Na današnji dan

[Ana_ana]

Dogodilo se na današnji dan - 23. jun

​

1775. - Održana je prva regata - takmičenje u veslanju i jedrenju - na Temzi u Engleskoj.

1785. - Turska vojska skadarskog vezira Mahmud paše Bušatlije prodrla je u Cetinje, gde paša nije poštedeo ni manastir koji je krajem 15. veka sagradio Ivan Crnojević, prema predanju njegov predak (Bušatlije su poturčenjaci). Manastir u kojem je bila prva štamparija Južnih Slovena, obnovio je 1786. vladika Petar Petrović Njegoš. U njoj su od 1493. štampane ćirilične knjige, uključujući "Oktoih prvoglasnik".

1860. - Osnovana je Tajna služba SAD-a.

1862. - Turska artiljerija je s Kalemegdana bombardovala beogradsku varoš, posle čega su dobrovoljci iz Srbije i drugih srpskih krajeva pohrlili u odbranu Beograda. Legijom u kojoj je pola dobrovoljaca bilo iz Vojvodine, komandovao je pesnik Vladislav Kaćanski. Kad je s političkim rešenjem krize Legija raspuštena, deo vojvođanskih dobrovoljaca ostao je u Beogradu i stupio u srpsku vojsku.

1868. - Christopher Latham Sholes patentirao je kucaću mašinu.

1938. - Na Floridi je otvoren "Marineland", prvi akvarijum u SAD-u.

1944. - Nemački književnik Tomas Man dobio je državljanstvo SAD-a.

1956. - Gamal Abdel Naser izabran je za predsednika Egipta.

1975. - Roker Alis Kuper pao je sa bine na koncertu u Vankuveru; prilikom pada je polomio šest rebara.

1985. - Zbog eksplozije bombe u Boinigu 747 Air India, avion se srušio blizu Irske, prilikom čega je nastradalo 329 putnika.

1989. - Održana je premijera film "Betmen".

1999. - Pentagon je procenio da je na teritoriji Jugoslavije ostalo oko 11.000 neeksplodiranih delova kasetnih bombi koje je tokom 79 dana napada izbacila avijacija NATO.

 

[Ana_ana]

Dogodilo se na današnji dan - 24. jun

​

- Danas je praznik Sveti apostoli Vartolomej i Varnava. Sveti apostol Vartolomej, jedan od dvanaest velikih apostola, propovedao je Jevanđelje sa svetim Jovanom Bogoslovom i apostolom Filipom. Propovedali su najpre u Aziji, a potom u Indiji i Jermeniji. U Jeropolju, ovi apostoli su umrtvili ogromnu zmiju koju su neznabošci obožavali i držali u hramu. Ne shvatajajući njihovo delo, neznabošci su ih osudili i razapeli na krst. Upravo tada se desio snažan zemljotres, a prestrašeni ljudi, misleći da ih Bog kažnjava zbog ovih mučenika, skinuli su ih sa krsta, ali apostol Filip već beše izdahnuo. Vartolomej je preživeo i otišao potom u Indiju, gde je preveo Matejevo jevanđelje na indijski jezik. U Albanopolju jermenskom ubio ga je carev brat Astijag. Episkop Agaton sahranio ga je u hram, a kasnije su mošti ovog sveca prenesene u Benevent, pa u Rim. Sveti apostol Varnava, jedan je od sedamdesetorice, zvao se prvo Josif, ali su ga apostoli nazvali Varnava - Sin Utehe. U vreme Halkidonskog sabora, čudesno se saznalo za njegov grob. Posle otkrivanja čudesnih moštiju, Kiparska crkva je, kao apostolska, proglašena samostalnom. Zato se ovaj događaj javljanja apostola Varnave vezuje za autokefalnost Kiparske crkve.

1314. - Odigrala se bitka kod Bannockburn-a, nakon koje je Škotska dobila nezavisnost od Engleske.

1441. - Henri VI je osnovao prestižni koledž Iton. U početku je Iton bio mesto za školovanje studenata iz engleskih aristokratskih porodica, a posle Drugog svetskog rata, laburistička vlada omogućila je školovanje na ovom koledžu i siromašnim studentima, dodeljujući im stipendije.

1793. - Usvojen je prvi republikanski ustav u Francuskoj.

1822. - Formirano je prvo beogradsko obščestvo (opština). To je bilo neophodno jer su u Beograd, posle Drugog srpskog ustanka, počeli da se vraćaju trgovci i zanatlije čija je delatnost zahtevala određenu upravu. Obščestvo je biralo varoškog kneza, a knez Miloš Obrenović imenovao je policajce i kmetove.

1894. - Umrla je srpska slikarka Vilhelmina Mina Karadžić-Vukomanović, ćerka Vuka Karadžića, jedna od prvih srpskih likovnih umetnica. Osim toga što se bavila slikanjem, prevodila je na nemački jezik srpske narodne pripovetke i napisala "Putovanje po Srbiji" i "Uspomene na Branka Radičevića". Bila je udata za profesora književnosti na Liceju u Beogradu - Aleksu Vukomanovića.

1894. - Doneta je odluka da se Olimpijske igre održavaju svake četvrte godine.

1911. - Džon Mekdermot postao je prvi Amerikanac koji je osvojio US open turnir u golfu.

1912. - Na Olimpijske igre u Stokholmu otputovala je prva srpska olimpijska ekipa - atletičari Dušan Milošević i Dragutin Tomašević. Time je ozvaničeno članstvo Srbije u Međunarodnom olimpijskom komitetu, čiji je član postao Svetomir Đukić.

1930. - Prvi put je radar zabeležio let aviona.

1940. - Jugoslavija je uspostavila diplomatske odnose sa ŠSR-om.

1960. - Jugoslavija, Grčka i Turska raspustile su Balkanski savez, zasnovan na Ugovoru o savezu, političkoj saradnji i uzajamnoj pomoći zaključenom na Bledu 8. avgusta 1954.

1963. - U Londonu je održana prva demonstracija novog kućnog uređaja - video-rikordera.

1986. - Umro je srpski pisac Miroslav Antić, "večiti dečak" srpske literature, izuzetan liričar i inventivan dečji pesnik, koji je u svoje pesme uneo kolorit jezika banaćanskih seljaka. Za 35 godina stvaralaštva objavio je više od 30 knjiga i radio na filmskim projektima "Sveti pesak" i "Doručak s đavolom". Dela: zbirke pesama "Ispričano za proleća", "Plavo nebo", "Roždestvo tvoje", "Psovke nežnosti", "Garavi sokak", "Koncert za 1001 bubanj", "Kikinda", pesme za decu "Plavi čuperak", "Poslednja bajka", Nasmejani svet", "Šašava knjiga", "Prva ljubav", "Svašta umem", radio drame "Otužni marš", "Povečerje".

 

[Ana_ana]

Dogodilo se na današnji dan - 25. jun

​

1903. - Rođen je Džordž Orvel (pravo ime Eric Blair), engleski književnik, protivnik imperijalizma. Dao je ostavku na državnu službu u Indiji i bio ranjen u španskom građanskom ratu, boreći se na strani republikanaca. Napisao je više dela, od kojih su najpoznatiji satirični romani "Životinjska farma" i "1984".

1924. - Rođen je Sidni Lumet, jedan od najistaknutijih američkih filmskih reditelja. Sin je poznatog glumca, pisca i reditelja Baruha Lumeta (rođenog u Varšavi). U filmskoj umetnosti oprobao se najpre kao glumac - već u petoj godini, a u jedanaestoj je debitovao na Brodveju. Godine 1947. osnovao je jedan od brodvejskih teatara, kada potiskuje svoje glumačke ambicije zarad režije. Posle dve decenije pozorišne glume i režije, angažuje ga televizija, na kojoj 1951. samostalno realizuje oko 50 programa poznate serije "Opasnost". Šest godina kasnije, snima svoj prvi film, "Dvanaest gnevnih ljudi", koji naznačuje prelazak na "veliki ekran", ali se s vremena na vreme ipak vraća televiziji, a naročito pozorištu. Mnogi njegovi filmovi dobitnici su najvećih priznanja na međunarodnim festivalima i filmskim akademijama ("Dvanaest gnevnih ljudi", "Dugo putovanje u noć", "Čovek iz zalagaonice", "TV mreža", "Serpiko" i dr.). Poštovan je, ali ne baš i mnogo voljen od svojih (kada je snimio "TV mrežu", neki kritičari su pisali: "Ujeda ruke koje su ga hranile").

1925. - U Užice je uz veliko slavlje stigao prvi voz, popularno nazvan Ćira. Izgradnju pruge između Vardišta i Užica počela je Austrougarska, odmah po okupaciji Srbije 1915. Projektovali su je austrougarski inženjeri, a u surovim uslovima gradili ratni zarobljenici Italijani i Rusi. "Ćira" je prestao da saobraća 1974, kad su u Jugoslaviji ukinute i mnoge druge pruge uskog koloseka.

1929. - Američki predsednik Huver odobrio je početak izgradnje Boulder Dam-a, kasnije Hoover Dam (Huverova brana). To je najviša betonska brana u SAD-u, na reci Kolorado, visoka 221,5m i duga 380m. Uzvodno od brane nalazi se veštačko jezero Mid. Brana je građena u periodu od 1931. do 1936. godine.

1950. - Izraelska nacionalna avio-kompanija El Al počela je sa radom.

1950. - Severna Koreja napala je Južnu Koreju. U ovom ratu je prvi put u istoriji došlo do oružane intervencije OUN u cilju suzbijanja agresije. Rat nije doveo ni do ujedinjenja ni do odlučujuće pobede zaraćenih strana, a primirje je potpisano tek 1953. godine.

1959. - ŠSR je predložio uspostavljanje denuklearizovane zone na Balkanskom poluostrvu i u Jadranskom moru.

1961. - Iračke vlasti izjavile su da Kuvajt smatraju delom svoje teritorije.

1966. - Jugoslavija i Vatikan obnovili su diplomatske odnose. Protokolom koji je potpisan, vlada SFRJ "garantuje katoličkoj crkvi u Jugoslaviji slobodno vršenje verskih poslova i verskih sloboda." Protokol predstavlja prvi sporazum Vatikana sa jednom socijalističkom zemljom.

1969. - Odigran je najduži teniski meč u istoriji Vimbldona. Pančo Gonzales pobedio je Čarlsa Pasarela u meču koji je trajao 5 sati i 12 minuta.

1975. - Mozambik je dobio nezavisnost od Portugala.

1989. - U SAD-u je izašao prvi poštanski žig posvećen homoseksualcima.

1991. - Slovenija i Hrvatska proglasile su nezavisnost od SFRJ.

 

[Ana_ana]

Dogodilo se na današnji dan - 26. jun

​

1690. - Patrijarh srpski Arsenije III Čarnojević je - posle poraza Austrijanaca u ratu s Turcima, u kojem je kao saveznik Beča predvodio Srbe - na Kalemegdanu u Beogradu održao Sabor srpskih episkopa i sveštenstva s obeju strana Save i Dunava. Patrijarh je tih dana, posredstvom episkopa Isaija Đakovića, pregovarao s austrijskim carem Leopoldom I o prelasku preko Save i Dunava i Srbi su prešli dva dana pre nego što su Turci ponovo zauzeli Beograd. Idući na sever, naselili su se u oko 50 mesta u Vojvodini i Ugarskoj, uključujući Sent Andreju, najseverniju tačku srpskog rasejanja.

1869. - Rođen je srpski geolog i paleontolog ruskog porekla, Vladimir Dimitrijevič Laskarev, specijalista svetskog glasa za kenozojske periode, posebno za neogen i kvartar, profesor Univerziteta u Odesi i Beogradu, član Srpske akademije nauka. Objavio je oko 40 radova, uglavnom o neogenim i kvartarnim naslagama srpskih terena, s prikazom i analizom njihove fosilne faune i tektonike, i o kongerijskim slojevima i njihovom značaju za tektoniku. Dela: "Fauna Buglovskih slojeva Volinije", "Geološka ispitivanja u jugozapadnoj Rusiji", "O stratigrafiji kvartarnih naslaga Vojvodine", "O ekvivalentima gornjeg sarmata u Srbiji".

1876. - S Beogradske tvrđave skinuta je turska zastava, koja se četiri veka vijorila nad gradom. Tri meseca ranije, Turci su morali da predaju ključeve Beograda srpskom knezu Mihailu Obrenoviću, ali je na Beogradskoj tvrđavi pored srpske ostala turska zastava.

1877. - Posle "devet krvavih dana" borbe između Nikšića i Spuža, Crnogorci su potukli Turke koje je predvodio zapovednik Skadra Sulejman paša, posle čega se Sulejman, s gotovo prepolovljenim snagama, povukao u Skadar. Bila je to značajna pobeda u oslobodilačkom ratu koji su Srbija i Crna Gora vodile protiv Otomanskog carstva od 1876. do 1878.

1881. - S dozvolom srpskog kneza Milana Obrenovića - razočaranog politikom Rusije - potpisana je Tajna konvencija Srbije i Austrougarske, koja je tražila velike ekonomske povlastice u Srbiji. Posle austrijskih izjava da se ne protive širenju Srbije na jug, ministar finansija Čedomilj Mijatović je, bez znanja premijera Milana Piroćanca, zaključio konvenciju kojom je Srbija dovedena u poluvazalni položaj. Taj dokument vezuje se i za nastojanje kneza Milana da obezbedi dinastička prava Obrenovića. On se 1882. proglasio kraljem, a Srbiju je proglasio kraljevinom.

1905. - Umro je srpski pisac Janko Veselinović, realista i romantik narodnjak, prevashodno slikar mačvanskog sela, koje je opisivao s mnogo ljubavi, idealizujući njegov patrijarhalni život. Odlično je poznavao srpski jezik i vešto ga koristio u romanima, pripovetkama i pozorišnim komadima. Dela: romani "Hajduk Stanko", "Junak naših dana", "Borci", zbirke pripovedaka "Slike iz seoskog života", "Od srca srcu", "Rajske duše", "Zeleni vajati", "Male priče", "Seljanka", pozorišna igra s pevanjem "Đido" (s Dragomirom Brzakom), komad "Potera" (s Čiča-Ilijom Stanojevićem).

1917. - Posle smrtne presude vojnog suda, u Prvom svetskom ratu su na Solunskom polju streljani generalštabni pukovnik srpske vojske Dragutin Dimitrijević Apis i majori Ljubo Vulović i Rade Malobabić, osuđeni kao organizatori atentata na regenta Aleksandra Karađorđevića. Prilikom revizije Solunskog procesa 1953, utvrđeno je da su "atentat" inscenirali sam Aleksandar i Radikalna stranka, i svi osuđeni su rehabilitovani. Apis je uhapšen na Solunskom frontu u decembru 1916. kao pripadnik tajne organizacije "Ujedinjenje ili smrt", poznate i kao "Crna ruka", koju je s nekoliko drugova osnovao 1911. radi rušenja Otomanskog carstva i Austrougarske i ostvarenja narodnog ideala - ujedinjenja srpstva. Kao načelnik obaveštajnog odeljenja Glavnog generalštaba srpske vojske, povezao se s nacionalnoslobodilačkim pokretima i organizacijama Srba van Srbije. Bio je glavni inspirator oficirske zavere i ubistva kralja Aleksandra Obrenovića i kraljice Drage Mašin 1903, čime je odlučujuće doprineo da se na srpski presto vrati dinastija Karađorđević.

1924. - Posle osam godina okupacije, američke trupe su napustile Dominikansku Republiku.

1945. - U San Francisku su predstavnici 50 zemalja, uključujući Jugoslaviju, potpisali Povelju o osnivanju UN, koja je stupila na snagu 24. oktobra 1945.

1960. - Somalija je dobila nezavisnost od Velike Bitanije, a Madagaskar od Francuske.

1964. - Rodila se kineskinja Zeng Jinlian, najviša žena na svetu - visoka čak 2,46 metara.

1966. - Jugoslavija je pristupila GATT-u (Opštem sporazumu o carinama i trgovini), nakon što se 2/3 članica ovog Ugovora izjasnilo za prijem. GATT je predstavljao značajan činilac u svetskoj trgovinskoj politici kroz utvrđivanja opštih principa i pravila trgovine, kao i utvrđivanja osnovnih načela carinske politike.

1978. - Lansiran je prvi okeanografski satelit - SEASAT 1.

 

[Ana_ana]

Dogodilo se na današnji dan - 27. jun

​

1550. - Rođen je Šarl IX, francuski kralj koji je vladao (1560-1574) pod jakim uticajem svoje majke Katarine Mediči. Za vreme njegove vladavine, počeli su između hugenota i katolika versko-građanski ratovi, koji su trajali 1562-1598. Po nagovoru majke i katoličkog vođe vojvode od Giza, odobrio je pokolj hugentota u tzv. Vartolomejskoj noći (1572), što je još jače rasplamsalo verske sukobe.

1693. - U Londonu je objavljen prvi časopis za žene - "The Ladies' Mercury".

1806. - Englezi su okupirali Buenos Ajres.

1877. - Ruske snage su prešle Dunav u ratu protiv Otomanskog carstva, u kojem su se na strani Rusije borile Srbija i Crna Gora. Rat je okončan pobedom Rusije, ali su potom Srbija i Crna Gora, na račun favorizovane Bugarske, oštećene Sanstefanskim mirom 1878, koji je donekle izmenjen iste godine na Berlinskom kongresu. Srpski nacionalni interesi ipak su ponovo povređeni - područje Starog Vlaha ili Raška oblast (prema turskoj administrativnoj podeli, Novopazarski sandžak) dato je na upravu Otomanskom carstvu, a Austrougarskoj pravo da okupira Bosnu i Hercegovinu, čime je sprečeno ujedinjenje srpskih zemalja i izlazak Srbije na more.

1882. - Mesto Topola u Šumadiji, koje je u podnožju Oplenca osnovao vođa Prvog srpskog ustanka Karađorđe, proglašeno je varošicom. Karađorđe je 1781. tu podigao kuću s više pomoćnih zgrada, koju je na početku ustanka uništio beogradski dahija Kučuk Alija. Na istom mestu, Karađorđe je 1805. podigao novu kuću s pomoćnim zgradama i sve ogradio palisadom. Tako je Topola postala utvrđeno naselje, uz koje su počele da niču i druge kuće.

1908. - Okončana je "bombaška afera" uperena protiv crnogorskog kneza Nikole I Petrovića. Naziv je dobila po tome što je grupa studenata nabavila bombe u nameri da se, kako se tvrdilo, obračuna s knezom. Zavera je otkrivena i pred sud su izvedena 52 protivnika autokratske kneževe vlasti. Četvorica su osuđena na smrt, a ostali na tri do 20 godina zatvora.

1940. - Sovjetski Savez je ponovo uveo Gregorijanski kalendar.

1950. - U Jugoslaviji je donet "Osnovni zakon o upravljanju državnim privrednim preduzećima i višim privrednim udruženjima od strane radnih kolektiva", kojim je uvedeno radničko samoupravljanje. Taj sistem je u početku imao dobre rezultate, ali je kasnije ispoljio mnoštvo slabosti - pre svega zbog ignorisanja tržišnih mehanizama i uspostavljanja komplikovane procedure sporazumevanja i dogovaranja privrednih subjekata - i doživeo je kraj krvavim raspadom druge Jugoslavije.

1955. - U Ilinoisu je donet prvi zakonski akt koji je regulisao obavezu vozača da prilikom vožnje budu vezani pojasom.

1977. - Džibuti je dobio nezavisnost od Francuske.

1986. - Na sprovedenom referendumu, Irci su podržali zabranu razvoda braka.

1990. - Književnik Salman Ruždi, kojeg je Iran osudio na smrt, priložio je 8600$ žrtvama zemljotresa u ovoj zemlji.

 

[Ana_ana]

Dogodilo se na današnji dan - 28. jun

​

- Danas je narodni i crkveni praznik Vidovdan, čiji naziv potiče od svetog Vida, koji je, prema predanju, bio čudotvorac i iscelitelj, naročito u lečenju očiju. Od Kosovske bitke, na Vidovdan 1389, obeležava se i kao dan svetog velikomučenika cara Lazara i ostalih srpskih mučenika. Zbog toga se tog dana ne peva, ne igra i ne veseli. Predanje kaže da kukavica koja se oglasi u proleće prestaje da kuka posle Vidovdana.

1389. - Na polju Kosovu odigrala se presudna bitka srpske i turske vojske, bitka koja je označila početak kraja nezavisne srpske države i otvorila vrata Turcima za dalji prodor u Evropu. Oskudni istorijski podaci ne otkrivaju tok bitke, čak ni pobednika. Pretpostavlja se da je turski sultan Murat I, koji je na Kosovo stigao sa sinovima Bajazitom (potonji sultan Bajazit I) i Jakubom, predvodio 40.000 vojnika, a da je srpski knez Lazar Hrebeljanović sakupio 25.000 boraca. Srpski kralj Bosne Tvrtko I Kotromanić - koji je knezu Lazaru, suočenim sa islamskom najezdom posle pada u vazalni položaj romejskog (vizantijski) i bugarskog cara, pritekao u pomoć odredom pod komandom velikog vojvode Vlatka Vukovića - pisao je Trogiranima 1. avgusta 1389. o pobedi nad Turcima. Slično pismo poslao je u Firencu, odakle mu je odgovoreno da već znaju za turski poraz. Na pobedu Srba posredno ukazuje i dnevnik s puta u Carigrad ruskog mitropolita Pimena, u kojem se pominju veliki neredi u Turskoj 12 dana posle Kosovske bitke. U bici su poginula oba vladara - kneza Lazara Turci su zarobili i posekli, a sultana Murata I ubio je srpski ratnik Miloš Obilić, probivši se kroz tursku vojsku. U svakom slučaju, nesporna je posledica sudara hrišćanstva i islama i dveju u svemu različitih kultura - Srbija je, budući da nije imala tako velike rezerve kao Otomansko carstvo, ubrzo postala vazalna država. Sedam decenija kasnije, pokorena je i potom provela četiri veka u ropstvu. Kosovskoj bici prethodio je poraz Srba na Marici 1371, kad su poginuli gospodari srpske države Makedonije, kralj Vukašin Mrnjavčević i njegov brat despot Jovan Uglješa. Turci su potom dvaput upadali u zemlje kneza Lazara, ali su potučeni 1381. kod Paraćina i 1386. kod Pločnika, a osetne gubitke naneo im je i vojvoda Vuković 1388. kod Bileće. Kosovska bitka postala je predmet legende, najpre kod bugarskog pisca Konstantina Filozofa u "Životu despota Stefana Lazarevića", zatim kod dubrovačkog istoričara Mavra Orbinija u delu "Il Regno degli Slavi" (Carstvo Slovena), a najviše u ciklusu veličanstvenih srpskih narodnih pesama.

1577. - Rođen je Peter Paul Rubens, flamanski slikar, jedan od najvećih majstora baroknog stila. Slike su mu pune dramatičnosti, patosa, čulnosti, raskoši kostima i sjaja boja. Svestran kao retko koji slikar, Rubens je radio istorijske, mitološke, alegorijske i religijske kompozicije, seoske i galantne scene, portrete i pejzaže. Najznačajnija dela: "Skidanje s krsta" (u katedrali u Amsterdamu), "Probadanje kopljem" (u muzeju u Anversu, rodnom mestu ovog umetnika), "Čudo sv. Injasija" (u muzeju u Beču) "Otmica kćeri Leukipovih" i "Bitka amazonki" (u Pinakoteci u Minhenu), "Krunisanje Marije Mediči" (u Luvru), "Helena Furman", "Umetnik, njegova žena Helena Furman i njihova deca" (u zbirci Alf. Rotšilda u Parizu)...

1820. - Dokazano je da paradajz nije otrovan.

1838. - Britanska kraljica Viktorija krunisana je u Vestminsterskoj opatiji.

1848. - Antoine Joseph Sax patentirao je saksofon, duvački instrument sa jednojezičnim piskom.

1874. - Umro je srpski državnik Ilija Garašanin, čije je delo "Načertanije", objavljeno 1844, predviđalo oslobađanje svih Južnih Slovena i stvaranje velike jugoslovenske države pod vođstvom Srbije. Zalagao se i za Savez balkanskih naroda koji bi se zajedno oduprli Otomanskom carstvu. Sin je trgovca Milutina Savića iz sela Garaši kod Kragujevca i prezime je uzeo prema nazivu rodnog mesta. Karijeru je počeo kao oficir 1837. i bio prvi starešina vojske kneza Miloša Obrenovića, ali je posle abdiciranja kneza Miloša 1839, morao u izbeglištvo. Po povratku u otadžbinu, od 1843. do 1852. bio je ministar unutrašnjih dela, do 1853. ministar spoljnih poslova, ali je smenjen pod pritiskom Rusije, iako se protivio austrofilskoj politici kneza Aleksandra Karađorđevića i smatrao da Srbija treba da se osloni na Rusiju i Francusku. Ponovo je postao ministar unutrašnjih dela 1858. i odluka Svetoandrejske skupštine o zbacivanju dinastije Karađorđević najviše je njegova zasluga. Na poziv kneza Mihaila Obrenovića, 1861. postao je šef vlade i diplomatije. Prihvatio je njegovu ideju o savezu s Crnom Gorom, Grčkom i Rumunijom u pripremanju ustanka protiv Turaka, takođe je vodio tajne pregovore o ustanku s prvacima Srba u Bosni i Šiptara, ali je otpušten 1867. zbog protivljenja kneževoj ženidbi s Katarinom Konstantinović.

1914. - U Sarajevu je srpski nacionalni revolucionar iz organizacije "Mlada Bosna", Gavrilo Princip, ubio austrougarskog nadvojvodu, prestolonaslednika Franca Ferdinanda, velikog pobornika rata protiv Srba i Srbije. Austrougarska je iskoristila taj događaj da Srbiji postavi ultimatum, optužujući je da stoji iza atentata. Pošto je Srbija odbacila ponižavajući ultimatum, Austrougarska joj je objavila rat i napala je, čime je kresnula varnicu Prvog svetskog rata. Prethodno je na Ferdinanda bacio bombu Nedeljko Čabrinović, ali je promašio. Atentatori su pohvatani i osuđeni - Veljko Čubrilović i Danilo Ilić na smrt, a Princip, Čabrinović i Trifko Grabež, budući maloletnici, na 20 godina robije, ali su ubrzo umrli pod torturom u tamnici u Terezinu u Češkoj, ne dočekavši raspad Austrougarske i oslobođenje Bosne i Hercegovine od okupacije.

1919. - U Versaju je na Mirovnoj konferenciji potpisan mirovni ugovor s poraženom Nemačkom, čime je i formalno okončan Prvi svetski rat. Nemačka je izgubila Alzas i Lorenu, koji su pripali Francuskoj, Sar je pretvoren u autonomnu oblast pod upravom Pariza, Austrija je svedena na nemačko govorno područje, Belgija i Danska dobile su manje teritorije, a Dancig (Gdanjsk) je postao slobodna luka. Nemačka je izgubila sedminu teritorije s desetinom stanovništva, morala je da plaća reparacije, a njene kolonije su podeljene ili predate Društvu naroda. Rezultat Versajskog ugovora bilo je i stvaranje novih država - Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, Poljske, Čehoslovačke, Mađarske, Finske, Estonije, Letonije i Litvanije.

1921. - Ustavotvorna skupština Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca izglasala je Vidovdanski ustav, kojim je učvršćena vlast kralja. Skupština je u bitnim pitanjima potčinjena monarhu, a država je proglašena "ustavnom, parlamentarnom i naslednom monarhijom" s dinastijom Karađorđević. Ustav je važio do 1929, kada ga je kralj Aleksandar ukinuo i zaveo tzv. Šestojanuarsku diktaturu.

1939. - Američka vazduhoplovna kompanija "Pan Ameriken" otvorila je prvi putnički let preko Atlantika. Karta u jednom pravcu stajala je 375 dolara, a povratna 675.

1946. - Enrico de Nicola postao je prvi predsednik Italije.

1950. - Pušten je u saobraćaj put Beograd-Zagreb, dug 400 kilometara, nazvan autoput bratstvo-jedinstvo, u čijoj su izgradnji učestvovale i dobrovoljne omladinske radne brigade iz cele zemlje. Nasilnim otcepljenjem Hrvatske od Jugoslavije, saobraćaj na putu prekinut je 1992.

1960. - Osnovan je Univezitet u Novom Sadu, koji je počeo da radi u jesen 1960.

1977. - Umro je srpski slikar Ivan Tabaković, profesor Akademije primenjenih umetnosti u Beogradu, član Srpske akademije nauka i umetnosti, jedan od najznačajnijih predstavnika srpskog modernog slikarstva. Studirao je u Budimpešti, Zagrebu i Minhenu. Počeo je sa senzibilnim realističkim portretima i mrtvim prirodama, zatim, u socijalno angažovanoj fazi, dopirao do duhovite groteske u slikanju deformisanosti građanskog mentaliteta, u intimističkoj fazi, stavljao naglasak na čistu likovnost, a potom je istraživao veze nauke i umetnosti i izvore likovnog izražavanja, pri čemu je imao dodirne tačke s nadrealizmom, apstraktnim slikarstvom i dadaizmom. U poslednjoj fazi, primenjivao je tehniku kolaža, stvarajući lucidnom maštovitom kombinatorikom neočekivane nadstvarne vizije u koje je prevodio poetsko-filozofska razmišljanja o prirodi čoveka i kosmosa.

 

[Ana_ana]

Dogodilo se na današnji dan - 29. jun

​

1613. - Izgoreo je Šekspirov teatar Globe.

1844. - Rođen je srpski političar i pravnik Gligorije-Giga Geršić, profesor Velike škole u Beogradu, član Srpske kraljevske akademije. Jedan je od osnivača Radikalne stranke, u čijoj je vladi triput bio ministar pravde. Bio je plodan pravni pisac, naročito u oblasti međunarodnog javnog prava. Dela: "Enciklopedija prava", "Sistem rimskog privatnog prava", "Priroda državine", "Današnje ratno pravo", "Današnje diplomatsko i konzularno pravo", "Međunarodno-pravni bilans u posleratnoj balkanskoj krizi".

1844. - Rođen je srpski matematičar i pronalazač Ljubomir Klerić, profesor mehanike na Velikoj školi u Beogradu, član Srpske kraljevske akademije, ministar prosvete i privrede. Izumeo je polarni pantograf i traktoriograf. Bavio se uglavnom teorijskom mehanikom, napisao više naučnih radova i univerzitetski udžbenik "Teoriska mehanika".

1865. - Rođen je Shigechiyo Izumi, čovek koji je najduže živeo. Umro je kada je imao čak 120 godina i 237 dana.

1869. - Skupština Srbije usvojila je ustav koji su posle smrti kneza Mihaila Obrenovića 1868. sačinili Milivoje Blaznavac, Jovan Ristić i Jovan Gavrilović, namesnici njegovog maloletnog sina Milana. Prvi put u istoriji Srbije, skupština je postala zakonodavni organ, mada s ograničenim pravima.

1877. - Rođen je srpski pisac Petar Kočić, jedan od najistaknutijih pisaca srpskog realizma, nacionalni borac protiv austrougarske okupacije Bosne i Hercegovine. Po povratku sa studija slavistike u Beču i službovanja u Srbiji i Skoplju, dugo je bio bez posla, osuđivan je i tamnovao je u Banja Luci i Tuzli. U Banja Luci je pokrenuo list "Otadžbina", koji je često bio zabranjivan. Počeo je pesmama, ali je ubrzo prešao na prozu. Jedrim i sažetim pripovedanjem i svežim poetskim jezikom, snažno je prikazao planinski zavičaj, život u njemu i sudbinu seljaka, a u satirama je britko kritikovao prilike u kojima su živeli potlačeni bosanski seljaci pod austrougarskom okupacijom. Dela: satire "Jazavac pred sudom", "Sudanija", zbirke pripovedaka "S planine i ispod planine", "Jauci sa Zmijanja".

1882. - Prema projektu nemačkog inženjera Oskara Smrekara, koji je obavio probna bušenja, u Beogradu je pušten u rad prvi savremeni vodovod. Iz pet dubokih bunara grad je dobijao oko 65 litara vode u sekundi.

1916. - Prvi put je uzleteo avion tipa boing.

1921. - U Beogradu je pokušan atentat na regenta Aleksandra Karađorđevića, dok se vraćao iz Skupštine u kojoj je ozakonio Vidovdanski ustav. Sa skela nedovršene zgrade na uglu Miloševe i Masarikove ulice, molerski radnik Spasoje Stejić bacio je bombu na regentovu kočiju, ali je ona zapela za telefonske žice i eksplodirala ne pogodivši cilj. Stejić je potom osuđen na smrt, ali je presuda preinačena na 20 godina robije.

1922. - Rođen je srpski pisac Vasko Popa, član Srpske akademije nauka i umetnosti, najprevođeniji srpski pesnik u drugoj polovini 20. veka. Nazivan je jezičkim čudotvorcem i poslednjim velikim originalnim pesnikom. Dela: zbirke pesama "Kora", "Nepočin-polje", "Sporedno nebo", "Uspravna zemlja", "Vučja so", "Živo meso", "Kuća nasred druma", "Rez", antologija narodnih umotvorina "Od zlata jabuka", antologija poetskog humora "Urnebesnik".

1943. - U aktu odmazde zbog poraza u sukobu s borcima Rasinskog i Južnomoravskog partizanskog odreda kod Ćalija, Nemci su u Drugom svetskom ratu u podnožju brda Bagdala u Kruševcu streljali oko 600 civila, uključujući žene i decu. To mesto je nazvano Slobodište i tu se svake godine održava manifestacija Svečanosti slobode.

1945. - Rutenija, nekada deo Čehoslovačke, postaje deo Ukrajine.

1949. - Južna Afrika počela je da sprovodi aparthejd. Zabranjeno je sklapanje mešovitih brakova.

1971. - Kosmonauti Georgi Dobrovolski, Vladislav Volkov i Viktor Pacajev poginuli su tokom povratka "Sojuza 11" na zemlju. Pored brojnih spekulacija, vladina komisija je odbacila mogućnost da su trojica astronauta poginula 30 minuta pre sletanja zbog gubitka pritiska u letelici zbog neispravnog ventila.

 

[Ana_ana]

Dogodilo se na današnji dan - 30. jun
​

1859. - Charles Blondin postao je prvi čovek koji je prešao preko Nijagarinih vodopada, hodajući po zategnutom užetu.

1876. - Srbija i Crna Gora objavile su rat Otomanskom carstvu, jer nisu mogle da ostanu ravnodušne kad je neodrživo stanje pod Turcima izazvalo ustanak u Hercegovini, Bosni, Starom Vlahu, tj. Raškoj oblasti (Novopazarski sandžak, prema turskoj adminstrativnoj podeli), i Polimlju. Smatralo se da će ulazak Srbije u rat biti uvod u opšti ustanak na Balkanu, ali se to nije dogodilo, jer je na intervenciju velikih sila rat završen, a na Berlinskom kongresu 1878. i Srbija i Crna Gora međunarodno su priznate kao nezavisne države.

1893. - Otkriven je plavobeli dijamant, nazvan Excelsior, od 995 karata.

1894. - Koreja je proglasila nezavisnost od Kine.

1913. - Iznenadnim noćnim napadom bugarske Četvrte i Pete armije na srpske položaje, čime je izazvan Drugi balkanski rat, počela je Bregalnička bitka, okončana 9. jula 1913. potpunim slomom Bugara. Posle ogorčenih borbi na Ovčem polju, Prva i Treća srpska armija i Crnogorska divizija u protivnapadu su potisle Bugare preko reke Bregalnice i probile njihov front na Rajčanskom ridu. Srpski gubici iznosili su oko 16.600 ljudi, a bugarski više od 20.000. Na napad protiv dotadašnjeg saveznika u borbi protiv Otomanskog carstva, koje su zajedno proterali s Balkana, Bugarsku su podstakle Nemačka i Austrougarska, jer Berlinu i Beču nisu bili u interesu jačanje Srbije i sloga balkanskih država. U rat na strani Srbije uključile su se Grčka i Rumunija. Posle poraza, Bugarska je kapitulirala, a mirovnim ugovorom u Bukureštu 10. avgusta 1913, utvrđene su nove granice između balkanskih država.

1936. - Objavljen je roman Margaret Mičel "Prohujalo s vihorom", koji se bavi američkim građanskim ratom sa stanovišta stare buržoazije nazadnog američkog Juga. Delo je steklo ogromnu popularnost širom sveta, prevedeno je na mnoge jezike i filmovano 1937. godine.

1938. - Umro je srpski pisac, pozorišni kritičar i diplomata Milan Rakić, reformator stiha i veliki znalac jezika, član Srpske kraljevske akademije, predsednik srpskog Pen kluba. Posle završenih studija prava u Parizu, radio je u Beogradu kao činovnik, a od 1904. bio je u diplomatskoj službi. Pojavio se 1903. zbirkom "Pesme" kao potpuno izgrađen pisac, misaon i osećajan, pesnik unutarnjih nemira i sukoba čiji pesimizam predstavlja plod dubokog razmišljanja o prolaznosti sveta. Objavio je 1912. zbirku "Nove pesme" i 1936. "Pesme". Pedesetak pesama, koliko je ukupno napisao, odlikuje se elegancijom i savršenstvom forme i spada u vrh srpske lirike 20. veka; među najčuvenijima su: "Na Gazimestanu", "Jefimija", "Dolap", "Simonida", "Napuštena crkva", "Orhideja", "Ljubavna pesma"; Rakićeve pozorišne kritike izraz su velike kulture i pouzdanog suda.

1940. - Prvi put je izašao popularni crtani strip Dejla Mesika - "Brenda Star".

1962. - Države Ruanda i Burundi stekle su nezavisnost.

1966. - Rođen je bokser Majk Tajson. Pored mnogobrojnih skandala u privatnom, ali i profesionalnom životu (odgrizao je u ringu uvo Ivanderu Holifildu), ostaje upamćen kao najmlađi osvajač titule svetskog prvaka u najprestižnijoj, teškoj kategoriji. Tada je imao samo 20 godina i 144 dana.

1969. - Derek Klejton iz Australije postavio je rekord u maratonu - 2:08:34.

1975. - Popularna pevačica Šer udala se za Grega Almana, samo četiri dana posle razvoda od Sonija Bona.

1987. - Švedski atletičar Patrik Sjoberg postavio je novi rekord u skoku uvis.

 

[Ana_ana]

Dogodilo se na današnji dan - 1. jul

​

1535. - Otpočelo je suđenje ser Tomasu Moru za izdaju. Mor je zauzimao razne državničke položaje, a u periodu 1529-1532. bio je lord-kancelar kralja Henrija VIII. Pošto nije odobravao reformaciju i odbijao da prizna kralja za crkvenog poglavara, na monitranom procesu proglašen je za izdajnika i pogubljen. Katolička crkva ga je proglasila svecem.

1646. - Rođen je Gotfrid Vilhelm Lajbnic, nemački filozof i matematičar. U filozofiji je nastojao da pomiri materijalizam i spiritualizam, a najpoznatije mu je učenje o monadama. U logiku je uveo princip dovoljnog razloga, a takođe i logički račun, tj. egzaktni matematički postupak. U matematiku je ušao kao tvorac integralnog i diferencijalnog računa istovremeno s Njutnom i nezavisno od njega, a u istoriju prirodnih nauka kao anticipator mnogih kasnije prihvaćenih ideja (značaj fosila, zakon održanja sile i dr.).

1788. - Rođen je Žan Viktor Ponsle, francuski matematičar, inženjer i fizičar koji se bavio geometrijom i primenjenom matematikom. Zaslužan je za stvaranje projektivne geometrije kao samostalne geometrijske discipline. Konstruisao je i vodnu turbinu ("Ponsleov točak").

1796. - U Cetinju je, na inicijativu vladike crnogorskog Petra I Petrovića Njegoša, održana skupština starešina Crne Gore koji su, pod zakletvom, usvojili odluku da će "svi protiv opšteg hristijanskog neprijatelja poć" i vojevati za slobodu, otadžbinu, žene i decu. Bio je to prvi dokument u kojem je u Crnoj Gori svest o potrebi odbrane otadžbine podignuta na stepen pravne obaveze.

1835. - U Pešti je štampan prvi broj "Serbskog narodnog lista", ilustrovanog književnog nedeljnika Srba u Mađarskoj, koji je pokrenuo publicista i urednik "Letopisa" Matice srpske - Teodor Pavlović. List je s kraćim prekidima izlazio do 1848.

1862. - Američki kongres prvi put je obezakonio poligamiju.

1863. - Počela je čuvena bitka kod Getisburga u američkom građanskom ratu, bitka koja je obeležena pobedom Severa.

1867. - Formiran je dominion Kanada. Dominioni su bili nezavisne zemlje u sastavu Komonvelta, a Kanada je najstariji dominion.

1874. - U SAD-u je zabeležen prvi slučaj kidnapovanja. Kidnaperima četvorogodišnjeg Čarlsa Rosa isplaćeno je 20.000 dolara.

1881. - Obavljen je prvi mećunarodni telefonski razgovor.

1904. - Otvorene su treće moderne Olimpijske igre u Sent Luisu.

1934. - Alkatraz je postao federalni zatvor.

1934. - Urađen je prvi rendgenski snimak celog tela.

1960. - Gana je postala nezavisna republika i istoga dana proklamovala je Ustav po kome je predsednik Republike ujedno i predsednik vlade i vrhovni komadant oružanih sila.

1966. - Na sednici Centralnog komiteta Saveza komunista Jugoslavije, poznatoj kao Brionski plenum, na osnovu montiranih optužbi oštro je osuđena Služba bezbednosti, zbog navodnog štetnog delovanja na razvoj samoupravnog sistema. Glavna žrtva političkog obračuna, Aleksandar Ranković, blizak saradnik Josipa Broza, prinuđen je da podnese ostavku na sve funkcije.

1990. - Na referendumu u Srbiji izglasano je donošenje novog ustava i raspisivanje višestranačkih izbora. Na referendum je izašlo 75,2 odsto birača, od kojih je 96,8 odsto glasalo za.

 

[Ana_ana]

Dogodilo se na današnji dan - 2. jul

​

1566. - Umro je Nostradamus, francuski astrolog, lični lekar kralja Šarla IX i prorok, poznat po svojoj knjizi "Proročanstva".

1644. - Odigrala se bitka kod Marston Mura, gde su snage parlamenta, predvođene Oliverom Kromvelom, pobedile rojalističke snage kralja Čarlsa I.

1714. - Rođen je Hristof Vilibald Gluk, nemački kompozitor i reformator opere. Dugo je živeo u Parizu, gde su njegova dela izazvala žestoku polemiku. Svojim operama u kojima je propovedao vraćanje helenskoj umetnosti, pripremio je put muzičkoj drami. Dela: opere "Alkesta", "Orfej i Euridika", "Ifigenija na Tauridi"...

1867. - Crna Gora objavila je rat Otomanskom carstvu u srpsko-turskom ratu. Kao učesnici u ratu protiv Turaka, na Berlinskom kongresu 1878. priznata joj je samostalnost i odobren izlaz na Jadransko more dobijanjem gradova Bar i Ulcinj.

1877. - Rođen je Herman Hese, nemački književnik. Pisao je lirske pesme, novele i romane. U početku stvaranja bio je romantičar, a u proznim delima pod uticajem psihoanalize i orijentalne mudrosti. Nacisti su zabranili njegova dela jer se izjašnjavao kao antinacista i antimilitarista. Dela: "Petar Kamencind", "Stepski vuk", "Demijan", "Igra lažnih bisera", "Sidarta"... Dobio je Nobelovu nagradu za književnost 1946. godine.

1927. - Helen Vils Mudi (Helen Wills Moody) postala je prva Amerikanka koja je osvojila Vimbldon.

1957. - Porinuta je prva podmornica opremljena dirigovanim projektilima.

1961. - Umro je Ernest Hemingvej, američki književnik, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1954. godine. Dela: "Sunce se ponovo rađa", "Zbogom oružje", "Starac i more", "Za kim zvona zvone", "Imati i nemati", "Afrički zeleni bregovi", "Peta kolona"...

1988. - Štefi Graf pobedila je Martinu Navratilovu u finalu Vimbldona.

1992. - Umro je srpski pisac Borislav Pekić, jedan od najvećih u srpskoj literaturi, romansijer sa izrazitim smislom za suptilno nijansiranje, psihološku i sociološku analizu, prožetu ironičnim odnosom prema svetu. Zbog pripadnosti ilegalnoj organizaciji Savezne demokratske omladine Jugoslavije, posle Drugog svetskog rata proveo je nekoliko godina na robiji. Jedan je od osnivača Demokratske stranke 1989, prve posleratne opozicione partije u Srbiji. Dela: romani "Vreme čuda", "Hodočašće Arsenija Njegovana", "Uspenje i sunovrat Ikara Gulbekijana", "Kako upokojiti vampira", "Zlatno runo", "Atlantida", "Novi Jerusalim", "Argonauti", "Pisma iz tuđine", "Godine koje su pojeli skakavci", "Besnilo", drame "Kako zabaviti gospodina Martina", "Na ludom belom kamenu", scenario za film "Dan četrnaesti".

1995. - Košarkaška reprezentacija Jugoslavije trijumfalno je obeležila povratak posle suspenzije sportskih sankcija, pobedivši u finalu prvenstva Evrope u Atini ekipu Litvanije rezultatom 96:90 (48:49). Osvajačima zlatne medalje sutradan je u Beogradu priređen nezapamćen doček.