Na današnji dan

Ana_ana · 18.10.2009

Dogodilo se na današnji dan - 18. oktobar

1469. - Ferdinand, kralj Argonije, oženio se sa Izabelom od Kastilje i dobio Kastilju, čime je izvršio ujedinjenje Španije, čiji je bio kralj od 1479. do 1516. godine. Njihova vladavina upamćena je po uvođenju zloglasne španske inkvizicije 1480. godine, ali i po tome što je tada bila opremljena Kolumbova ekspedicija koja ja otkrila Ameriku.

1692. - Postavljen je kamen temeljac Petrovaradinske tvrđave kod Novog Sada, na ruševima srednjovekovne tvrđave, na uzvišenju 40 metara iznad Dunava. Nova tvrđava sastojala se od Gornjeg i Donjeg grada, imala je visoke bedeme i bila je okružena šančevima u koje je puštana voda.

1842. - Rođen je srpski političar, ekonomista, diplomata, istoričar i pisac Čedomilj Mijatović, član Srpske kraljevske akademije, utemeljivač Narodne banke Srbije, profesor ekonomije na Velikoj školi u Beogradu. Posle završenog Liceja u Beogradu, studirao je političko-ekonomske nauke u Minhenu, Lajpcigu, Cirihu i Beču. Između 1873. i 1889. bio je više puta ministar inostranih poslova i ministar finansija. Kao šef srpske diplomatije, potpisao je s Austro-Ugarskom 1881. Tajnu konvenciju, a kao ministar finansija je uveo dinar kao novčanu jedinicu Srbije i metarski sistem mera. Odlučujuće je doprineo izgradnji železnica u Srbiji i njenom uključivanju u svetske finansijske tokove. Prvi je u Srbiji počeo sistematski da izučava privrednu istoriju. Mnogo je prevodio s engleskog, uključujući "Istoriju civilizacije u Engleskoj" Henrija Tomasa Bakla (Henry Thomas Buckle). Posle pada dinastije Obrenović 1903, napustio je Srbiju i otišao u London, gde je živeo do smrti 1932. Dela: "Izvod iz političke ekonomije", "Nauka o državnom gazdinstvu ili nauka o financiji", "Istorija trgovine", "Financije srpskog kraljevstva", "Ikonija, vezirova majka", "Rajko od Rasine", "Knez Gradoje od Orlova grada", "Đurađ Branković", "Uspomene balkanskog diplomate".

1856. - Rođen je srpski geolog i političar Jovan Žujović, geolog svetskog glasa, utemeljivač geološke nauke u Srbiji, predsednik Srpske kraljevske akademije, profesor Beogradskog univerziteta, član mnogih inostranih društava i akademija. Osnovao je Srpsko geološko društvo, Mineraloško-geološki zavod i časopis "Geološki anali Balkanskog poluostrva". Autor je mnogih radova iz svih oblasti geologije i prve geološke karte Srbije i Jugoslavije. Bio je ministar prosvete i spoljnih poslova Srbije i jedan od osnivača Republikanske demokratske stranke. U politiku je ušao pod uticajem Živojina Žujovića i Svetozara Markovića. Dela: "Geologija Srbije I i II", "Topografska i petrografska geologija", "Opšta geologija".

1898. - Samo godinu dana nakon što je Španija zagarantovala Portoriku nezavisnost, američke snage su ga zauzele i on je došao pod američki kolonijalni sistem.

1910. - Rođen je srpski kompozitor, dirigent i muzikolog Vojislav Vučković, koji je u Pragu završio Konzervatorijum i Majstorsku školu, gde je i doktorirao. U Beogradu je bio profesor Muzičke škole "Stanković", dirigent Beogradske filharmonije i saradnik više listova i časopisa. Između dva svetska rata je učestvovao u radničkom pokretu, organizovao studentske i radničke horove, bavio se muzičkom kritikom. Uhapšen je zbog provale specijalne policije u okupiranom Beogradu i streljan 1942. Dela: simfonijske poeme "Ozareni put", "Burevesnik", "Herojski oratorijum", balet "Čovek koji je ukrao sunce".

1931. - Umro je Tomas Alva Edison, američki tehničar i pronalazač (preko hiljadu patenata uglavnom u elektrotehnici). Pronašao je električnu sijalicu sa ugljenim vlaknom, među prvima sagradio električnu centralu, pronašao gramofon, mikrofon, usavršio telefon, akumulator i dr. Ponašao je kinetoskop i prvi put primenio danas uobičajenu filmsku traku od celuloida (35 mm). Vršio je eksperimente u sinhronizovanju filmske slike s tonom reprodukovanim sa ploča kinetofona i sagradio prvi filmski atelje u svetu.

1963. - Predsednik Jugoslavije Josip Broz Tito je s predsednikom SAD Džonom Ficdžeraldom Kenedijem u Beloj kući razgovarao o akcijama za smanjenje hladnoratovske zategnutosti.

1991. - Televizija Beograd počela je da emituje program preko satelita.

Ana_ana · 19.10.2009

Dogodilo se na današnji dan - 19. oktobar

- Danas je praznik Svetog apostola Tome. Kroz njegovu sumnju u vaskrsenje Gospoda Isusa Hrista, dobila se nova potvrda tog čudesnog događaja. Vaskrsli Gospod ponovo se javio učenicima da bi uverio Tomu. Gospod mu reče: "Pruži ruku tvoju i metni u rebra moja, i ne budi nevjeran, nego vjeran." Toma uzviknu: "Gospod moj i Bog moj" (Jov. 20). Posle silaska Duha svetog, apostoli su kockom odlučivali kuda će ići na propoved i sveti Toma dobi Indiju. Iako tužan što odlazi tako daleko, ohrabren Gospodom, mnogo je naroda tamo obratio hrišćanskoj veri, ustanovio crkvu i postavio sveštenike i episkope. Između ostalih, obratio je i dve sestre, žene dvojice kneževa, Tertijanu i Migdoniju. Obe sestre, posle mnogo nevolje, oslobođene braka, poživele su bogougodno i u podvigu do smrti. Knez Muzdije, Tertijanin muž, kome je apostol krstio ženu i sina Azana, osudio je svetitelja na smrt. Tako je sveti Toma okončao svoj zemaljski život. Posle smrti, i on je, kao i drugi apostoli, bio čudesno prenesen u Jerusalim na pogreb Presvete Bogorodice. Pošto je stigao kasno, zamolio je da otvore grob Prečiste, ali njeno telo ne beše tamo. Gospod je već uzeo svoju majku u naselje nebesko. Tako sveti Toma svojim nepoverenjem utvrdi veru u vaskrsenje Gospoda, a svojom docnjom otkri čudesno proslavljenje Matere Božje.

1812. - Izgladnela francuska vojska počela je povlačenje iz Rusije, posle neuspešne invazije na Moskvu.

1841. - Rođen je crnogorski kralj, vojskovođa i pisac Nikola I Petrović Njegoš, bezmalo šest decenija vladar Crne Gore, koja je u tom periodu dvostruko uvećana i međunarodno priznata. Skupština glavara ga je 1860. proglasila knezom, kralj je bio od 1910. do 1918, a vladavina mu je bila ispunjena oslobodilačkim borbama i nastojanjem da očuva nezavisnost države, u čemu je tesno sarađivao sa Srbijom. Posle invazije Austro-Ugarske u Prvom svetskom ratu, u januaru 1916. otišao je u Francusku, gde je umro 1921. Velika narodna skupština u Podgorici ga je 26. novembra 1918. zbacila i proglasila prisajedinjenje Crne Gore Srbiji, o čemu je kao vatreni srpski nacionalista - da ironija istorijskog trenutka bude potpuna - sanjao celog života. Pisao je drame i pesme, uključujući dramu u stihovima "Balkanska carica" i patriotsku pesmu "Onamo, 'namo". Posmrtni ostaci kralja Nikole i kraljice Milene preneseni su u zemlju u oktobru 1989. i sahranjeni u Cetinju.

1918. - U Zagrebu je u Prvom svetskom ratu Narodno veće Srba, Hrvata i Slovenaca donelo Deklaraciju o ujedinjenju svih Južnih Slovena u jednu državu. Nekoliko dana kasnije delegacija Veća je u Beogradu dala izjavu o ujedinjenju preostalog južnoslovenskog etničkog prostora bivše Austro-Ugarske u jedinstvenu državu sa Srbijom i Crnom Gorom, a regent Aleksandar Karađorđević je 1. decembra 1918. proglasio Kraljevinu Srba, Hrvata i Slovenaca.

1932. - U Beogradu je otvoren Kolarčev narodni univerzitet, zadužbina Ilije Milosavljevića Kolarca, koji je u tu svrhu testamentom zaveštao ogromnu svotu od oko 50.000 dukata. Zdanje Kolarčevog univerziteta projektovao je srpski arhitekta Petar Bajalović.

1941. - U oslobođenom Užicu je u Drugom svetskom ratu izašao prvi broj obnovljene "Borbe".

1957. - Savezna Republika Nemačka prekinula je diplomatske odnose s Jugoslavijom zato što je Beograd priznao Nemačku Demokratsku Republiku. Odnosi su obnovljeni u februaru 1968, u vreme kad je šef bonske diplomatije bio Vili Brant.

1964. - U udesu sovjetskog aviona "Iljušin-18", koji se srušio na Avalu, niko nije preživeo, uključujući šestočlanu delegaciju sovjetske armije s maršalom Sergejem Semjonovičem Birjuzovom na čelu, koja je trebalo da učestvuje na proslavi 20-godišnjice oslobođenja Beograda.

1991. - Blizu Zaječara su otkrivene grobnice rimskog cara Gaja Galerija Valerija Maksimijana i njegove majke Romule. Ovaj rimski imperator podigao je u periodu od 293. do 311. na brdu Magura carsku palatu, nazvanu Romulijana, prema imenu njegove majke. Otkriće je zasluga srpskog arheologa Dragoslava Srejovića, koji je otkrio i Lepenski vir.

Ana_ana · 20.10.2009

Dogodilo se na današnji dan - 20. oktobar

- Danas je praznik Srđevdan - Sveti mučenici Sergije i Vakho. Ova dva svetitelja bili su prvaci i velikaši na dvoru cara Maksimijana, koji ih je poštovao i uvažavao zbog njihove hrabrosti, vernosti i mudrosti. Kada je car saznao da su oni hrišćani, sva njegova ljubav pretvorila se u gnev, naročito kada su otvoreno odbili da učestvuju u svečanostima žrtvoprinošenja idolima. Naredio je da im se oduzmu vojnička odela i svi znaci časti, dostojanstva i čina. Potom ih je posalo u izgnanstvo u Aziju svom namesniku Antiohu. Namesnik je pokušao da ih ubedi da se odreknu Hrista da bi sebe spasli beščašća, muka i smrti, ali oba svetitelja su ostala čvrsta u svojoj veri. Sveti Vakho izdahnuo je pod batinama namesnikovih vojnika, a sveti Sergije je odmah potom bio mučen i posečen u gradu Rosafu u Siriji. Oba ova mučenika i viteza vere Hristove stradala su oko 303. godine.

1757. - Jovan Apostolović postao je prvi Srbin doktor medicine, odbranivši na Univerzitetu u Haleu, na kojem je i studirao, disertaciju na latinskom jeziku - "O načinu kako duševni efekti utiču na čovečje telo". Bio je lekar u Novom Sadu i 1762. je znatno doprineo suzbijanju kuge u Beogradu, Bačkoj i Banatu.

1843. - Rođen je srpski pisac Kosta Trifković, komediograf koji je realistički slikao naravi vojvođanske sredine u drugoj polovini 19. veka. Posle završetka studija prava u Požunu (Bratislava), radio je u Pešti kao činovnik, potom u Novom Sadu kao beležnik i advokat. Njegove šaljive pozorišne igre, prožete neusiljenim humorom i prirodnošću, bile su pravo osveženje u vreme teške romantičarske drame. Realistički je nastavio komediografsku tradiciju zanemarenu u srpskoj literaturi posle Jovana Sterije Popovića, ali bez Sterijine snage i dubine. Dela: "Izbiračica", "Milo za drago", "Mladost Dositeja Obradovića", "Školski nadzornik", "Ljubavno pismo", "Čestitam", "Francusko-pruski rat".

1894. - Rođen je srpski vajar Risto Stijović, član Srpske akademije nauka i umetnosti, umetnik fine linije i plemenite materije. Studije je počeo na Umetničkoj školi u Beogradu, a posle prelaska preko Albanije u Prvom svetskom ratu, dospeo je sa srpskom vojskom na Krf, odakle je otišao u Marsej, a zatim u Pariz, gde je studirao i izlagao. Izgradio je karakterističan izraz, zasnovan na zatvorenim uprošćenim volumenima, slikao uglavnom ženske aktove ili portrete i iskazao posebnu sklonost u obradi retkog i skupocenog drveta. Autor je mnogih spomenika, izvanredno stilizovanih životinja i ptica u kamenu, bronzi i drvetu.

1935. - Alijansa ženskih pokreta Jugoslavije organizovala je u više gradova zborove, zahtevajući jednako, opšte, tajno, aktivno i pasivno pravo glasa za građane oba pola.

1936. - Zdanje Skupštine Jugoslavije primilo je prve poslanike. Kamen temeljac te impresivne građevine položio je 1907. kralj Srbije Petar I Karađorđević, a zgradu je projektovao srpski arhitekta Jovan Ilkić.

1942. - Umro je srpski glumac, dečji pisac, karikaturista i humorista Brana Cvetković, osnivač "Orfeuma", za koji je napisao više od 80 komada i skečeva lakog žanra. Školovao se u Beogradu i Minhenu. Bio je glumac Narodnog pozorišta, a zatim član putujućih družina.

1943. - Nekoliko desetina britanskih i američkih bombardera je u Drugom svetskom ratu zasulo bombama Niš, usmrtivši više od 250 srpskih civila, među njima i više desetina dece. Objekti nemačke okupatorske vojske pretrpeli su neznatna oštećenja, a najviše su postradali kvartovi najsiromašnijih Nišlija oko železničke stanice, u Šumadijskoj, Drinskoj, Prizrenskoj, Kajmakčalanskoj, Šiptarskoj, Gvozdenoj i Banjalučkoj ulici. Bio je to početak besomučne angloameričke vazdušne kampanje po gradovima u Srbiji i Crnoj Gori, koja je trajala do 18. septembra 1944. Bombe su malo naudile nemačkoj vojnoj sili, ali su tokom velike vazdušne operacije pod parolom isterivanja Nemaca "saveznici" ubili hiljade srpskih civila.

1944. - Jedinice Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije, pod komandom generala Peka Dapčevića, i Crvene armije, pod komandom generala Vladimira Ivanoviča Ždanova, oslobodile su u Drugom svetskom ratu Beograd. Tokom 12 dana teških borbi, poginulo je 16.800 Nemaca, a 8.739 je zarobljeno. Među oslobodiocima je poginulo 2.944 jugoslovenskih boraca i 960 crvenoarmejaca. Zaplenjeno je 1.500 nemačkih motornih vozila, 80 tenkova i 200 topova. Oslobađanjem glavnog grada Jugoslavije presečena je komunikacija Solun-Budimpešta, pa je nemačka grupa armija "E" morala da se izvlači iz Grčke nepovoljnijim pravcem, što je osetno usporilo njeno povlačenje i povećalo gubitke.

1949. - Jugoslavija je izabrana za nestalnog člana Saveta bezbednosti UN.

1992. - Umro je srpski političar i publicista cincarskog porekla Koča Popović, učesnik građanskog rata u Španiji, jedan od organizatora ustanka u Srbiji u Drugom svetskom ratu. Studije filozofije završio je na Sorboni u Parizu. Bio je na istaknutim vojnim položajima u Narodnooslobodilačkom ratu, od komandanta Prve proleterske brigade do načelnika Generalštaba JNA. Od 1953. do 1964. bio je šef jugoslovenske diplomatije, a od septembra 1966. do aprila 1967, posle pada Aleksandra Rankovića, potpredsednik SFRJ. Posle obračuna Josipa Broza (Tito) s tzv. liberalima u Srbiji, 1972. je odstranjen iz političkog života.

1992. - Jedinice JNA napustile su dubrovačko ratište na osnovu dogovora s Hrvatskom i Unproforom, a poluostrvo Prevlaka na ulazu u Boku Kotorsku stavljeno je pod kontrolu posmatrača UN.

Ana_ana · 21.10.2009

Dogodilo se na današnji dan - 21. oktobar

1790. - Rođen je Alfons de Lamartin, pesnik koji stoji na početku francuske romantičarske poezije i koji je, smatra se, preporodio francusku liriku; bio je član Francuske akademije od 1830. Učestvovao je u političkom životu od 1834. godine do državnog udara Napoleona (u vreme februarske revolucije čak postaje privremeni predsednik Republike), kada se povukao na svoje imanje i bio prinuđen da "robuje perom", tj. piše po porudžbini da bi otplatio silne dugove. Prvom zbirkom pesama, "Pesnička razmišljanja", nadahnutom smrću voljene Julije Šarl i prožetom poznatim romantičarskim motivima tuge, sete i beznađa zbog nestanka voljenog bića, stekao je veliku slavu i uticao na razvoj romantizma u svojoj zemlji. Dao je još tri zbirke lirskih pesama: "Nova pesnička razmišljanja", "Pesničke i religiozne harmonije", "Pribranosti" i dve epske poeme: "Žoslen" i "Pad jednog anđela" (u kojem je iskoristio i neke motive naših narodnih pesama). Napisao je i mnoga prozna dela, ali slabije vrednosti, od kojih je najpoznatije "Istorija žirondinaca". U "Putu na Istok" ima poglavlje "Beleške o Srbiji" napisano sa puno topline i vidovitosti. O stogodišnjici izlaska te knjige, podignut mu je spomenik u Karađorđevom parku u Beogradu.

1805. - Odigrala se bitka kod Trafalgara (rt na ulazu u Gibraltarski moreuz) u kojoj su udružene francuske i španske flote pretrpele poraz od engleske flote i u kojoj je poginuo engleski admiral Nelson. Ova bitka bila je veoma bitna, jer je onemogućila Napoleonov plan za invaziju Engleske.

1833. - Rođen je Alfred Nobel, švedski hemičar, pronalazač, industrijalac i veliki filantrop. Godine 1867. pronašao je dinamit, a 1886. balistit, jedan od prvih bezdimnih baruta, a patentirao je još preko 100 drugih izuma. Od proizvodnje dinamita i drugih eksploziva veoma se obogatio i ostavio je svojim testamentom 9.2 mil. dolara za dodeljivanje Nobelove nagrade za izvandredna dostignuća na području fizike, hemije, medicine (i fiziologije), književnosti i zalaganja za mir. Nagrade su prvi put dodeljene 1901. godine. Za hemiju i fiziku nagrade dodeljuje Švedska akademija nauka, za medicinu (i fiziologiju) Istitut Karolina u Stokholmu, a za mir komisija od pet članova koju bira Norveška narodna skupština.

1918. - Margaret Oven postavila je rekord u brzom kucanju - 170 reči u minutu.

1941. - Nemačka "kaznena ekspedicija" je u Kragujevcu u Drugom svetskom ratu streljala više od 7.000 srpskih civila. Dan ranije, nemačka vojska je napravila obruč oko grada, a patrole su kupile ljude po kućama, radnjama, kafanama, crkvama, kancelarijama. U gimnaziji su pokupili sve đake od petog do osmog razreda, profesore i direktora Milivoja Pavlovića, koji je odbio milost okupatora i podelio sudbinu đaka. Kragujevački pokolj jedan je od najvećih i najmonstruoznijih u Drugom svetskom ratu izvršen nad civilnim stanovništvom u jednom mestu i u jednom danu. U znak sećanja na užasan zločin, kraj spomenika poginulima u Šumaricama u Kragujevcu svake godine se održava Veliki školski čas, uz učešće umetnika, đaka i građana iz svih krajeva zemlje.

1945. - Ženama u Francuskoj dato je prvi put pravo glasanja.

1950. - Kineske trupe okupirale su Tibet.

1984. - Stiv Džouns (Steve Jones) istrčao je maraton u Čikagu za 2:08:05 i postavio svetski rekord.

Ana_ana · 22.10.2009

Dogodilo se na današnji dan - 22. oktobar

1797. - Francuz Žak Garneren (Jacques Garnerin) proslavio se kao prvi čovek koji je redovno skakao padobranom. Prvi put je javno nastupio u Parizu na današnji dan 1797. godine, i tom prilikom je uspešno skočio sa visine veće od 600 metara. Njegov padobran je imao oblik suncobrana, a bio je napravljen od belog platna za jedra, i u prečniku je bio širok oko sedam metara. U središtu kalote nalazio se drveni kotur od otprilike 25 cm, sa rupom u sredini koja je omogućavala da vazduh izlazi iz kalote. Taj deo je bio pričvršćen za platno većim brojem kratkih pantljika.

1811. - Rođen je Franc List, mađarski kompozitor, pijanista i dirigent, jedan od najuticajnijih i najistaknutijih muzičara svoga vremena. Nenadmašan kao pijanista, uživao je svetsku reputaciju. Dao je novi pravac muzici 19. veka, naročito uvođenjem programske muzike. Klavirska dela: "Godine hodočašća", "Legende", "Ljubavni snovi", "Sonata u h-molu", 20 mašarskih rapsodija, veliki broj transkripcija svojih i tuđih kompozicija, simfonije "Faust" i "Dante", simfonijske pesme "Les preludes", "Mazeppa", "Tasso"...

1844. - Rođena je Sara Bernar, čuvena francuska glumica. Svojim velikim formatom, njena gluma ispunjava čitavu jednu pozorišnu epohu. Bila je i profesor Konzervatorijuma u Parizu. Napisala je "Memoare".

1887. - U redu za patente u Njujorku, dotad nepoznat srpski pronalazač Nikola Tesla prijavio je šest izuma - asinhroni motor, obrtno magnetno polje, višefaznu naizmeničnu struju, način izrade motora za višefaznu struju, generator i transformator. Izume je 1888. otkupila firma "Vestinghaus" i njihovu primenu prikazala na svetskoj izložbi u Čikagu 1893.

1912. - Treća srpska armija generala Božidara Jankovića je u Prvom balkanskom ratu razbila turske snage i oslobodila Prištinu.

1921. - U Beogradu je osnovan Srpski aeroklub.

1927. - Umro je srpski pisac Borisav Stanković, pesnik mladosti, ljubavi, prolaznosti života i ljudske tragike, dubok analitičar političkih i psiholoških procesa u srpskom društvu uzdrmanom socijalnim raslojavanjem. Slikao je Vranje i jug Srbije, degeneraciju starih trgovačkih porodica i talas promena, opisijući patrijarhalnu atmosferu rodnog grada i potčinjenost pojedinca svemoćnom sudu čaršije. Sjajan poznavalac ljudske duše, naročito je rado slikao likove izraženih psihičkih i čulnih osobina kojima gopodare strast i dert, dovodeći ih u žestok sukob s moralnim nazorima male sredine. Dela: knjige pripovedaka "Iz starog jevanđelja", "Stari dani", drame "Koštana", "Tašana", roman "Nečista krv", memoari "Pod okupacijom".

Ana_ana · 23.10.2009

Dogodilo se na današnji dan - 23. oktobar

42. p. n. e. - Marko Junije, rimski republikanac koji je ubio Cezara, izvršio je samoubistvo na bojnom polju, nakon što ga je Antonije potukao kod Filipa.

1789. - Rođen je srpski novinar i publicista Dimitrije Davidović, otac srpske štampe, pisac najliberalnijeg srpskog ustava u 19. veku. Napustio je studije medicine započete u Pešti i Beču i 1813. pokrenuo u Beču "Novine serbske", koje su izlazile devet godina. Pritisnut dugovima, prešao je u Srbiju, gde je do 1829. bio sekretar kneza Miloša Obrenovića i nakratko ministar unutrašnjih poslova i prosvete. Po uzoru na francuski i belgijski ustav, izradio je Sretenjski ustav, usvojen 3. februara 1835, koji je knez Miloš u martu 1835. suspendovao, sa zadovoljstvom, iskoristivši negodovanje Austrije, Turske i Rusije, kojima nije odgovarao liberalan ustav. Posle toga je kod kneza pao u nemilost.

1890. - Prvi put je izvedena opera "Knez Igor" u Sankt Peterburgu.

1912. - Turskim napadom je počela Kumanovska bitka, u kojoj je Prva srpska armija pod komandom regenta Aleksandra Karađorđevića za samo dva dana do nogu potukla tursku Vardarsku armiju Zeki-paše i tako zadala težak udarac moćnom neprijatelju u Prvom balkanskom ratu. Turci su u početku imali više uspeha, zbog slabog izviđačkog i obaveštajnog rada srpske vojske, koja nije imala tačan uvid u bojni raspored neprijatelja, a srpska Vrhovna komanda je smatrala da je reč o turskim prethodnicama i da će se glavna bitka odigrati na Ovčem polju. U trenutku kad su sukobi otpočeli, Prva armija je bila dosta udaljena od Druge i Treće armije, a pod najžešći udar je potpala njena Dunavska divizija prvog poziva pukovnika Miloša Božanovića koja je imala i najteže gubitke, ali i odlučujuću ulogu u bici. Pri tom se posebno istakao niži oficirski kadar, zahvaljujući čijoj su samoinicijativi naneseni snažni udari u turski raspored, tako da se 24. oktobra elitna turska armija u neredu i panici povukla ka Bitolju. Trijumf je silno uzdigao moral srpske vojske i naroda i bio je temelj kasnijih pobeda u Prvom i Drugom balkanskom i u Prvom svetskom ratu.

1941. - Premijerno je prikazan Diznijev crtani film "Dambo".

1942. - Britanski osmi bataljon pod komandom generala Montgomerija prešao je u ofanzivu i kod Alamejna (mesto u Egiptu) i potukao Romelov afrički ekpspedicioni korpus.

1944. - Prebacujući se preko Dunava u tek oslobođeni Beograd, u Drugom svetskom ratu je pod nerasvetljenim okolnostima poginuo srpski revolucionar Ivan Milutinović, jedan od najistaknutijih vođa Narodnooslobodilačkog rata, narodni heroj, član Vrhovnog štaba i Politbiroa Centralnog komiteta Komunističke partije Jugoslavije. Bio je jedan od glavnih organizatora ustanka protiv okupatora, većnik AVNOJ-a i član vlade, odnosno Nacionalnog komiteta.

1944. - Sovjetske trupe su ušle u Mađarsku. Istoga dana 12 godina kasnije, počela je mađarska revolucija protiv staljinističke politike.

1983. - U eksploziji kamiona bombe u Bejrutu poginuo je 241 američki vojnik.

Ana_ana · 24.10.2009

Dogodilo se na današnji dan - 24. oktobar

1648. - Potpisan je Vestfalski mir, kojim je okončan tridesetogodišnji rat. Ovaj rat vođen je na terenu Nemačke i Češke u predvečerje velikih buržoaskih revolucija i konačnog pada feudalizma. Po formi je imao vid verskog rata između katoličkih i protestantskih snaga, a neposredan povod bio je oživljenje husitskog pokreta, kao i otpor staleža u češkoj prema apsolutizmu cara Ferdinanda II Austrijskog. Zbog mešanja Danske, Francuske i Švedske, koje su postepeno ulazile u rat protiv cara i katoličkih snaga u Nemačkoj, rat je dobio evropski karakter. Posledice su bile brojne - stradalo je toliko ljudi da se stanovništvo Nemačke svelo na polovinu, a Češke na jednu petinu predratnog broja. Vestfalskim mirom Francuska je od Nemačkog carstva dobila Alzas i neke lorenske gradove, Švedska je dobila Istočnu Pomeraniju i posede na ušćima velikih nemačkih reka, a Holandiji i Švajcarskoj priznata je nezavisnost. U samoj Nemačkoj priznat je gotovo pun suverenitet nemačkim vladarima i feudalcima, tako da se Nemačka raspala na oko hiljadu država i državica, a carevi iz dinasije Habzburg ostali su bez ikakve stvarne vlasti.

1836. - Patentirane su šibice.

1851. - Vilijam Lasel (William Lassell) otkrio je Ariel i Umbriel, dva od pet satelita planete Uran.

1857. - Osnovan je prvi fudbalski klub na svetu - Šefild iz Engleske.

1901. - Ana Tejlor je prva žena koja se u buretu spustila niz Nijagarine vodopade.

1907. - Umro je srpski novinar, pisac i političar Pera Todorović, jedan od osnivača Narodne radikalne stranke i jedan od najistaknutijih novinara svoga doba. Bio je blizak prvaku srpskih socijalista Svetozaru Markoviću i uređivao je niz listova i časopisa, uključujući socijalistički list "Rad". Pokrenuo je listove "Samouprava" i "Radikal", a od 1889. do 1903. izdavao je "Male novine", prvi informativno-senzacionalistički list u Srbiji. Hapšen je zbog pojavljivanja u Kragujevcu sa crvenim barjakom. Bio je dobrovoljac u srpsko-turskom ratu 1876. i 1877, posle čijeg je završetka 1878. emigrirao u Ugarsku i u Novom Sadu je 1878. i 1879. s Lazarom Pačuom izdavao socijalistički list "Straža". Potom je otišao u Francusku, a po povratku u Srbiju, osuđen je na smrt zbog Timočke bune, koju su 1883. protiv režima kralja Milana Obrenovića u zaječarskom kraju podigli radikali, ali je i pomilovan. Potom se izmirio s kraljem Milanom i zalagao za sporazum radikala i narodnjaka, zbog čega su ga radikali isključili iz stranke. U književnosti se najviše bavio istorijskim temama i prevodio je dela ruskog pisca Nikolaja Gavriloviča Černiševskog. Dela: "Dnevnik jednog dobrovoljca", "Silazak s prestola", "Karađorđe".

1912. - Pobedom Prve srpske armije pod komandom regenta Aleksandra Karađorđevića nad turskom Vardarskom armijom Zeki-paše, završena je dvodnevna Kumanovska bitka, ključna u Prvom balkanskom ratu. Turci su isprva imali više uspeha, jer zbog slabog izviđačkog i obaveštajnog rada srpska komanda nije imala tačan uvid u bojni raspored neprijatelja, a u trenutku kad su sukobi otpočeli, Prva armija je bila dosta udaljena od Druge i Treće armije. Glavni udar je podnela Dunavska divizija prvog poziva pukovnika Miloša Božanovića koja je imala i najteže gubitke, ali i odlučujuću ulogu u bici. Posebno se istakao niži oficirski kadar srpske vojske, zahvaljujući čijoj su samoinicijativi naneseni snažni udari turskom rasporedu, pa se elitna turska armija u neredu i panici povukla ka Bitolju. Trijumf je silno uzdigao moral srpske vojske i naroda i bio je temelj kasnijih pobeda u Prvom i Drugom balkanskom i u Prvom svetskom ratu.

1945. - Povelja Ujedinjenih nacija, koju je potpisalo 50 država učesnica na Konferenciji u San Francisku, stupila je na snagu nakon što su Kina, Francuska, SSSR, Velika Britanija i SAD, kao i većina ostalih država potpisnica, deponovale ratifikacione instrumente vladi SAD. Time je ratni savez Ujedinjenih nacija pretvoren u istoimenu posleratnu mirovnu organizaciju. Povelja je sastavljena na pet jezika (kineskom, francuskom, ruskom, engleskom i španskom) i predstavlja, kao višestrani ugovor, osnov Organizacije Ujedinjenih nacija.

1967. - Prva demonstracija sistema kolor televizije, po sistemu PAL.

Ana_ana · 25.10.2009

Dogodilo se na današnji dan - 25. oktobar

1760. - Engleski kralj Džordž III stupio je na presto.

1815. - Srpski knez Miloš Obrenović postigao je sporazum s vezirom Beogradskog pašaluka Marašli Ali-pašom o mešovitoj srpsko-turskoj upravi, čime je završen Drugi srpski ustanak. Otomansko carstvo je fermanom utvrdilo povlastice Srba - da sami skupljaju porez, da imaju narodnu kancelariju, da u suđenju Srbima učestvuju i srpski knezovi, da u svojstvu glavnog kneza Miloš posreduje između naroda i beogradskog vezira, a Turcima je uskraćeno da žive u selima i u njima drže čitluke (posede). To je bio početak kraja otomanske vlasti u Srbiji, a knez Miloš je preuzeo unutrašnju upravu.

1825. - Rođen je Johan Štraus Mlađi, čuveni austrijski kompozitor, violinista i dirigent. Kompozitor je veoma popularnih valcera ("Na lepom plavom Dunavu", "Bečka krv", "Priče iz Bečke šume"...) i tvorac bečke operete ("Slepi miš", "Ciganin baron"...). Sa svojim zabavnim orkestrom koncertirao je po celom svetu, pa i po Beogradu.

1838. - Rođen je Žorž Bize, francuski kompozitor. Završio je
Konzervatorijum u Parizu, kao učenik Gunoa. Njegovo stvaranje predstavlja najviši domet francuskog operskog realizma druge polovine 19. veka. Dela: opere "Karmen" (koja ga je i proslavila), "Lovci bisera", scenska muzika za Dodeovu "Arlezijanku", simfonijska muzika "Roma", "Simfonija u S-duru"...

1842. - Rođen je srpski sveštenik i istoričar Dimitrije Ruvarac, član Srpske kraljevske akademije, pripadnik kritičkog pravca u srpskoj istoriografiji. Bio je bibliotekar Patrijaršijske biblioteke u Sremskim Karlovcima. Proučavao je političku, crkveno-političku i književnu istoriju. Dela: "Postanak i razvitak srpske crkveno-narodne avtonomije", "Srpska mitropolija karlovačka oko polovine XVIII veka", "Istorija Arh. Mitr. Patrijarške Biblioteke".

1881. - Rođen je Pablo Ruis Pikaso, slikar, vajar, dekorater i keramičar. Poreklom je bio Španac, ali je od rane mladosti živeo i radio u Parizu. Počeo je kao postimresionista, zatim osnovao kubizam, prošao klasičnu fazu, ponovo se vratio kubizmu i približio apstraktnoj umetnosti. Neobično ingeniozan, raznovrstan i plodan umetnik koji se besprimerenom slobodom kreće od helenske tradicije do umetnosti varvara svih naroda i vremena. U njegovom opusu posebno mesto zauzimaju rana kompozicija "Gospođice iz Avinjona", "Gernika" sa antiratnom porukom i velika zidna slika u palati UNESKO u Parizu. Imao je veliki uticaj na svetsku umetnost 20. veka.

1949. - Vlada ŠSR je u noti vladi FNRJ otkazala gostoprimstvo jugoslovenskom ambasadoru u Moskvi, a ubrzo su i vlade zemalja istočne Evrope povukle ambasadore iz Jugoslavije i pod neosnovanim izgovorom otkazale gostoprimstvo diplomatama i drugim predstavnicima Jugoslavije.

1952. - Poleteo je prvi domaći avion na mlazni pogon - "451 M".

1962. - Američki pisac Džon Stajnbek (John Steinbeck) dobio je Nobelovu nagradu za književnost.

Ana_ana · 26.10.2009

Dogodilo se na današnji dan - 26. oktobar

1685. - Rođen je Domeniko Skarlati, italijanski kompozitor i virtuoz na čembalu, sin Alesandra (takođe kompozitora, osnivača tzv. Napuljske škole u oblasti opere). Dao je veliki broj kompozicija za čembalo među kojima su najpoznatije sonate.

1863. - U Ženevi je osnovana međunarodna organizacija Crveni krst. Ona ostvaruje brojne i raznovrsne humanitarne zadatke na zdravstvenom i socijalnom polju, a naročito je orijentisana na pružanje pomoći žrtvama rata i drugih nesreća. Ideja o Crvenom krstu (amblem organizacije je krst sastavljen od pet jednakih kvadrata na belom polju) rodila se prilikom bitke kod Solferina 1859, kada je Ženevljanin Anri Dinan, dirnut teškom sudbinom desetina hiljada ratnika napuštenih na ratištu, pokrenuo mesno stanovništo i organizovao ga da dobrovoljno ukazuje pomoć.

1921. - Na smrt vešanjem osuđen je član komunističke terorističke organizacije "Crvena pravda", Alija Alijagić, koji je 21. jula 1921. ubio ministra unutrašnjih poslova Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca - Milorada Draškovića. Povod za atentat bio je Zakon o zaštiti države usmeren protiv komunista, poznat kao Obznana, donesen krajem 1920.

1961. - Švedska akademija dodelila je srpskom piscu Ivu Andriću Nobelovu nagradu za književnost; tako je Andrić postao prvi Jugosloven dobitnik najprestižnije svetske nagrade. Bilo je to visoko priznanje piscu koji je romanima "Na Drini ćuprija", "Travnička hronika", "Prokleta avlija" i nizom drugih dela prikazao svetu dotad manje poznate ljude i sudbine s nemirnog balkanskog područja.

1984. - U Kaliforniji je dr Leonard Bejli (Leonard L. Bailey) izveo eksperimentalnu operaciju u kojoj je bolesnoj devojčici staroj 14 dana presadio zdravo srce pavijana. Bila je to prva uspešna operacija te vrste, jer su do tada tri osobe imale presađeno životinjsko srce, ali nijedna od njih nije živela duže od tri dana nakon operacije. Dr Bejli je isticao da su šanse da dete sa nerazvijenim imunološkim sistemom odbije tuđe srce manje nego kada je u pitanju odrasla osoba, i bio je u pravu: beba je poživela više nego ijedan primalac životinjskog srca - čitavih 20 dana.

Ana_ana · 27.10.2009

Dogodilo se na današnji dan - 27. oktobar

- Danas je pravoslavni praznik Sveta Petka, jedna od prvih jesenjih srpskih krsnih slava. Paraskeva, kasnije Sveta Petka, je Srpkinja, rođena u bogatoj porodici u romejskom (vizantijski) gradu Epivat, koja je svu imovinu razdelila siromasima i zamonašila se u Carigradu, gde je i umrla. Njene mošti su potom prenesene u Trnovo (Bugarska), ponovo u Carigrad, pa u Beograd i konačno u rumunski grad Jaši. Smatra se zaštitnicom žena i za pomoć joj se obraćaju naročito nerotkinje.

1775. - Osnovana je američka mornarica.

1782. - Rođen je Nikolo Paganini, italijanski virtuoz na violini i kompozitor. Nenadmašni majstor violinske tehnike, Paganini je oduševljavao slušaoce u tolikoj meri da su mu pridavane magične moći. Komponovao je violinske koncerte, sonate, kamernu muziku i čuvena "Kapriča" za solo violinu.

1843. - Ministarstvo unutrašnjih dela je aktom o "ustrojenju poštanskog zavedenija" osnovalo državnu poštu u Srbiji.

1857. - Rođen je srpski socijalista Andra Banković, jedan od pionira srpskog socijalističkog pokreta. Sa socijalističkim idejama upoznao se u inostranstvu, od učesnika Pariske komune i članova nacionalnih sekcija bivše Prve internacionale. Učestvovao je u revolucionarnim pokretima u Rusiji, vratio se u Srbiju 1887. i s Vasom Pelagićem od 1892. radio na organizovanju Socijalističke partije. Uređivao je listove "Srpski zanatlija" i "Socijaldemokrat" i inicijator je pokretanja "Radničkih novina". Učestvovao je na Prvoj balkanskoj socijalističkoj konferenciji i kongresu Druge internacionale u Londonu.

1858. - Rođen je Teodor Ruzvelt, predsednik SAD od 1901. do 1909. Pripadao je Republikanskoj stranci, ali zbog neslaganja sa Vilijemom Taftom kasnije je osnovao Progresivnu stranku i bio njen kandidat na izborima 1912. Poveo je akciju za izgradnju Panamskog kanala, posredovao u rusko-japanskom ratu 1905. i za to dobio Nobelovu nagradu za mir 1906. godine.

1864. - Rođen je srpski novinar i političar Dragiša Lapčević, jedan od osnivača Radničkog saveza i Srpske socijaldemokratske stranke, podnosilac referata na njihovom Kongresu ujedinjenja 1919. S komunistima se razišao na Vukovarskom kongresu 1920, a iz političkog života povukao se 1923. Dela: "Istorija socijalizma u Srbiji", "Rat i srpska socijalna demokratija", "Položaj radničke klase i sindikalni pokret u Srbiji", "Kako buržoasko društvo pljačka radnike", "Komunalna politika".

1904. - U Njujorku je počela sa radom podzemna železnica. Danas je njujorški metro najveći i najrazvijeniji u svetu.

1914. - Rođen je Dilan Tomson, engleski pesnik, poreklom Velšanin. Uneo je u englesku poeziju nove vrste strofa i, pored Odena, imao najviše uticaja na mlađe generacije. Objavio je više zbirki pesama i sarađivao u časopisu "Horizont".

1925. - Fred Waller patentirao je skije za vodu.

1935. - Predat je u saobraćaj železničko-drumski Pančevački most Kralja Petra II na Dunavu kod Beograda, iz čijeg je naziva po dolasku komunista na vlast posle Drugog svetskog rata izbačeno kraljevo ime.
1982. - Kina je objavila podatak da je broj njenih stanovnika prešao milijardu.

1994. - Ministarstvo pravde SAD objavilo je šokantan podatak da je zatvorska populacija prvi put u istoriji dostigla broj od milion ljudi. Broj od 1.012.851 zatvorenih muškaraca i žena u federalnim zatvorima nije pri tom uključivao lokalne zatvore, gde je otprilike oko 500.000 ljudi zatvoreno na kraći period. Time su Sjedinjene Države postale druga zemlja na svetu po stopi hapšenja, iza Rusije.