Na današnji dan

[Ana_ana]

Dogodilo se na današnji dan - 7. novembar

​

1867. - Rođena je Marija Sklodovska Kiri, direktor Instituta za radijum u Parizu i profesor fizike, rodom Poljakinja. Bila je udata za francuskog naučnika Pjera Kirija, s kojim je otkrila radijum i polonijum i dala osnov modernoj nauci o radioaktivnosti. Zajedno sa mužem dobila je Nobelovu nagradu za fiziku 1903, a 1911. godine sama je dobila Nobelovu nagradu za hemiju.

1913. - Rođen je Alber Kami, francuski književnik. Pisao je eseje, romane i drame. Učestvovao je u pokretu otpora. Sa egzistencijalistima je uočavao metafizičku apsurdnost ljudskog života, ali se od njih odvajao jačim naglašavanjem duhovnih čovekovih vrednosti. Glavna dela: esej "Sizifov mit", romani "Stranac", "Kuga", "Pad", drame "Nesporazum", "Kaligula", "Opsadno stanje". Dobio je Nobelovu nagradu za književnost 1957. godine.

1917. - Jednostavnim Lenjinovim rečima, sa potpisom Vojnorevolucinarnog komiteta, saopštena je svim građanima Rusije pobeda Revolucije: "Privremena vlada je zbačena. Državna vlast je prešla u ruke organa Petrogradskog sovjeta radničkih i vojničkih deputata, Vojnorevolucionarnog komiteta, koji stoje na čelu proleterijata i garnizona Petrograda. Stvar za koju se borio narod: neodložno predlaganje demokratskog mira, ukidanje spahijske svojine na zemlju, radnička kontrola nad proizvodnjom, stvaranje sovjetske vlade - ta stvar je obezbeđena." Uveče je otvoren istorijski II sveruski kongres sovjeta radničkih, vojničkih i seljačkih deputata, uz učešće 670 delegata, gde se pristupilo ozakonjenju tekovina Revolucije.

1937. - U Beogradu je, na uglu ulica Grobljanske (Ruzveltova) i kralja Aleksandra, postavljen spomenik Vuku Karadžiću. Inicijator je bila Srpska književna zadruga, a spomenik je izradio vajar Đorđe Jovanović. Spomenik je izliven u bronzi i na njemu piše: "Vuku - srpski narod".

1951. - Usvojen je Ustav Jordana.

1962. - Elinor Ruzvelt, supruga bivšeg američkog predsednika Frenklina Ruzvelta, umrla je u Njujorku u 78. godini. Od 1946. godine radila je kao predsednik Odbora OUN za prava čoveka. Proputovala je SAD i svet stavljajući svoju reč i pero u službu humanističkih zadataka.

1991. - Košarkaš Medžik Džonson objavio je da je HIV pozitivan i da napušta Lejkerse.

 

[Ana_ana]

Dogodilo se na današnji dan - 8. novembar

​

- Danas je hrišćanski praznik Mitrovdan, spomen na svetog velikomučenika Dimitrija, rođenog u Solunu u trećem veku, pogubljenog na današnji dan. Zamenio je oca kao gradonačelnik Soluna, u vreme kad je hrišćanski svet prolazio kroz teška iskušenja. Javno je štitio hrišćane, odvraćao narod od mnogoboštva i upućivao na Hristov put, zbog čega je bačen u tamnicu i pogubljen. Dželati su ga gađali kopljima iz daljine, jer nisu smeli da mu priđu. Zabeleženo je svedočenje savremenika da mu je s lica sjala svetlost. Hrišćani su ga sahranili, a prema predanju, iz njegovog groba isticao je miro, pa je nazvan Mirotočivi.

1793. - Pošto je više od dva veka bio dvorac francuskih kraljeva, Luvr je otvoren kao muzej od strane francuske revolucionarne vlade. Luvr je počeo da gradi još 1204. Filip Ogist (kao tvrđavu), zatim je prerađen, a dograđivali su ga mnogi kraljevi (najviše Luj XIV), sve do 1848; na njemu je radilo sukcesivno šest arhitekata. Danas je to kompleks koji čini jedna četvorougaona palata s dvorištem na koju se oslanjaju dva paralelna krila. Luvr je jedan od najbogatijih muzeja na svetu.

1858. - Posle pobede nad turskom vojskom na Grahovu, Crna Gora je dobila međunarodno utvrđene granice prema Otomanskom carstvu, ali još nije bila priznata kao nezavisna država. Garanti državnih granica bile su velike sile - Rusija, Austrija, Francuska i Pruska.

1900. - Rođen je srpski kompozitor, dirigent, muzički pedagog i kritičar Mihailo Vukdragović, profesor i rektor Muzičke akademije u Beogradu, član Srpske akademije nauka i umetnosti. Dela: simfonijska poema "Put u pobedu", kantate "Srbija", "Svetli grobovi", "Vezilja slobode", solo pesme, gudački kvarteti, filmska i scenska muzika.

1900. - Rođena je američka književnica Margaret Mičel, dobitnica Pulicerove nagrade. Njeno jedino književno delo, roman "Prohujalo sa vihorom" iz 1936. godine iz istorije američkog građanskog rata, napisan je sa stanovišta stare buržoazije nazadnog američkog Juga. Delo je steklo ogromnu popularnost, prevedeno je na mnoge jezike i ekranizovano 1937. godine.

1917. - Umro je srpski pisac Milutin Bojić, autor poeme "Plava grobnica" o masovnom sahranjivanju srpskih vojnika u more, trajnog poetskog spomenika tragedije srpske vojske u Prvom svetskom ratu posle povlačenja preko Albanije. Studirao je filozofiju i pedagogiju u Beogradu. Učestvovao je u balkanskim ratovima i u Prvom svetskom ratu. Posle povlačenja preko Albanije, radio je kao državni službenik na Krfu i u Solunu. Umro je od tuberkuloze u 25. godini i sahranjen je na solunskom groblju Zejtilnik. Napisao je četiri knjige pesama i više drama, uključujući "Kraljevu jesen" i "Uroševu ženidbu".

1931. - Održani su parlamentarni izbori u Jugoslaviji, na koje je od 3,5 miliona izašlo 2,3 miliona birača. Bilo je predviđeno isključivo isticanje zemaljskih lista, što je značilo da nosilac liste mora da obezbedi 60 potpisa iz svakog izbornog sreza, pa je građanska opozicija bojkotovala izbore. Nosilac vladine i jedine izborne liste, premijer Petar Živković, dobio je posle izbora novi mandat.

1959. - Ujedinjeni Arapski Emirati i Sudan potpisali su sporazum o iskorišćavanju vode reke Nil.

 

[Ana_ana]

Dogodilo se na današnji dan - 9. novembar

​

1835. - Rođen je srpski kompozitor slovenačkog porekla Davorin Jenko, autor srpske himne "Bože pravde", jedan od utemeljivača srpske muzičke kulture, član Srpske kraljevske akademije, horovođa i kapelnik Narodnog pozorišta u Beogradu. Komponovao je muziku za oko 90 "komada s pevanjem". Dela: opereta "Vračara", uvertire "Kosovo", "Srpkinja", "Aleksandar", "Đido", "Milan", fantazija "Prvo doba Srbije", muzika za komade "Blago cara Radovana", "Dobrila i Milenko", "Dušan Silni", "Miloš Obrenović", "Seoba Srbalja", "Pribisav i Božana", "Za veru i slobodu", "Mladost Dositejeva", "Markova sablja", "Proslavljanje kneza Mihajla", "Knez Dobroslav", "Izbiračica", "Krvni mir", "Merima", "Divlji lovac", "Ljubavno pismo", "Četiri miliona rubalja", "Čestitam", "Potera", "Saćurica i šubara", "Vuk Branković", oko 110 horskih kompozicija, 15 crkvenih kompozicija, solo pesme.

1841. - Umro je srpski pisac Milovan Vidaković, prvi pisac romana u novoj srpskoj književnosti, čija su dela bez veće književne vrednosti, ali su imala široku čitalačku publiku, jer su budila nacionalno osećanje i ljubav prema narodnoj prošlosti. Školovao se u Irigu, Segedinu, Novom Sadu i Temišvaru i radio kao profesor u Novom Sadu. Dela: romani "Velimir i Bosiljka", "Usamljeni junoša", "Kasija carica", "Ljubomir u Jelisijumu", "Siloan i Milena".

1887. - Osnovano je prvo zanatlijsko društvo u Srbiji, a dva meseca potom počeo je da izlazi sedmičnik "Srpski zanatlija".

1904. - Prvi let avionom koji je trajao duže od pet minuta.

1956. - Francuski filozof i književnik Žan Pol Sartr odrekao se komunizma nakon upada Sovjeta u Mađarsku.

1989. - Nakon kraha socijalizma u Evropi, istočnonemačke vlasti ukinule su zabranu prelaska iz istočnog u zapadni deo i već uveče na hiljade građana se okupilo i otpočelo rušenje Berlinskog zida. Zid je izgrađen 1961. godine kao najopipljiviji simbol hladnog rata - gvozdene zavese koja je delila Evropu. Nakon izgradnje Berlinskog zida, oko 5.000 ljudi uspelo je da prebegne, ali se procenat znatno smanjivao jer je zid bio dobro čuvan. Čak 191 osoba izgubila je život pokušavajući da pređe preko zida koji je razdvajao Berlin.

1991. - Umro je Iv Montan, francuski šansonijer i glumac, bivši frizer, doker i metalski radnik. Sem na filmu, sa dosta uspeha nastupao je i kao dramski glumac u pozorištu. Filmovi: "Veštice iz Salema", "Vrata noći", "Nadnica za strah", "Heroji su umorni"...

1991. - Održan je plebiscit srpskog naroda u BiH na kojem se za ostajanje u Jugoslaviji izjasnila većina Srba - gotovo svih 1,3 miliona.

1995. - Predsednik Rusije Boris Jeljcin stavio je veto na Zakon o jednostranom ukidanju sankcija Jugoslaviji, izglasan prethodnog meseca u oba doma ruskog parlamenta.

1996. - Predsednica Republike Srpske, Biljana Plavšić, smenila je načelnika Glavnog štaba Vojske RS, generala Ratka Mladića.

 

[Ana_ana]

Dogodilo se na današnji dan - 10. novembar

​

1674. - Holanđani su zvanično predali Novi Amsterdam (Njujork) Englezima.

1838. - Rođen je srpski socijalista Živojin Žujović, prvi propagator i ideolog socijalizma u Srbiji. Ideje socijalista prihvatio je tokom školovanja u ruskom gradu Kijev, gde je završio Duhovnu akademiju, zatim u Petrogradu i Minhenu na studijama filozofije. Objavio je više studija, rasprava i polemika i sarađivao u "Glasniku Srpskog učenog društva", "Letopisu Matice srpske" i u političkom listu "Srbija".

1880. - Rođen je Jakob Epštajn, američki vajar. Učio je i duže vremena živeo u Parizu i Londonu, a zatim u SAD. Prvenstveno je portretist, čuven po bistama slavnih ljudi (Ajnštajna, Čerčila...). Brutalan ekspresionist u ranim radovima, kasnije se priklanja realističkom tretmanu skulpture.

1901. - Rođen je srpski pravnik Milan Bartoš, stručnjak za međunarodno javno pravo, profesor Pravnog fakulteta u Beogradu, član Srpske akademije nauka i umetnosti. Bio je državni savetnik i član mnogih delegacija Jugoslavije na zasedanjima UN. Između dva svetska rata, objavio je "Stvarno pravo" i "Osnove privatnog prava", a posle rata "Međunarodno javno pravo".

1910. - Osnovano je Društvo za srpski jezik i književnost, na inicijativu Pavla Popovića, Aleksandra Belića i Jovana Skerlića, radi usavršavanja nastave srpskog jezika i književnosti u školama. Društvo je radilo do 1941, s prekidom u vreme Prvog svetskog rata.

1928. - Dve godine nakon smrti svoga oca, Michinomiya Hirohito stupio je na presto kao 124. japanski monarh. Car Hirohito bio je na na vlasti u jednom od najnemirnijih perioda japanske istorije (Drugi svetski rat). Ustavom iz 1947. godine, vlast mu je znatno ograničena.

1938. - U Istanbulu je umro turski državnik i maršal, Mustafa Kemal Ataturk. Sudelovao je u pokretu Mladoturaka. Borio se u italijansko-turskom ratu (1911-1912) i u završetku Drugog balkanskog rata. U Prvom svetskom ratu je komandovao odbranom Dardanela, a svršetak rata ga je dočekao na Sirijskom frontu. Postavio se 1919. na čelo nacionalnog pokreta protiv grčke okupacije, što je dovelo do rata sa Grčkom. Velika turska narodna skupština proglasila ga je 1920. godine za predsednika vlade. Pobedio je Grke i izbacio ih iz Male Azije. Zbacio je sultana 1922. i kad je 1923. proglašena republika, postao je njen prvi predsednik. Izvršio je progresivne reforme koje su iz korena izmenile lik zemlje: proklamovana je jednakost svih građana, ukinut je halifat, izvršena agrarna reforma, doneti savremeni zakoni, ženama data sloboda (ukidanje zara i feredže), zabranjeno je nošenje fesa, odvojena crkva od države... Reforme su nailazile na otpor, ali je Kemal gušio svaki pokušaj otpora i vraćanja na staro.

1943. - Nemačke vlasti su u Drugom svetskom ratu, radi lakšeg upravljanja okupiranom teritorijom, uspostavile kvislinšku "Narodnu upravu" u Crnoj Gori.

1975. - Vlade Jugoslavije i Italije potpisale su u Osimu ugovor o definitivnom rešenju graničnih i drugih pitanja između dveju zemalja. Ugovor su potpisali ministri inostranih poslova Miloš Minić i Marijano Rumor.

 

[Ana_ana]

Dogodilo se na današnji dan - 11. novembar
​

1405. - Umrla je srpska kneginja Milica, žena kneza Lazara Hrebeljanovića. Posle Kosovske bitke 1389, sklopila je mir s Turcima i upravljala Srbijom u ime maloletnog sina Stevana. Kad je on postao punoletan, zakaluđerila se, ali je i dalje znatno uticala na državne poslove, smirujući razmirice između Stevana i drugog sina Vuka. Podigla je manastir Ljubostinja na mestu gde je bila crkvica svetog Stevana, blizu dvora svog oca, koji se u narodnim pesmama pominje kao Jug Bogdan. U narodnim pesmama je zvana carica, a umrla je i sahranjena u Ljubostinji kao monahinja Evgenija.

1726. - Rođen je srpski istoričar i pisac Jovan Rajić, jedan od najučenijih kaluđera svog doba. U istorijskom spevu "Boj zmaja s orlovi" opevao je borbu Otomanskog carstva protiv Rusije i Austrije. Glavno delo, "Istorija raznih slovenskih naroda, naipače Bolgar, Horvatov i Serbov", pisao je na osnovu izvornih dokumenata. Kao prva istorija Južnih Slovena, ovo delo je, uprkos nedostacima, veoma uticalo na srpsku istorijsku nauku u prvoj polovini 19. veka.

1790. - Prvi put je donesena hrizantema u Evropu (Englesku) iz Kine.

1878. - Umro je srpski pisac i političar Stjepan Mitrov Ljubiša, koji je mnogo učinio za buđenje nacionalne svesti. Bio je samouk a pripovedanje mu je lucidno, izvorno, protkano finim humorom, s poetskim osećanjem za legendu i realističnim nervom za život zavičaja i govor ljudi. Dela: "Kanjoš Macedonović", "Pričanja Vuka Dojčevića", "Pripovijesti crnogorske i primorske".

1885. - Rođen je Džordž Paton, američki general i jedan od najistaknutijih komandanata SAD. U Prvom svetskom ratu obrazovao je američki tenkovski centar u Francuskoj kod Longra i komandovao tenkovskom brigadom u ofanzivi Meza - Argona. U Drugom svetskom ratu je komandovao zapadnom operativnom grupom pri iskrcavanju u Africi, VII armijom pri invaziji Sicilije i III armijom do kraja rata u Evropi. Istakao se kao energičan i vešt komandant po uspešnoj upotrebi operativnih oklopnih jedinica. Poginuo je u Nemačkoj 1945. godine u saobraćajnoj nesreći. Posmrtno su mu objavljeni memoari "Rat kakvog sam ga ja video".

1889. - Vašington je postao 42. država unutar SAD.

1918. - Potpisivanjem kapitulacije Nemačke u železničkom vagonu u francuskom mestu Kompijenj okončan je Prvi svetski rat, u kojem je poginulo najmanje deset miliona vojnika, a još toliko ljudi umrlo je od bolesti i gladi. Srazmerno najveće žrtve podnela je Srbija, izgubivši 26 odsto stanovništva - 400.000 vojnika i 640.000 civila.

1927. - U Parizu je potpisan jugoslovensko-francuski pakt, kao reakcija na italijansko-albanski pakt iz novembra 1926, kojim je fašistička Italija dobila protektorat nad Albanijom, što je bila prva etapa za njen prodor na Balkan. Italijanski fašistički diktator Benito Musolini sklopio je 1927. pakt i s Mađarskom da bi je okrenuo protiv Jugoslavije, pregovarao je s hrvatskim fašističkim teroristom Antom Pavelićem i komitsko-kosovsko-pravaškim grupama.

1941. - S teritorije ŠSR-a u Drugom svetskom ratu počelo je emitovanje programa radio stanice "Slobodna Jugoslavija".

1944. - Forsiranjem Dunava na sektoru Batina-Apatin u Drugom svetskom ratu je počela Batinska bitka. Jedinice Trećeg ukrajinskog fronta Crvene armije i Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije slomile su 23. novembra, posle teških borbi, nemačke snage.

1945. - Izabrana je Ustavotvorna skupština Demokratske Federativne Jugoslavije. Na prvim posleratnim izborima - nad kojima su isključivu kontrolu imali komunisti, koji su monopolisali fizičku silu - pravo glasa imali su svi građani s navršenih 18 godina života, bez obzira na pol, rasu, obrazovanje, veroispovest, izuzimajući optužene za saradnju s okupatorom tokom Drugog svetskog rata.

1968. - Na plenumu udruženja univerzitetskih nastavnika i drugih naučnih radnika održanom u Beogradu, usvojen je pravilnik o osnivanju i radu Društva za razvoj i unapređenje nauke.

1975. - Angola je dobila nezavisnost od Portugala. Angola je bila portugalska kolonija još od 1575. godine, kada su Portugalci osnovali grad San Paulo de Luansda. Današnji dan praznuje se kao Dan nezavisnosti.

 

[Ana_ana]

Dogodilo se na današnji dan - 12. novembar
​

1833. - Rođen je ruski kompozitor Aleksandar Borodin, veoma poznat i kao hemičar. Bio je pripadnik ruske muzičke grupe "Petorica". Pod uticajem ruskog muzičkog folklora, komponovao je simfonije, simfonijsku skicu "U stepama centralne Azije", gudačke kvartete, operu "Knez Igor"...

1859. - Rođen je srpski arhitekta Andra Stevanović, član Srpske kraljevske akademije, profesor Velike škole i Beogradskog univerziteta. Projektovao je više monumentalnih građevina, uključujući zgrade Narodnog muzeja i Akademije nauka u Beogradu. Proučavao je staro srpsko crkveno građevinarstvo i skupio građu za monografije manastira Gračanica, Kalenić i Dečani.

1910. - Izvedena je prva filmska akrobacija: čovek iz balona u plamenu skočio je u reku Hadson.

1933. - Urađena je prva fotografija čudovišta iz Lok Nesa.

1933. - Nacisti su dobili 93% glasova u Nemačkoj.

1948. - Međunarodni sud za ratne zločine u Tokiju izrekao je smrtne kazne za sedam japanskih oficira, uključujući i generala Hideki Tojo-a, koji je bio premijer Japana od 1941-1944. godine.

1956. - Beogradsko pozorište "Atelje 212" je u adaptiranom delu zgrade "Borbe" izvelo prvu predstavu - "Fausta" Johana Volfganga Getea.

1980. - Posle tri godine od lansiranja, američka planetarna sonda "Voyager 1" probila se na 77.000 milja od Saturna, druge po veličini planete u sunčevom sistemu. Slike koje je su dobijene iznenadile su naučnike: pokazale su da Saturn nema šest (kao što se do tada smatralo), već stotine ispreplitanih prstenova.

1989. - U Brazilu su održani prvi slobodni predsednički izbori posle 29 godina.

1990. - Japanski princ Akihito postao je 125. japanski car, dve godine nakon smrti svoga oca cara Hirohita. Akihito je još 1959. godine skrenuo pažnju javnosti na sebe kada je prekršio 1500 godina staru tradiciju i oženio se devojkom iz trećeg staleža. Car Akihito, ljubitelj morske biologije i priznati violončelista, uveo je Japan u novu eru, poznatu kao "Heisei" ili dostizanje mira. Carski par ima troje dece: princa Naruhito (1960), princa Akishino (1965) i princezu Nori (1969).

1991. - Stupile su na snagu ekonomske sankcije Evropske zajednice protiv Srbije i Crne Gore.

1999. - Na području planine Bajgora, 12 kilometara severoistočno od Kosovske Mitrovice, srušio se avion Svetskog programa UN za hranu tipa "ATR-42" i nesreću nije preživeo niko od 21 putnika i tri člana posade.

 

[Ana_ana]

Dogodilo se na današnji dan - 13. novembar

​

1813. - Rođen je srpski pisac Petar II Petrović Njegoš, crnogorski vladar i vladika, prema većini književnih kritičara najveći srpski pesnik, čija je kruna stvaralaštva nenadmašni dramski spev "Gorski vijenac". U osnovi je refleksivno-lirski pesnik, što je uočljivo i u njegovim najvažnijim delima, iako ona imaju epsko-dramski oblik, a njegov jezgroviti stil obojen je snažnim elementima mirnog klasičnog stiha i svežinom narodne pesme. Glorifikovao je heroizam i osećanje za slobodu Crnogoraca, koje je u nacionalnom pogledu posmatrao kao deo srpskog naroda. Rade Tomov Petrović - iz porodice koja je Crnoj Gori više od jednog veka davala vladike - monaško ime dobio je po stricu, vladici i vladaru Crne Gore Petru I, poznatom i kao sveti Petar Cetinjski, koji ga je odredio za naslednika. Školovao se u Cetinjskom manastiru i u Topli kod Herceg Novog, a učitelj mu je bio i Sima Milutinović Sarajlija, koji ga je uputio u istoriju, filozofiju i književnost. Kao državnik je položio temelje moderne crnogorske države, ustanovio izvršnu vlast i senat, organizovao sudove, uveo poreze i izdejstvovao veću pomoć Rusije, ali nije ostvario san da zajedno sa Srbijom oslobodi Bosnu i Hercegovinu. Takođe je podigao prvu osnovnu školu, a 1834. osnovao je štampariju. Pritisnut bolešću, umro je 1851. u 38. godini. Ostala dela: filozofski ep "Luča mikrokozma", spev "Lažni car Šćepan Mali", misaone i lirske pesme.

1868. - Umro je Đoakino Rosini, italijanski kompozitor. Komponovao je 39 opera, od kojih se do danas održalo na repertoaru samo nekoliko. Popularnost mu je najviše donela opera "Seviljski berberin". Ostale opere: "Viljem Tel", "Tankredi", "Otelo", "Semiramida"... Iz oblasti crkvene muzike ističe se kompozicija "Stabat Mater".

1871. - Rođen je srpski izdavač slovenačkog porekla Vladislav Ribnikar, osnivač lista "Politika", njen prvi direktor i glavni urednik. Završio je Filozofski fakultet u Beogradu, u Parizu i Berlinu radio je kao dopisnik jednog francuskog lista, a po povratku u Srbiju, pokrenuo je "Politiku", čiji se prvi broj pojavio 25. januara 1904. Hroničari su zabeležili da je list "mirnim, ozbiljnim i odmerenim tonom" odudarao od tadašnje štampe.

1899. - Umro je srpski fotograf, grafičar i litograf Anastas Jovanović, prvi srpski fotograf, koji je 1846. postao vlasnik treće foto kamere u svetu. Kao darovitog crtača, knez Miloš Obrenović poslao ga je u Beč da studira drvorez i bakrorez, gde se upoznao i s fotografijom. Zahvaljujući njemu, sačuvani su likovi mnogih istaknutih ličnosti tog doba, ali i običnih građana i njihovih porodica. Deo njegove zaostavštine je i izvanredna "Panorama Beograda".

1921. - Premijera filma "Šeik", koji je Rudolfu Valentinu, tumaču glavne uloge, doneo slavu.

1965. - Umro je srpski arheolog Vladimir Petković, profesor Beogradskog univerziteta, upravnik Narodnog muzeja u Beogradu i član Srpske akademije nauka i umetnosti, stručnjak za srpsku srednjovekovnu umetnost. Bio je urednik specijalizovanog časopisa "Starinar" i prvi direktor Arheološkog instituta SANU. Rukovodio je otkopavanjima Stobija i Caričinog Grada. Dela: "Pregled crkvenih spomenika kroz povesnicu srpskog naroda", "La peinture serbe en Moyen age" (Srpsko slikarstvo u srednjem veku), monografije o manastirima Žiča, Ravanica, Studenica, Kalenić i Dečani.

1970. - Oko 500.000 ljudi poginulo je u najvećoj katastrofi u 20. veku koju je prouzrokovao ciklon u Istočnom Pakistanu (današnji Bangladeš).

1991. - Fudbalska reprezentacija Jugoslavije pobedila je u Beču Austriju rezultatom 2:0 i postala finalista Evropskog prvenstva u Švedskoj, ali joj je, zbog sankcija protiv Savezne Republike Jugoslavije, kasnije uskraćeno pravo da se bori za tutulu evropskog prvaka.

 

[Ana_ana]

Dogodilo se na današnji dan - 14. novembar
​

- Danas je praznik Sveti Kozma i Damjan - Vračevi. Rođeni su negde u Aziji od oca neznabošca i majke hrišćanke. Po očevoj smrti, majka Teodotija posvetila je sve svoje vreme i trud da sinove vaspita i podigne kao istinite hrišćane. Mladići su stasali i izučili lekarske veštine, pa su, koliko svojim znanjem i veštinom toliko i imenom Gospoda, pomagali mnogim bolesnicima. Prozvani su bezmezdnim vračima, tj. besplatnim lekarima, jer su primili Hristovu zapovest "Badava primiste, badava dajite" (Mt. 10, 8) i nikada nisu naplaćivali svoje usluge. Toliko su bili oprezni u besplatnom lečenju da se sveti Kozma naljutio na brata što je od neke bolesnice uzeo tri jajeta, a Damjan ih je, u stvari, uzeo kad ga je isceljena žena zaklela Presvetom Trojicom. Po smrti, svetitelji su sahranjeni zajedno u mestu Feremenu, shodno otkrovenju Božjem, te ostadoše čudotvorci kako za života, tako i posle smrti. Narod je nastavio da ih priziva u bolesti i nevolji i do danas.

565. - Vizantijski car Justinijan okončao je svoj život. Pretpostavlja se da je rodom iz jednog sela blizu Niša. Neograničeno je vladao državom i crkvom. Vodio je niz ratova sa varvarskim polufeudalnim državama Ostrogota u Italiji, Vizigota u Španiji i Vandala u Africi, da bi "obnovio" Rimsko carstvo. Uspeo je da uništi države Vandala (534) i Ostrogota (555). Na istoku i Balkanskom poluostrvu vodio je odbrambene ratove protiv Persijanaca, koji su ugrožavali azijske provincije, i protiv Slovena, koji su pritiskali severnu granicu na Savi i Dunavu. U samoj zemlji ugušio je mnoge pobune ("zelenih" i "plavih"). Zidao je mnoge dvorce i crkve (Aja Sofija u Carigradu i San Vitale u Raveni). Po njegovom naređenju, sastavljen je zbornik zakona. Glavni saradnici bili su mu supruga Teodora i vojskovođe Velizar i Narzes. Cela njegova vladavina bila je reakcionarni pokušaj obnove Rimske imperije i njenog robovlasničkog pokreta, ali je ta politika pretrpela neuspeh. Posle Justinijanove smrti, propale su i sve njegove osvajačke tekovine.

1811. - Rođen je srpski istoričar slovačkog porekla Janko Šafarik, osnivač Beogradskog muzeja, profesor Liceja u Beogradu. Bavio se i arheologijom i numizmatikom, posebno skupljanjem starog srpskog novca. Dela: "Opisanije sviju dosad poznatih srbskih novaca", "O priloženim grbovima srbskih zemalja i vladatelja", "Srbski spomenici mletačkog arhiva", "Hrisovulja cara Stefana Dušana", "Žitije Stefana Uroša III", "Život despota Stefana Lazarevića".

1840. - Rođen je Klod Mone, francuski slikar, jedan od glavnih osnivača impresionizma. Po njegovoj slici "Impresija", izloženoj 1874. u Parizu, dato je ime celom slikarskom pravcu čiji je Mone bio, veruju mnogi istoričari umetnosti, najdosledniji i najuticajniji predstavnik. Počeo je kao realist pod uticajem G. Kurbea, a docnije je prešao na slikanje predela, uzimajući motive iz Pariza i okoline, pri čemu su ga najviše interesovali efekti svetlosti na vodi. Uopšte, svetlost i pokret bile su dve velike teme po kojima se impresionizam bitno odvojio od realističkog slikarstva. U želji da što vernije na platno prenese kolorističke preobražaje do kojih dolazi usled promene osvetljenja, Mone je morao da reaguje, tj. slika, izuzetno brzo. Stoga je njegov potez neretko bio žustar i iskidan, jer mu je daleko važnije bilo da što autentičnije zabeleži svoje zapažanje i doživljaj nego da podrobno opiše predmet. Slikao je iste motive u različita doba dana, od jutra do večeri, nastojeći pre svega da prikaže kako se usled treperenja svetlosti iz časa u čas menjaju lokalni ton oblika i njegova struktura i stvarajući tako nadasve originalne serije ili cikluse, kakvi su "Plastovi", "Stanica Sen Lazar", "Lokvanji" i najpoznatiji među njima - "Ruanska katedrala", ciklus u kom je u dematerijalizaciji oblika slikar otišao najdalje. Izvršio je ogroman uticaj na evropsko slikarstvo. Umro je 1926. godine.

1872. - Rođena je srpska glumica slovenačkog porekla Augusta Vela Nigrinova, prvakinja Narodnog pozorišta u Beogradu. Bila je idol pozorišne publike krajem 19. veka koju nije zanosila ženstvenošću, već unutrašnjom snagom, dostojanstvenom pojavom i snažnim, sugestivnim glasom. Ostvarila je niz velikih kreacija, poput uloga Julije, Ofelije, Nore, Meri Stjuart, Mona Vane, Debore.

1910. - Prvi put je jedan avion uzleteo sa palube broda.

1918. - Srpska vojska je u Prvom svetskom ratu oslobodila Baranju, oblast s većinskim srpskim stanovništvom. Drugi put su je u Drugom svetskom ratu, posle bitaka na Batini i Bolmanu krajem 1944, oslobodili Rusi i Srbi, u novembru 1991. ušla je u sastav Republike Srpske Krajine, ali je Erdutskim sporazumom, potpisanim u novembru 1995, stavljena pod dvogodišnju međunarodnu prelaznu upravu, posle čega je pripojena Hrvatskoj.

1943. - Antifašističko vijeće Crne Gore je u Drugom svetskom ratu u Kolašinu usvojilo dokumente koji su postali politički i pravni osnov stvaranja buduće federalne jedinice u Jugoslaviji.

1991. - Premijerno je pušten hit spot Majkla Džeksona "Black or White" na FOX televiziji.

 

[Ana_ana]

Dogodilo se na današnji dan - 15. novembar
​

1492. - Kristofor Kolumbo stavio je prvu napomenu o duvanu u svoj dnevnik. Duvan je inače tek u XVI veku prenesen iz Amerike u Evropu, a potom i na ostale kontinente.

1630. - Umro je Johan Kepler, nemački astronom, matematičar i fizičar. Sa svoja tri zakona o kretanju planeta Kepler je konačno utvrdio valjanost heliocentričnog sistema i postavio temelje novoj astronomiji. Anticipirajući infinitezimalnu metodu, izračunao je površinu i zapreminu geometrijskih tela koja do tada nisu bila proučavana.

1846. - Rođen je srpski pisac Jovan Grčić Milenko, sledbenik Branka Radičevića, romantičarski pesnik poznat kao "fruškogorski slavuj". Sebi je dodao ime Milenko, po devojci Mileni u koju je bio zaljubljen. Gimnaziju je učio u Novom Sadu, Segedinu i Požunu (Bratislava), počeo studije medicine u Beču, ali se razboleo od tuberkuloze i u 29. godini umro u rodnom Čereviću u Sremu. U lirskim pesmama, lakih melodičnih stihova, izrazio je neposredan doživljaj prirode. U osećanjima je romantičarski čedan i sentimentalan, ali je napisao i više tzv. prostih pesama, po kojima se smatra pretečom realizma u srpskoj poeziji. U Beču je 1896. objavio "Pesme". Pisao je i pripovetke i prevodio Fridriha Šilera, Johana Volfganga Getea i Hajnriha Hajnea.

1889. - Brazilski car Pedro II abdicirao je prilikom proglašenja republike.

1914. - Rođen je jugoslovenski general srpskog porekla Petar Drapšin, učesnik Španskog građanskog rata, jedan od organizatora ustanka u Drugom svetskom ratu u Hercegovini protiv nemačkih okupatora, narodni heroj. Bio je komandant 12. divizije, Šestog udarnog korpusa i Četvrte armije i Prve tenkovske armije. Vojničke sposobnosti ispoljio je naročito u oslobađanju Istre i Trsta. Krajem 1945, nesrećnim slučajem smrtno je ranjen.

1942. - U ilegalnoj štampariji u Novom Sadu, za vreme Drugog svetskog rata, štampan je prvi broj "Slobodne Vojvodine". List je kasnije štampan povremeno u Surduku, a posle sloma okupatora, počeo je da izlazi kao dnevni list u Novom Sadu. Od 1. januara 1952. naziv mu je promenjen u "Dnevnik".

1976. - Umro je srpski glumac Milivoje Živanović, prvak Jugoslovenskog dramskog pozorišta. Karijeru je počeo u putujućem pozorištu Udruženja glumaca, a zalaganjem Branislava Nušića postao je stalni član Srpskog narodnog pozorišta u Novom Sadu. Kasnije je prešao u Skoplje, a 1932. ostvario je dugogodišnji san - primljen je u Narodno pozorište u Beogradu. Kad je 1947. osnovano Jugoslovensko dramsko pozorište, koje je okupilo veliki deo glumačke elite, našao se u novom ansamblu. Za izuzetne glumačke kreacije dobio je niz priznanja, uključujući "Zlatnu medalju Stanislavskog", koju mu je dodelio Moskovski hudožestveni teatar na čijim je daskama često gostovao.

 

[Ana_ana]

Dogodilo se na današnji dan - 16. novembar
​

- Danas je praznik Sveti velikomučenik Georgije - Đurđic. Ovoga dana praznuje se prenos moštiju svetog Đorđa iz Nikomidije u Lidu palestinsku. Sveti Đorđe postradao je za vreme cara Dioklecijana, a pre svoje smrti zamolio je jednog slugu da mu telo prenese u Palestinu, odakle mu je bila i majka i gde je imao veliko bogatstvo koje je, po njegovoj želji, razdeljeno sirotinji. Sluga je učinio sve kako mu je bilo naređeno i tu ga sahranio. U vreme cara Konstantina, pobožni hrišćani sazidali su krasan hram svetog Đorđa u Lidi palestinskoj i prilikom osvećenja tog hrama preneli su i sahranili u tom hramu čudotvorne mošti ovog svetitelja i velikomučenika Hristovog.

1532. - Španski konkvistador Francisko Pizaro zarobio je Atahualpu, cara plemena Inka.

1766. - Rođen je Rudolf Krojcer, francuski violinista, violinski pedagog i kompozitor. Bio je profesor konzervatorijuma u Parizu. Komponovao je opere, kamernu muziku i violinske kompozicije. Njemu je Betoven posvetio violinsku sonatu op. 47, poznatiju pod nazivom "Krojcerova sonata", o kojoj je reč u istoimenoj pripoveci Lava Tolstoja.

1908. - Arturo Toskanini (1867-1957), italijanski operski i simfonijski dirigent svetskog glasa, počeo je da diriguje u Metropoliten operi u Njujorku gde je ujedno i organizovao simfonijski orkestar.

1912. - Počela je Bitoljska bitka u Prvom balkanskom ratu u kojoj je dobro utvrđenu tursku Vardarsku armiju Zeki-paše, koja se povukla posle poraza u Kumanovskoj bici, srpska Prva armija regenta Aleksandra Karađorđevića potukla posle trodnevnih borbi, čime je Vardarska Makedonija konačno oslobođena od Turaka.

1914. - Počela je Kolubarska bitka, najveća koju je srpska vojska vodila u Prvom svetskom ratu, na frontu širokom oko 200 kilometara od Beograda do Guče, u kojoj je srpska vojska posle mesec dana teških borbi do nogu potukla Petu i Šestu austrougarsku armiju pod komandom generala Oskara Poćoreka. Pošto su agresori - na čijoj se strani borio znatan broj Hrvata i bosanskih muslimana, i budući jugoslovenski predsednik Josip Broz - okupirali Beograd, Šabac, Valjevo, Užice i celu severozapadnu Srbiju, počinivši masovne ratne zločine nad civilima, na Kolubari se, za vojne eksperte, dogodilo čudo. Tri srpske armije - koje su se našle u naizgled bezizlaznom položaju - u silovitom kontraudaru su tokom višednevnih žestokih okršaja potpuno razbile neprijatelja i do 15. decembra 1914. isterale iz Srbije poslednjeg austrougarskog vojnika, izuzev 42.538 zarobljenih. Tokom bitke poginulo je više od 57.000 austrougarskih vojnika i oficira, a Srbi su zaplenili veliku količinu ratnog materijala i oružja, uključujući dva aviona, više od 140 topova, 3.500 vozila s municijom i 60.000 pušaka. Izuzetne zasluge za pobedu imao je general Živojin Mišić, unapređen posle bitke u čin vojvode, čija je Prva armija između 29. novembra i 2. decembra 1914. izvršila odlučujući proboj na Suvoboru.

1988. - Na prvim slobodnim izborima, posle više od deset godina, u Pakistanu je za premijera izabrana Benazir Buto, ćerka bivšeg pakistanskog vođe Zulfakira Ali Butoa. Ona je bila prva žena u modernoj istoriji muslimanskih zemalja koja je izabrana za ovako visoku funkciju.

1988. - Estonija je proglasila suverenost u unutrašnjim poslovima.