Na današnji dan

[sendi]

Na današnji dan, 2. jun

Na današnji dan, 2. jun

Izvor: Beta

1624. Rođen poljski vojskovođa i kralj Jan III Sobjeski. Oslobodio Beč turske opsade 1683. i sprečio dalji prodor Turaka u srednju Evropu. Slavljen kao spasilac Evrope i njene kulture.

1740. Rođen francuski pisac Donasjen Alfons Fransoa de Sad, poznat kao Markiz de Sad. Njegovi romani smatraju se patološkom pornografijom, ali i delima koja ruše ustaljene društvene norme. Od njegovog prezimena potiče izraz sadizam.

1771. Rusija u ratu s Turskom preuzela poluostrvo Krim.

1790. U Novom Sadu otvorena prva knjižara. Vlasnik Emanuel Janković štampao u svojoj štampariji i prvi katalog knjiga.

1840. Rođen engleski pisac Tomas Hardi. Važio za najboljeg engleskog pisca svog vremena, ali zbog slobodoumnog

stava o ljubavi i braku dolazio u sukob s društvenim konvencijama.

1857. Rođen engleski kompozitor i violinista Edvard Vilijam Elgar. Njegova dela znatno doprinela obnovi engleske muzike na prelazu u XX vek.

1882. Umro italijanski revolucionar Đuzepe Garibaldi, vođa pokreta za nezavisnost i ujedinjenje Italije. Legendarnim pohodom sa svojim dobrovoljcima, 1.000 crvenih košulja, 1860. oslobodio Siciliju vlasti Burbona i u septembru trijumfalno ušao u Napulj. Izabran za poslanika Rima 1874, ali odbio počasti kralja Viktora Emanuela, odnosno titule vojvode i maršala.

1904. Rođen američki olimpijski šampion i filmski glumac Džoni Vajsmiler. Prvi uspeo da 100 metara prepliva za manje od minut. Osvojio tri zlatne medalje na Olimpijskim igrama 1924. i dve 1928. Poznatiji kao tumač glavne uloge u filmovima o Tarzanu.

1924. Kongres SAD priznao državljanstvo Indijancima, starosedeocima na teritoriji na kojoj su stvorene SAD.

1940. Rođen grčki kralj Konstantin II, poslednji monarh Grčke. Krunu nasledio od oca Pavla I, 1964, a tri godine kasnije, kada je vojna hunta preuzela vlast u Grčkoj, primoran da ode u izgnanstvo. Vojne vlasti 1973. ukinule monarhiju.

1946. Italijani se na referendumu izjasnili za republiku i odbacili monarhiju Savojske dinastije.

1949. Država Transjordanija promenila naziv u Hašemitska Kraljevina Jordan.

1953. Engleska kraljica Elizabeta II krunisana u Vestminsterskoj katedrali u Londonu. Prvo krunisanje koje je prenosila televizija.

1955. Jugoslovenski i sovjetski lider Josip Broz Tito i Nikita Hruščov potpisali Beogradsku deklaraciju, kojom su normalizovani odnosi SFRJ i SSSR, narušeni rezolucijom Informbiroa 1948.

1965. U eksploziji mine u japanskom rudniku uglja blizu Fukuoke poginulo najmanje 200 rudara.

1966. Američki vasionski brod Servejer izveo prvo uspešno meko spuštanje na Mesec i počeo da šalje prve slike Mesečeve površine.

1969. U sudaru australijskog nosača aviona Melburn i američkog razarača Frenk E. Evans u Južnokineskom moru poginula 74 američka mornara.

1979. Papa Jovan Pavle II stigao u Poljsku, u prvu posetu nekog pape jednoj komunističkoj zemlji.

1983. SSSR sa satelita u Zemljinoj orbiti lansirao novu vasionsku sondu za istraživanje Venere.

1987. Umro španski gitarista Andres Segovija. Proslavio se interpretacijama klasične muzike na gitari. Za taj instrument transkribovao kompozicije Baha i Hendla.

1992. Danci se na referendumu izjasnili protiv Mastrihtskog ugovora Evropske unije.

1993. Na prvim slobodnim izborima u Burundiju Melhior Ndadaje pobedio vojnog predsednika Pjera Bujoju, čime je u toj afričkoj zemlji prvi put neki pripadnik većinskog plemena Hutu postao šef države.

1997. Timoti Makvej proglašen krivim za podmetanje bombe u federalnu zgradu u Oklahoma Sitiju 1995, kada je poginulo 168 ljudi. Makvej osuđen na smrt i pogubljen na električnoj stolici 10. juna 2001.

1997. Umrla američka teniserka Jelen Jakobs. Tokom karijere osvojila četiri američke titule u singlu, a Vimbldon 1936, kada je proglašena prvom igračicom sveta.

1998. Srpska policija u Beogradu presrela i brutalno pretukla studente koji su krenuli prema zgradi Vlade Srbije kako bi protestovali zbog Zakona o univerzitetu.

1999. Žene Japana izborile se za pravo upotrebe pilula za kontracepciju, tri decenije pošto se pilula pojavila na Zapadu.

2000. Glavna tužiteljka Međunarodnog suda za ratne zločine u Hagu Karla del Ponte izjavila u Savetu bezbednosti Ujedinjenih nacija da nema osnova za pokretanje istrage o ratnim zločinima NATO-a tokom bombardovanja Jugoslavije 1999.

2001. Vlada Kolumbije i pobunjenici, pripadnici levičarskog pokreta FARC, potpisali sporazum kojim je dozvoljena prva razmena zatvorenika u 37 godina dugom ratu.

2002. Na referendumu u Švajcarskoj usvojen predlog za ublažavanje strogog zakona o abortusu kako bi zakonodavstvo u toj oblasti bilo približeno pravnoj regulativi drugih evropskih država.

2004. Umro bugarski operski pevač Nikolaj Giaurov.

2005. Umro Džordž Majkan, legendarni američki i svetski košarkaš i prva super zvezda NBA.

2008. Umro je legendarni američki ritam i bluz muzičar Bo Didli. Među njegovim hitovima su "I`m a Man", "Who Do You Love", i "Mona".

 

[PYC]

Na današnji dan , 3. jun
​

Izvor: Beta 1098 - Posle petomesečne opsade, krstaši su u Prvom krstaškom ratu zauzeli grad Antiohiju.

1657 - Umro je engleski lekar Vilijam Harvi , koji je otkrio cirkulaciju krvi i funkciju srca kao pumpe.

1808 - Rođen je američki državnik Džeferson Dejvis, predsednik Konfederacije Država Amerike za vreme američkog građanskog rata. Posle poraza Konfederacije uhapšen je i proveo je dve godine u zatvoru.

1818 - Završen je poslednji britanski rat protiv Marata, čime je Britanija stekla prevlast u Indiji.

1875 - Umro je francuski kompozitor Žorž Bize , autor opere "Karmen", koja se smatra remek delom francuske i svetske opere. Prvo izvođenje ove opere (iste godine kada je Bize umro) izazvalo je skandal, da bi potom ona postala jedno od najpopularnijih dela operske muzike.

1886 - Rođen je srpski političar i publicista Kosta Novaković, jedan od lidera Srpske socijaldemokratske partije, kasnije član KPJ i njen predstavnik u balkanskom sekretarijatu Kominterne. Nestao je u staljinističkim čistkama 1938, a odlukom sovjetskih državnih organa 1958. posmrtno je rehabilitovan.

1889 - Kraljevina Srbija preuzela je od francuskog koncesionara upravljanje svojom železnicom.

1896 - U Moskvi je potpisan ugovor Rusije i Kine o nenapadanju u narednih 15 godina, a Kina je odobrila Rusiji da koristi železnicu u severnoj Mandžuriji.

1899 - Umro je Johan Štraus Mlađi, austrijski dirigent i kompozitor opereta i valcera. Sa svojim orkestrom nastupao je širom sveta, a gostovao je i u Beogradu ("Slepi miš", "Ciganin baron", "Na lepom plavom Dunavu", "Priče iz bečke šume").

1906 - Rođena je francuska pevačica i igračica američkog porekla Žozefina Beker zvezda pariskih kabarea "Foli Beržer" i "Kazino de Pari", i borac protiv rasizma. U Drugom svetskom ratu priključila se francuskom pokretu otpora.

1924 - Umro je austrijski pisac Franc Kafka. Njegova dela, među kojima su najpoznatiji roman "Proces" i pripovetka "Metamorfoza", imala su presudan uticaj na književnost 20. veka.

1926 - Rođen je američki pisac Alen Ginzberg . Njegova zbirka poezije "Urlik i druge pesme" (1956) smatra se najzančajnijim delom bitničkog pokreta pedesetih godina 20. veka.

1940 - Okončana je evakuacija savezničkih snaga iz Francuske u Drugom svetskom ratu. Iz luke Denkerk brodovima je evakuisano više od 337.000 britanskih, francuskih i belgijskih vojnika.

1959 - Singapur je proglašen autonomnom državom u sastavu Komonvelta, u kojoj su Britanci zadržali resore odbrane i inostranih poslova.

1963 - Umro je papa Jovan XXIII, poglavar rimokatoličke crkve od 1958, protagonist reforme katoličke crkve i njenog prilagođavanja savremenom svetu ("aggiornamente"). Sazvao je 1962. Drugi vatikanski koncil koji je nakon njegove smrti nastavio rad na crkvenim reformama.

1965 - Američki astronaut Edvard Vajt izašao je iz svemirskog broda "Džemini 4" i tako postao prvi Amerikanac koji je "šetao" kosmosom, tri i po meseca posle ruskog kosmonauta Alekseja Leonova.

1968 - U Beogradu, a potom i u drugim univerzitetskim centrima u Jugoslaviji, počele su studentske demonstracije, prve u komunističkoj Jugoslaviji. Protest protiv privilegija komunističkih funkcionera, nezaposlenosti i ugrožavanja osnovnih demokratskih prava
prekinut je posle sedam dana nakon što se studentima preko TV Beograd obratio predsednik SFRJ Josip Broz Tito, koji je podržao studente i obećao im brže rešavanje društvenih problema.

1973 - Sovjetski supersonični avion "Tupoljev 144" srušio se u blizini Pariza tokom vazduhoplovne izložbe. Poginulo je svih šest članova posade i sedam francuskih seljaka.

1989 - Umro je iranski verski vođa, ajatolah Ruholah Homeini, koji se 1979, posle zbacivanja šaha Mohameda Reze Pahlavija, vratio iz izbeglištva u Iran zahvaćen islamskom revolucijom. Pod njegovom vlašću (do smrti), prozapadni Iran pretvoren je u militantnu versku republiku.

1989 - U eksploziji gasovoda na Tranšibirskoj železnici dignuta su u vazduh dva putnička voza. Poginulo je 575 ljudi, a oko 600 je ranjeno.

1995 - Ministri odbrane NATO-a i EU doneli su odluku o stvaranju Snaga za brzo reagovanje u Bosni, koje će štiti mirovne trupe UN od napada bosanskih Srba.

1999 - Predsednik SR Jugoslavije Slobodan Milošević prihvatio je mirovni plan SAD, EU i Rusije, koji su u Beograd doneli finski i ruski posrednici Marti Ahtisari i Viktor Černomirdin. Plan, koji je podrazumevao dolazak međunarodnih snaga na Kosovo, bio
je uslov za prestanak vazdušnih napada NATO-a na Jugoslaviju.

2001 - Umro je čuveni holivudski glumac Entoni Kvin koji se proslavio ulogom Grka Zorbe u istoimenom filmu.

2004 - U Specijalnom sudu u Sijera Leoneu počelo je suđenje odgovornima za zločine tokom građanskog rata u toj zemlji u kome je stradalo oko 200 ljudi. Taj sud osnovan je dve godine ranije. U junu 2007. sud je proglasio trojicu vojnih zapovednika krivim za zločine počinjene od 1991-2002. i to je prva presuda tog suda koja se odnosi na period građanskog rata u toj zemlji.

2006 - Skupština Crne Gore usvojila je Deklaraciju nezavisne Crne Gore, čime je formalno proglašena obnova crnogorske državnosti.

2009 - Umrla je američka pevacica Koko Tejlor zvana "kraljica bluza", dobitnica brojnih nagrada za bluz musiku kao i nagrade Gremi 1984. godine.

 

[PYC]

Na današnji dan, 4. jun
​

Izvor: Beta

1133 - Nemački kralj Lotar II krunisan je za rimskog cara tokom pohoda na Rim, koji je preduzeo da u Rim vrati prognanog papu Inoćentija II.

1783 - Francuski pronalazači braća Etjen i Žozef Mongolfje (Joseph Montgolfier) prvi put su javno demonstrirali letenje balonom punjenim zagrejanim vazduhom.

1798 - Umro je italijanski avanturista Đovani Kazanova de Saingalt. Tokom burnog života bio je
sekretar kardinala, pomorski oficir, opat, kockar, alhemičar, violinista, špijun, bibliotekar, a u istoriju je ušao kao neumorni ljubavnik.

1831 - Belgijski Kongres proglasio je princa Leopolda iz dinastije Saks-Koburg za prvog monarha nezavisne Belgije.

1859 - Rođen je srpski slikar Paja Jovanović, predstavnik akademskog realizma, član Srpske akademije nauka i umetnosti, prvi srpski slikar koji je stekao evropsku reputaciju ("Seoba Srba","Proglašenje Dušanovog zakonika", "Takovski ustanak").

1867 - Rođen je finski maršal i državnik Karl Gustav Emil fon Manerhajm, predsednik Finske od 1944. do 1946. Prema njegovoj zamisli izgrađena je između dva svetska rata "Manerhajmova linija" odbrane prema SSSR duž sovjetsko-finske granice.

1916 - Kod Ljvova, u Prvom svetskom ratu počela je ofanziva ruskog generala Alekseja Brusilova, koja je značajno olakšala položaj saveznika na zapadnom fronut i u Italiji. Brusilov je u avgustu potukao trupe sila Osovine i zarobio oko 400.000 vojnika.

1920 - U dvorcu Trijanon kod Pariza sile Antante su posle Prvog svetskog rata potpisale mirovni ugovor sa Mađarskom i oduzele joj teritorije koje je držala u okviru Austro-Ugarske. Oko 3,5 miliona Mađara ostalo je izvan matične zemlje, najviše u Rumuniji.

1941 - U egzilu u Holandiji umro je Fridrih Vilhelm II, pruski kralj i nemački car (1888-1918). Sprovodio je
politiku ekspanzije Nemačke preko Balkana na Bliski i Srednji istok i učvršćivanja kolonijalnih poseda. U novembru 1918. primoran je da abdicira.

1942 - Počela je četvorodnevna bitka za pacifička ostrva Midvej, u kojoj su Amerikanci naneli prvi ozbiljan poraz Japancima u Drugom svetskom ratu.

1943 - Vojnim pučem zbačen je sa vlasti predsednik Argentine Ramon Kastiljo.

1944 - Savezničke trupe ušle su u Rim u Drugom svetskom ratu.

1946 - General Huan Peron izabran je za predsednika Argentine. Oboren je s vlasti vojnim pučem 1955, nakon čega je živeo u egzilu. U zemlju se vratio 1973, kada je formirana peronistička vlada Hektora Kampore i ponovo je
izabran za predsednika. Posle njegove smrti 1974. položaj predsednika preuzela je njegova supruga Izabela Peron.

1971 - Umro je mađarski marksista i književni kritičar Đerđ Lukač. Bio je ministar u vladi Imre Nađa 1956, a posle njegovog pada privremeno je proteran u Rumuniju. Kasnije se povukao iz javnog života ("Istorija i klasna svest", "Razaranje uma", "Mladi Hegel").

1989 - Kineske vlasti su tenkovima rasturile studentske demonstracije na pekinškom trgu Tjenanmen na kojima je tražena demokratizacija zemlje. Prema zvaničnim podacima poginulo je 300 ljudi, a 7.000 je povređeno, a prema izveštajima većine svetskih medija poginulo je više hiljada ljudi.

1989 - Na prvim višepartijskim izborima u Poljskoj, nakon skoro 50 godina, opoziciona koalicija i alternativni sindikalni pokret "Solidarnost" nadmoćno su pobedili vladajuće komuniste, što je označilo kraj komunizma i sovjetske prevlasti u Poljskoj. Vođa "Solidarnosti" Leh Valensa u decembru 1990. postao je predsednik
Poljske.

1991 - Komunistička vlada Fatosa Nanoa u Albaniji podnela je ostavku nakon 20-dnevnog generalnog štrajka.

1993 - Savet bezbednosti UN odobrio je slanje naoružanih trupa u Bosnu radi zaštite šest "zona bezbednosti" (Sarajevo, Tuzla, Žepa, Srebrenica, Goražde i Bihać) sa ovlašćenjem da upotrebe oružje, a u slučaju potrebe, odobreno je dejstvo NATO avijacije.

1996 - Evropska raketa "Arijana 5" eksplodirala je 40 sekundi posle lansiranja.

2003 - Hrvatska vlada je na šest meseci suspendovala vizni režim za građane Srbije i Crne Gore, koji je bio na snazi oko 12 godina.

2003 - Na izborima u Togou predsednik Gnasingbe Ejadema osvojio je novi petogodišnji mandat. Na čelo države došao
je vojnim udarom 1967. i važi za afričkog lidera koji najduže vlada.

2004 - U Rimu je umro poznati italijanski komičar Nino Manfredi (84), poslednji od čuvene četvorke italijanskih komičara koju su činili još Toto, Vitorio Gasman i Alberto Sordi.

2006 - Pobedom na predsedničkim izborima, bivši predsednik Alan Garsia vratio se na politicku scenu Perua, nakon što je njegova vlada 80-gih godina svoj mandat završila ekonomskim krahom, nasiljem pobunjenika i optužbama za zloupotrebu položaja.

 

[PYC]

Na današnji dan, 5. jun


​

Izvor: Beta

​

632 - U Medini je umro Abul Kasim Muhamed, osnivač islama, monoteističke religije zasnovane na "Kuranu". Sproveo je političko i
versko ujedinjenje Arapa i time stvorio osnovu za njihovu vojno-političku i kulturnu ekspanziju prema Istoku i prema Zapadu.

1695 - Umro je holandski astronom, matematičar i teorijski fizičar Kristijan Hajgens. Otkrio je 1655. Saturnov prsten i jedan njegov satelit, objasnio način prostiranja svetlosti (Hajgensov princip) i konstruisao časovnik sa klatnom.

1809 - Umro je engleski političar i pisac Tomas Pejn, autor dela "Zdrav razum" i "Američka kriza" u kojima je podržao "Deklaraciju nezavisnosti" američkih kolonija.

1810 - Rođen je nemački kompozitor Robert Šuman, jedan od najznačajnijih i najuticajnijih predstavnika muzičkog romantizma ("Koncert u a-molu za klavir i orkestar", koncerti za klavir, koncerti za violončelo, ciklusi solo pesama).

1869 - Rođen je američki arhitekta Frenk Lojd Rajt. Prvi je u SAD upotrebio armirani beton i industrijski građevinski materijal. Konstruisao je niz građevina, uključujući Gugenhajmov muzej u Njujorku i hotel "Imperijal" u Tokiju.

1871 - Austrougarski car Franc Jozef I objavio je odluku o ukidanju Vojne krajine koja je sprovedena 1873. godine. Krajina je predstavljala austrijski granični pojas prema Turskoj, nakon uspostavljanja dvojne Austro-Ugarske monarhije (1867), kada je uvedena opšta vojna obaveza, izgubila je vojni značaj.

1876 - Umrla je francuska književnica Žorž Sand, preteča feminizma, autor sentimentalnih, socijalnih i seoskih romana i priča ("Indijana", "Lelija", "Đavolja bara", "Majstori trubači", "Povest mog života"). Ostavila je i obimnu prepisku i memoare.

1883 - Francuska je uspostavila potpunu kontrolu nad Tunisom, njenim protektoratom od 1881. Tunis je stekao nezavisnost 1956.

1916 - Rođen je engleski biohemičar Frensis Henri Kompton Krik, dobitik Nobelove nagrade za medicinu 1962. Razjasnio je strukturu i oblik molekula dezoksiribonukleinskih kiselina i njihovu ulogu u prenošenju naslednih osobina.

1921 - Rođen je indonežanski general i diktator Suharto. Uz pomoć vojske 1967. je postao premijer preuzevši ingerencije i šefa države Ahmeda Sukarna. Od 1968. je predšednik Indonezije do 1998. kada je pod pritiskom studentskih demonstracija i nemira bio prinuđen da podnese ostavku.

1929 - Margaret Bondfild je postavljena za ministra rada, prva žena član vlade u britanskoj istoriji.

1940 - Nemačke krstarice "Šarnhorst" i "Gnajsenau" su u Drugom svetskom ratu potopile britanski nosač aviona "Glorijus" i razarače "Ardent" i "Akasta". Poginulo je više od 1.500 ljudi.

1941 - Britanske snage i jedinice Slobodne Francuske su u Drugom svetskom ratu izvršile invaziju Sirije da bi sprečile osnivanje baza Sila osovine.

1942 - Japanske podmornice su u Drugom svetskom ratu bombardovale najveći australijski grad Sidnej.

1943 - Umro je srpski matematičar Mihajlo Petrović (Mika Alas), osnivač beogradske matematičke škole, profesor Univerziteta u Beogradu i član Srpske kraljevske akademije.

1946 - Umro je nemački pisac Gerhart Hauptman, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1912. ("Tkači", "Pred zoru", "Luda u Hristu Emanuel Kvint", "Dabrovo krzno", "Ifigenija u Delfima").

1965 - Armija SAD u Južnom Vijetnamu je dobila ovlašćenje da preduzima ofanzivne operacije.

1986 - Uprkos optužbama da je kao nacistički oficir u Drugom svetskom ratu odgovoran za zločine u Jugoslaviji i Grčkoj, bivši generalni sekretar UN Kurt Valdhajm izabran je za predsednika Austrije. Bojkotovao ga je gotovo ceo svet.

1993 - U svom pariskom stanu ubijen je Rene Buske, šef francuske policije za vreme nacističke okupacije zemlje u Drugom svetskom ratu.

1995 - Grupa američkih marinaca uspešno je okončala akciju spašavanja kapetana Skota O'Grejdija, čiji je avion F-16 šest dana ranije u severozapadnoj Bosni oborila vojska bosanskih Srba.

1998 - Umro je nigerijski general Sani Abača, a vlast je preuzeo general Abdulsalam Abubakar, deveti vojni šef države u istoriji Nigerije.

2001 - Briselski sud proglasio je krivim i zatražio doživotnu robiju za četiri osobe, među kojima dve opatice, zbog zločina pocinjenih u Ruandi. Savet ministara Ruande saopštio je krajem 2000. da je u toj zemlji 1994. ubijeno više od milion ljudi.

2001 - U jednoj školi u Ikedi (Japan) mentalni bolesnik usmrtio je nožem osam učenika, a 15 nastavnika i učenika ranio. To je najveće masovno ubistvo u toj zemlji od 1995. kada je od trovanja gasom u podzemnoj železnici u Tokiju 1995. umrlo 12, a hiljade osetilo poledice trovanja.

2004 - Predsednik Kine Hu Đintao doputovao je u posetu Poljskoj. To je prva poseta nekog šefa kineske države Varšavi posle 55 godina.

2006 - Francuskinja Rafaela le Guvelo je prva osoba koja je prešla Indijski okean na dasci. Ona je provela 60 dana na specijalno dizajniranoj dasci, dugačkoj sedam metara.

2009 - Danci su se na referendumu izjasnili za promenu ustava koja će omogućiti da ženski naslednici krune imaju ista prava kao i muški nas lednici za dolazak na tron.

2010 - U predgrađu Zagreba ranjen je odbegli pripadnik zemunskog klana Sretko Kalinić. Na njega je pucao Miloš Simović, pripadnik istog klana. Oni su u odsustvu osuđeni na višedecenijske kazne zatvora zbog učešća u ubistvu premijera Srbije Zorana Đinđća. Kalinića su hrvatske vlasti izručile Srbije, a Simović je uhapšen u pokušaju da ilegalno pređe iz Hrvatske u Srbiju.

 

[PYC]

Na današnji dan, 6. jun


​

Izvor: Beta

​

1599 - Rođen je španski slikar Dijego Rodriges de Silva Velaskes , jedan od najvećih u istoriji slikarstva, dvorski slikar španskog kralja Felipea IV (portreti članova kraljevske porodice, "Predaja Brede", "Venera sa ogledalom").

1606 - Rođen je francuski dramski pisac Pjer Kornej. Jedan je od najznačajnijih predstavnika klasicizma u evropskoj književnosti, a njegova drama "Sid" smatra se prvom velikom dramom francuskog klasicizma.

1654 - Abdicirala je švedska kraljica Kristina pod optužbama za rasipništvo i razuzdanost, a na presto je došao Karl X Gustav. Kraljica je ostatak života provela po kulturnim centrima Evrope, a sahranjena je (1689) u crkvi Svetog Petra u Rimu.

1683 - U Oksfordu, u Engleskoj otvoren je prvi javni muzej u svetu "Ešmolien".

1799 - Rođen je ruski pisac Aleksandar Sergejevič Puškin. Pesnik buntovnog duha često je bio na udaru cenzure, a zbog stihova posvećenih slobodi prognan je iz Moskve na jug Rusije. Umro je u 38. godini od rana zadobijenih u dvoboju s jednim francuskim avanturistom ("Evgenije Onjegin", "Kućica u Kolomni", "Pikova dama").

1801 - Mirovnim sporazumom u Badahozu završen je šestogodišnji rat između Španije i Portugala. Portugalija je izgubila deo teritorije istočno od reke Gvadijane.

1861 - Umro je italijanski državnik grof Kamilo Benso Kavur prvi premijer ujedinjene Italije (1861). Jedan je od osnivača lista "Il risorgimento" (1847) u kojem se zalagao za ustavne reforme i oslobađanje Italije od austrijske dominacije.

1871 - Nemačka je anektirala Alzas, nakon poraza Francuske u francusko-pruskom ratu.

1875 - Rođen je nemački pisac Tomas Man , jedan od najznačajnijih nemačkih i svetskih književnika u 20. veku. Dobitnik je Nobelove nagrade za književnost 1929. ("Budenbrokovi", "Čarobni breg", "Doktor Faustus", "Smrt u Veneciji" "Mario I mađioničar").

1901 - Rođen je indonežanski državnik Ahmed Sukarno, prvi predsednik Indonezije (1949-65), pod čijim je rukovodstvom zemlja stekla nezavisnost, jedan od lidera Pokreta nesvrstanosti zemalja.

1903 - Rođen je jermenski kompozitor Aram Iljič Hačaturijan, koji je u svom delu spojio elemente folklorne muzike Jermenije sa savremenom evropskom muzikom ("Igre sablji", "Gajane").

1933 - U Nju Džersiju je otvoren prvi auto bioskop, koji je mogao da primi 400 automobila.

1944 - Savezničke snage u Drugom svetskom ratu iskrcale su se u Normandiji u najvećem desantu u istoriji, nazvanom "D-Day".

1949 - Objavljena je knjiga Džordža Orvela "1984", vizija sveta kojim vlada Veliki Brat.

1954 - Prenosom manifestacije "Festival cveća" iz Švajcarske počela je rad Evrovizija, televizijska mreža evropskih zemalja.

1961 - Umro je švajcarski psihijatar Karl Gustav Jung , začetnik kompleksne psihologije u kojoj se razlikuju dva sloja podsvesnog - individualno i kolektivno ( "Psihološki tipovi", "Psihologija i religija", "Simbolika duha", "Studija o arhetipovima").

1967 - Egipat je zatvorio Suecki kanal, dan posle izbijanja izraelsko-arapskog rata.

1972 - U eksploziji u rudniku uglja u Rodeziji je poginuo 431 rudar.

1981 - U najtežoj nesreći u istoriji železnice poginulo je najmanje 800 ljudi kad je sedam vagona pretrpanog putničkog voza iskliznulo iz šina i palo u reku Kosi u državi Bihar u Indiji.

1982 - Izrael je počeo invaziju Libana u nastojanju da istera pripadnike Palestinske oslobodilačke organizacije.

1984 - U sukobu vojske i ekstremističkih Sika koji su se zabarikadirali u kompleks "Zlatnog hrama" u Amricaru, prema indijskim vojnim izvorima poginulo je najmanje 250 Sika i 47 vojnika. Pojedini mediji su objavili da je poginulo oko 1.000 ljudi.

1985 - Izrael je posle trogodišnje okupacije povukao veći deo snaga iz Libana, ali je zadržao granični pojas unutar te zemlje.

1994 - Srušio se kineski avion koji je leteo na unutrašnjoj liniji iz turističkog centra Sijan. Poginulo je svih 160 putnika I članova posade.

1995 - U Južnoj Africi je ukinuta smrtna kazna.

2000 - Ferenc Madl postao je novi predsednik Mađarske.

2001 - Poslanik Liberalnog saveza Vesna Perović postala je predsednica Skupštine Crne Gore, kao prva žena u istoriji Crne Gore izabrana na tu funkciju.

2001 - Francuskinja Mari Bremont, za koju se verovalo da je najstarija osoba na svetu, umrla je u snu u 115-oj godini života.

2002 - Indijske snage bezbednosti ubile su Mohameda Rafika Lonea, vođu islamske pobunjeničke grupe Harkat-ul-Džehadi , koja se bori za pripajanje indijske provincije Kašmir Pakistanu.

2003 - Žena, bombaš samoubica, usmrtila je sebe i još najmanje 17 ljudi, ulazeći u autobus u ruskoj republici Osetija, koja se graniči sa Čečenijom.

2003 - UN i Kambodža potpisale su ugovor o formiranju specijalnog suda u kome će se suditi vođama koji su 70-tih godina izvršili genocid nad Crvenim Kmerima.

2004 - Nemački kancelar Gerhard Šreder prisustvovao je svečanom obeležavanju 60-godišnjice iskrcavanja savezničkih snaga u Normandiji. To je prvi put da i Nemačka učestvuje na takvoj proslavi.

2006 - Umro je fotograf Arnold Njuman poznat po portretima na kojima su likovi okruženi predmetima koji evociraju njihovu profesiju (Igor Stravinski za klavirom, Pablo Pikaso pokraj svog platna). Fotografisao je, pored ostalih, glumicu Merlin Monro
američkog predsednika Ronalda Regana. Jedna od najpoznatijih mu je fotografija pronacističkog nemačkog industrijalca Alfreda Krupa.

 

[sendi]

Na današnji dan, 7. jun

Na današnji dan, 7. jun

Izvor: Beta

1494. Portugalija i Španija potpisale su sporazum u Tordesiljasu o podeli Novog sveta. Granicu je odredio papa Aleksandar VI da bi sprečio sukobe kolonijalnih sila. U 17. i 18. veku u borbu za kolonije umešali su se Englezi i Holanđani koji nisu poštovali papinu podelu.

1502. Rođen Ugo Buonkompanjo, papa Grgur XIII od 1572. do 1585.Reformisao je julijanski kalendar (1582), koji je kasnije po njemu nazvan Gregorijanski.

1523. Nakon pobede nad Dancima, Gustav Vasa proglašen je,kao Gustav I, kraljem Švedske. Time je ukinuta Kalmarska unija formirana 1397. između Švedske, Danske i Norveške.

1848. Rođen je francuski postimpresionistički slikar Pol Gogen, čije je delo imalo značajan uticaj na razvoj ekspresionizma i na formiranje fovizma ("Materinstvo", "Beli konj", "Plemkinja", "Dve devojke s Tahitija").

1848. Umro je ruski književni kritičar i filozof Visarion Grigorjevič Bjelinski, osnivač ruske realističke estetike.Formulisao je teorijsku osnovu novog pravca u ruskoj književnosti nazvanog "naturalna škola", a kao uzor isticao je Gogoljeva dela ("Pismo Gogolju", "Književne maštarije").

1861. U američkom gradu Nju Orleansu izvedena je prva predstava striptiza.

1862. SAD i Velika Britanija su potpisale sporazum o suzbijanju trgovine robljem.

1896. Rođen je mađarski državnik Imre Nadj, premijer od 1953. do oktobra 1956, kada je u Mađarskoj izbila antikomunistička pobuna. Pobuna je ugušena sovjetskom intervencijom, a Nadj je uhapšen i osuđen na smrtnu kaznu koja je izvršena u junu 1958.

1905. Norveški parlament doneo je odluku o raskidu unije sa Švedskom i srgnuo s prestola kralja Oskara I koji se protivio toj odluci. Za novog kralja izabran je danski princ Karl pod nazivom Hakon VII.

1920. Rođen je francuski političar i publicista Žorž Marše, generalni sekretar Francuske Komunističke partije od 1972. do 1994. i, uz Enrika Berlinguera i Santijaga Karilja, jedan od protagonista reformi u komunističkom pokretu u Zapadnoj Evropi početkom osamdesetih godina prošlog veka.

1921. Otvoren je prvi parlament Severne Irske.

1929. Ponovo je uspostavljena Papska država Vatikan u Rimu.Crkvena država prestala je da postoji 1870. kada je sa gradom Rimom inkorporirana u ujedinjenu Italiju.

1935. Umro je srpski hemičar Sima Lozanić, prvi rektor Beogradskog univerziteta, član Srpske kraljevske akademije. Bio je ministar privrede i spoljnih poslova u vladama Srbije 1894. i 1905. Izučavao je razne oblasti hemije, a najvažniji su njegovi radovi iz organske hemije i elektrosinteze.

1935. Umro je ruski biolog Ivan Vladimirovič Mičurin, koji je metodom klimatizacije uzgajio nove otporne vrste južnih biljaka (trešnja, kajsija, vinova loza) i na taj način proširio njihov areal prema severu.

1939. Kralj DŽordž VI i kraljica Elizabeta došli su u posetu SAD.To je bila prva poseta britanskog monarha ovoj zemlji.

1942. Okončana je četvorodnevna bitka za pacifička ostrva Midvej,u kojoj su Amerikanci naneli prvi ozbiljan poraz Japancima u Drugom svetskom ratu; Počeo je nemački napad na Sevastopolj.

1948. Predsednik Čehoslovačke Eduard Beneš podneo je ostavku, ne želeći da potpiše novi ustav prema kojem su komunisti preuzeli vlast u zemlji.

1971. Sovjetski vasionski brod "Sojuz II" spojio se u zemljinoj orbiti sa svemirskom stanicom "Saljut".

1973. Kancelar Zapadne Nemačke Vili Brant doputovao je u Izrael, u prvu posetu jednog zapadnonemačkog lidera ovoj zemlji.

1974. U Ivanjici je puštena u rad prva zemaljska satelitska stanica u Jugoslaviji za medjukontinentalne telefonske linije i TV programe.

1980. Umro je Henri Miler, jedan od najpoznatijih američkih pisaca. Najpoznatija dela "Rakova obratnica" (1934) i "Jarčeva obratnica" (1939), dugo zabranjivane u SAD, objavio je u Parizu, gde je radio kao novinar.

1981. Izraelski avioni su razorili irački nuklearni reaktor "Osirak" blizu Bagdada.

1988. U Bangladešu je islam proglašen državnom religijom, a jake policijske snage stavljene su u stanje pripravnosti da bi sprečile proteste protivnika ove odluke.

1990. Predstavnički dom američkog Kongresa izglasao je zabranu prodaje kompjutera i telekomunikacione opreme ŠSR-u dok Moskva ne otpočne pregovore o nezavisnosti Litvanije.

1992. Sedam dana nakon poslednjeg dogovora o prekidu vatre, borbe na bosansko-hercegovačkom ratištu su nastavljene. U Sarajevu su artiljerijski dueli trajali po dvadest sati.

1993. U saobraćajnoj nesreći u Nemačkoj poginuo je jedan od vrhunskih svetskih košarkaša Dražen Petrović (28), koji je bio i jedan od najboljih hrvatskih košarkaša svih vremena i državni reprezentativac bivše Jugoslavije.

1996. Vojna hunta Mjanmara (bivša Burma) donela je zakon kojim je onemogućila rad Nacionalne lige za demokratiju, glavne opozicione partije pod vođstvom Aung San Su Chi, dobitnice Nobelove nagrade za mir.

1998. Jake policijske snage Republike Srbije rasturile su u Prištini proteste kosovskih Albanaca koji su 57. dan uzastopno protestovali protiv srpskih vlasti pod motom "Kosovo-najveći zatvor na svetu".

1999. U Indoneziji su održani demokratski parlamentarni izbori, prvi put nakon 40 godina.

2000. U Kolombu, glavnom gradu Šri Lanke poginule su 22 osobe, među kojima i jedan ministar, a oko 600 je ranjeno kada je bombaš-samoubica aktivirao eksploziv na proslavi Dana ratnih heroja u tom gradu.

2001. Bivši argentinski predsednik Karlos Menem stavljen je u kućni pritvor, zbog navodne trgovine oružjem. Šest meseci kasnije ukinut mu je pritvor u nedostatku dokaza.

2005. Umrla je En Benkroft, dobitnica Oskara i Tonija, čiju su karijeru obeležile uloge učiteljice Helen Keler u filmu "Čudotvorka" i zavodljive gospođe Robinson u "Diplomcu" filmskoj ikoni iz 1967. godine.

2006. Američki bombarderi ubili su Abu Musaba al-Zarkavija lidera iračkog ogranka al-Kaide.

2008. Umro je Dino Rizi jedan od najvećih italijanskih reditelja, u čijim su filmovima igrali poznati italijanski glumci,među kojima su Sofija Loren, Vitorio Gasman, Alberto Sordi.

 

[sendi]

Na današnji dan, 8. jun

Na današnji dan, 8. jun

Izvor: Beta

632. U Medini umro Abul Kasim Muhamed, osnivač islama, monoteističke religije zasnovane na Kuranu. Sproveo političko i versko ujedinjenje Arapa i time stvorio osnovu za njihovu vojno-političku i kulturnu ekspanziju.

1695. Umro holandski astronom, matematičar i teorijski fizičar Kristijan Hajgens. Otkrio Saturnov prsten, jedan njegov satelit, objasnio način prostiranja svetlosti i konstruisao časovnik s klatnom.

1809. Umro engleski političar i pisac Tomas Pejn, autor dela "Zdrav razum" i "Američka kriza", u kojima je podržao Deklaraciju nezavisnosti američkih kolonija.

1810. Rođen nemački kompozitor Robert Šuman, jedan od najznačajnijih i najuticajnijih predstavnika muzičkog romantizma.

1869. Rođen američki arhitekta Frenk Lojd Rajt. Prvi u SAD upotrebio armirani beton i industrijski građevinski materijal. Konstruisao niz građevina, uključujući Gugenhajmov muzej u Njujorku i hotel Imperijal u Tokiju.

1871. Austrougarski car Franc Jozef I objavio odluku o ukidanju Vojne krajine, odluka sprovedena 1873. Krajina predstavljala austrijski granični pojas prema Turskoj po uspostavljanju dvojne Austro-Ugarske monarhije. Po uvođenju opšte vojne obaveze izgubila vojni značaj.

1876. Umrla francuska književnica Žorž Sand, preteča feminizma, autor sentimentalnih, socijalnih i seoskih romana i priča. Ostavila obimnu prepisku i memoare.

1883. Francuska uspostavila kontrolu nad Tunisom, svojim protektoratom od 1881. Tunis stekao nezavisnost 1956.

1916. Rođen engleski biohemičar Frensis Henri Kompton Krik, dobitnik Nobelove nagrade za medicinu 1962. Razjasnio strukturu i oblik molekula dezoksiribonukleinskih kiselina i njihovu ulogu u prenošenju naslednih osobina.

1921. Rođen indonežanski general i diktator Suharto. Uz pomoć vojske, 1967. postao premijer, preuzevši ingerencije i šefa države Ahmeda Sukarna. Od 1968. predsednik Indonezije, do 1998, kada je pod pritiskom studentskih demonstracija i nemira prinuđen da podnese ostavku.

1929. Margaret Bondfild postavljena za ministarku rada. Prva ministarka u britanskoj istoriji.

1940. Nemačke krstarice Šarnhorst i Gnajsenau u Drugom svetskom ratu potopile britanski nosač aviona Glorijus i razarače Ardent i Akasta. Poginulo više od 1.500 ljudi.

1941. Britanske snage i jedinice Slobodne Francuske u Drugom svetskom ratu izvršile invaziju na Siriju da bi sprečile osnivanje baza Sila osovine.

1942. Japanske podmornice u Drugom svetskom ratu bombardovale najveći australijski grad Sidnej.

1943. Umro srpski matematičar Mihajlo Petrović, Mika Alas, osnivač beogradske matematičke škole, profesor Univerziteta u Beogradu i član Srpske kraljevske akademije.

1946. Umro nemački pisac Gerhart Hauptman, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1912.

1965. Armija SAD u Južnom Vijetnamu dobila ovlašćenje da preduzima ofanzivne operacije.

1986. Uprkos optužbama da je kao nacistički oficir u Drugom svetskom ratu odgovoran za zločine u Jugoslaviji i Grčkoj, bivši generalni sekretar Ujedinjenih nacija Kurt Valdhajm izabran za predsednika Austrije. Bojkotovao ga gotovo ceo svet.

1993. U svom pariskom stanu ubijen Rene Buske, šef francuske policije za vreme nacističke okupacije zemlje u Drugom svetskom ratu.

1995. Grupa američkih marinaca uspešno okončala akciju spasavanja kapetana Skota O'Grejdija, čiji je avion F16 šest dana ranije u severozapadnoj Bosni oborila vojska bosanskih Srba.

1998. Umro nigerijski general Sani Abača, a vlast preuzeo general Abdulsalam Abubakar, deveti vojni šef države u istoriji Nigerije.

2001. Briselski sud proglasio krivim i tražio doživotnu robiju za četiri osobe, među njima dve opatice, zbog zločina u Ruandi. Savet ministara Ruande saopštio, u decembru, da je u toj zemlji 1994. ubijeno više od milion ljudi.

2001. U jednoj školi u Ikedi, u Japanu, mentalni bolesnik nožem usmrtio osam učenika, a 15 nastavnika i učenika ranio.

2004. Predsednik Kine Hu Đintao doputovao u posetu Poljskoj, prvu posetu nekog šefa kineske države Varšavi posle 55 godina.

 

[sendi]

Na današnji dan, 9. jun

Na današnji dan, 9. jun

Izvor: Beta

68. Rimski car Neron izvršio samoubistvo pošto ga je Senat proglasio neprijateljem naroda i osudio na smrt.

1357. U Pragu na Vltavi počela gradnja kamenog mosta koji je dobio naziv Karlov most, po imenu tadašnjeg imperatora Nemačko-rimskog carstva i češkog kralja Karla IV. Prema predanju, datum početka gradnje odredili astrolozi.

1462. Poslednji bosanski kralj Stjepan Tomašević, uzdajući se u pomoć hrišćanske koalicije, otkazao danak turskom sultanu Mehmedu II i priznao vrhovnu vlast ugarskog kralja Matije I Korvina. Turci 1463. osvojili Bosnu i pogubili Stjepana.

1672. Rođen Petar I Aleksejevič Romanov, Petar Veliki, ruski car od 1682. do 1725, reformator ruske države i društva. Osnovao Akademiju nauka, pokrenuo prve novine, pomagao razvoj privrede, otvarajući rudnike i manufakture, organizovao državnu upravu i Rusiju podelio na gubernije. Na ušću Neve 1703. podigao novu prestonicu, Sankt Peterburg.

1781. Rođen engleski inženjer i pronalazač Džordž Stivenson, konstruktor lokomotiva. U Njukaslu 1823. osnovao prvu fabriku lokomotiva, a njegova lokomotiva vukla prvi putnički voz na svetu, 1825, na pruzi Stokton-Darlington.

1815. Završen Bečki kongres, koji je zasedao od septembra 1814, kada su ga sazvale velike sile da bi otklonile posledice Francuske revolucije i Napoleonovih ratova u evropskim zemljama. Predstavnik Srba u Beču, prota Matija Nenadović, pokušao preko ruskog cara Aleksandra I da zainteresuje Bečki kongres za srpsko pitanje, ali zbog protivljenja Austrije i Engleske nije uspeo.

1870. Umro engleski pisac Čarls Džon Hafem Dikens, rodonačelnik socijalnog romana, jedan od najznačajnijih i najčitanijih engleskih pisaca.

1874. Umro indijanski vojskovođa Kočiz, poglavica apačkog plemena Čirikahua, vođa Indijanaca u borbama s belim naseljenicima i američkom vojskom na jugozapadu SAD.

1875. Na brdu Gradac kod Nevesinja izbio jedan od prvih većih sukoba Hercegovaca s Turcima u Bosansko-hercegovačkom ustanku. Ustanak, nazvan Nevesinjska puška, brzo se širio i za mesec dana zahvatio i Bosansku krajinu.

1892. Rođen američki kompozitor Kol Porter, autor šlagera, muzičkih komedija i brodvejskih mjuzikla koji su preneti i na film.

1898. Potpisan sporazum kojim je Kina Velikoj Britaniji ustupila Hongkong na 99 godina. Hongkong vraćen Kini 1. jula 1997.

1914. U Beogradu svečano otkriven spomenik srpskom prosvetitelju Dositeju Obradoviću, rad vajara Rudolfa Valdeca. Spomenik postavljen na ulaz u Kalemegdan, a posle Prvog svetskog rata prenet u park na Studentskom trgu.

1923. U Bugarskoj državnim udarom oborena vlada Aleksandra Stamboliskog, lidera Zemljoradničkog narodnog saveza Bugarske. Nekoliko dana posle prevrata, Stamboliski i njegovi saradnici ubijeni.

1928. Engleski mikrobiolog Aleksandar Fleming pronašao penicilin. Njegovo otkriće iskorišćeno tek 10 godina kasnije, kada su ga Hauard Flori i Ernst Čejn primenili kao prvi antibiotik. Fleming, Flori i Čejn 1954. podelili Nobelovu nagradu za medicinu.

1945. Predsedništvo Antifašističkog veća narodnog oslobođenja Jugoslavije donelo Zakon o konfiskaciji imovine i izvršenju konfiskacije, na osnovu kog je država preuzela imovinu Trećeg rajha i jugoslovenskih državljana koji su sarađivali sa okupatorom.

1945. Jugoslavija s Velikom Britanijom i SAD postigla sporazum kojim je Julijska krajina podeljena na dve okupacione zone, A i B. Prva potpala pod savezničku, druga pod jugoslovensku vojnu upravu.

1972. Bombarderi SAD napali Hanoj i Hajfong u najžešćem bombardovanju Severnog Vijetnama od početka Vijetnamskog rata.

1991. Od posledica erupcije vulkana na planini Pinatubo, na Filipinima, poginulo oko 100 ljudi, a 250.000 ostalo bez domova.

1995. Kolumbijska policija uhapsila vođu kartela Kalija Hilberta Rodrigesa Orehuelu, šefa najvećeg svetskog sindikata droge.

1999. Predstavnici Vojske Jugoslavije i NATO-a u Kumanovu potpisali Vojno-tehnički sporazum o povlačenju jugoslovenske vojske i policije sa Kosova. Time okončani vazdušni udari NATO-a na Jugoslaviju, a na Kosovu, na osnovu Rezolucije 1244 Saveta bezbednosti Ujedinjenih nacija, raspoređene međunarodne snage, među njima najveći broj vojnika iz zemalja članica NATO-a. S povlačenjem vojske i policije sa Kosova počeli masovno da odlaze i Srbi i Crnogorci. Prema izveštajima državnih medija, više od 2.000 ljudi ubijeno, a oko 5.000 povređeno u napadima NATO-a na Jugoslaviju, koji su počeli 24. marta. Teško oštećeni infrastruktura, privredni objekti, škole, zdravstvene ustanove, medijske kuće i spomenici kulture.

2000. Savet bezbednosti UN produžio mandat mirovnih snaga UN na Kosovu, ne obazirući se na zahtev Jugoslavije da se te snage povuku.

2000. Umro američki vajar Džordž Sigal, jedan od najpoznatijih predstavnika pop-arta.

2001. Pakistanski sud osudio bivšu premijerku Benazir Buto na tri godine zatvora zbog odbijanja da se pojavi u sudu pred kojim je optužena za korupciju.

2003. Papa Jovan Pavle II okončao posetu Hrvatskoj, 100. posetu nekoj stranoj zemlji.

2004. Svojevremeno kandidatkinja za Nobelovu nagradu za mir Lejla Zana iz Turske oslobođena posle 10 godina robije zbog povezanosti s kurdskim pobunjenicima.

 

[sendi]

Na današnji dan, 10. jun

Na današnji dan, 10. jun

Izvor: Beta

​

1190-Rimsko-nemački car Fridrih I Barbarosa utopio se u reci Salef u Maloj Aziji na povratku iz Trećeg krstaškog rata.

1610 - Prvi holandski doseljenici iskrcali su se na ostrvo Menhetn, sada centralni deo Njujorka. Holanđani su 1626. za nekoliko bala tkanine i jeftinu bižuteriju otkupili od Indijanaca ostrvo i na njegovom južnom delu podigli naselje Novi Amsterdam.

1719 - Rimsko-nemački car Karlo VI proterao je Špance sa Sicilije.

1793 - U Parizu je otvoren prvi javni zoološki vrt, "Žarden de Plant".

1819 - Rođen je francuski slikar Gistav Kurbe. Kao osnivač realističke škole u vreme krutog akademizma, smatra se najrevolucionarnijim slikarom 19. veka ("Atelje", "Tucači kamena", "Talas", "Pogreb u Ornanu").

1832 - Rođen je nemački inženjer Nikolaus August Oto, izumitelj četvorotaktnog motora sa unutrašnjim sagorevanjem (1876).

1836 - Umro je francuski fizičar i matematičar Andre Mari Amper, osnivač elektrodinamike.

1868 - U Beogradu, u Košutnjaku ubijen je srpski knez Mihailo Obrenović (1839-42. i 1860-68). Vladao je autokratski, a kao pristalica prosvećenog apsolutizma izvršio je značajne reforme i državnoj upravi i vojsci, evropeizovao zemlju, osnovao Narodni muzej i Narodno pozorište u Beogradu. Nasledio ga je Milan Obrenović.

1898 - Američke trupe izvršile su, u špansko-američkom ratu, invaziju na Kubu.

1909 - Prvi put je upotrebljen signal S.O.S. kada je linijski brod "Slavonija" kompanije Kjunard, doživeo brdolom na Azorskim ostrvima.

1915 - Rođen je američki pisac Sol Belou, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1976. ("Henderson, kralj kiše", "Čovek na klackalici", "Žrtva", "Ne propusti dan", "Pustolovine Ogija Marča").

1922 - Rođena je američka filmska glumica i pevačica Džudi Garland, koja se proslavila već kao devojčica ulogom u filmu "Čarobnjak iz Oza".

1923 - Rođen je britanski medijski magnat češkog porekla Jan Ludvik Hoh, poznat kao Jan Robert Maksvel. Poginuo je 1991. kada je pao u vodu sa svoje luksuzne jahte na Kanarskim ostrvima.

1923 - Umro je francuski pisac Pjer Loti ("Islandskiribar", "Lotijeva ženidba", "Roman jednog spahije")

1924 - Fašisti su kidnapovali, a potom ubili Đakoma Mateotija, lidera italijanskih socijalista.

1934 - Umro je engleski kompozitor Frederik Delijus, poznat po simfonijama "Pariz - pesma velikog grada" i "Brigg Fair" i kompozicijama "Misa života" i "Rekvijem" inspirisane delom Fridriha Ničea.

1934 - "Rođen" je Paja Patak, jedan od najpopularnijih likova u stripovima američkog crtača, filmskog animatora i producenta Volta Diznija.

1940 - Italija je, kao saveznik Nemačke u Drugom svetskom ratu, objavila rat Francuskoj i Velikoj Britaniji.

1942 - Nemci su u Drugom svetskom ratu potpuno uništili češko selo Lidice za odmazdu zbog atentata na nacističkog protektora Češke i Moravske i jednog od najznačajniji Hitlerovih saradnika Rajnharda Hajdriha. Atentat su 27. maja izvršili Jozef Gabčik i Jozef Kubiš, češki komandosi-padobranaci poslati iz
Velike Britanije.

1946 - Umro je američki bokser Džek Džonson, prvi crnac koji je osvojio titulu svetskog prvaka u teškoj kategoriji.

1967 - Umro je američki filmski glumac Spenser Trejsi, prvi glumac koji je dve godine uzastopno dobio Oskara za filmove "Hrabri kapetan" 1937. i "Grad dečaka" 1938.

1967 - Završen je šestodnevni izraelsko-arapski rat u kojem je Izrael zauzeo teritorije Sirije, Jordana i Egipta, koje uključuju istočni Jerusalem, Zapadnu obalu, Gazu i Sinajsko poluostrvo; SSSR je prekinuo diplomatske odnose sa Izraelom.

1970 - U Jordanu je najmanje sto ljudi ubijeno u sukobu vladinih snaga s palestinskim gerilcima.

1971 - SAD su ukinule 20-godišnji embargo na trgovinu sa Kinom.

1990 - Peruanski političar japanskog porekla Alberto Fuđimori pobedio je na predsedničkim izborima u Peruu književnika Marija Vargasa Ljosu.

1990 - Na prvim višestranačkim parlamentarnim izborima u Čehoslovačkoj od 1946. pobedio je Građanski forum, koji je osnovao književnik Vaclav Havel; u Bugarskoj je izbornu pobedu odnela Bugarska socijalistička partija (bivši komunisti).

1996 - Predstavnici čečenskih separatista i Rusije potpisali su sporazum kojim su utvrđene osnove za okončanje 18-mesečnog rata u Čečeniji.

1997 - Po nalogu lidera Crvenih Kmera Pola Pota ubijen je jedan od njegovih najbližih saradnika Son Sen i 11 članova njegove porodice.

1998 - Protestom u Prištini, na kojem su zatražili dolazak snaga NATO na Kosovo, kosovski Albanci prekinuli su svakodnevne polučasovne protestne šetnje, koje su pod motom "Kosovo-najveći zatvor na svetu", organizovali tokom dva meseca. Protesti sa istim zahtevom održani su i u Tirani i Skoplju.

1999 - NATO je prekinuo bombardvanje SR Jugoslavije nakon što su se prve jedinice Vojske Jugoslavije, na osnovu Vojno-tehničkog sporazuma potpisanog prethodnog dana u Kumanovu, povukle sa Kosova; predsednik SRJ Slobodan Milošević saopštio je da je tokom agresije NATO pakta na SR Jugoslaviju poginulo 462 pripadnika VJ i 114 policajaca.

2000 - U Damasku je umro Hafez el Asad, predsednik Sirije od 1971. Za novog predsednika izabran je 11. jula njegov sin Bašar el Asad.

2001 - Medijski magnat, Silvio Berluskoni, po drugi put je postao premijer Italije, nakon što je njegova partija osvojila 30 procenata glasova više od bilo koje druge partije. Njegova vlada je 59-ta italijanska vlada, od II svetskog rata.

2002 - Umro je Džon Goti, američki mafijaški bos. Uhapšen je 1990. godine, što je predstavljalo kraj njegovom dotadašnjem načinu života, punom luksuza i brutalnih zločina.

2003 - U Torontu (Kanada) je prvi put, legalno, sklopljen brak između dva homoseksualca u toj zemlji.

2004 - Umro je čuveni bluz i džez kantautor Rej Čarls. Dobitnik je 12 muzičkih nagrada "Gremi", među kojima su i za najbolju pesmu, koje je dobio tri puta za redom, za "Hit the Road Jack", "I Can't stop loving you" i "Busted".

2007 - Američki predsednik Džordž Buš doputovao je u jednodnevnu posetu Albaniji i on je prvi američki predsednik koji je posetio tu zemlju.

2010 - Haški tribunal proglasio je oficire Vojske RS Vujadina Popovića i Ljubišu Bearu krivim za genocid nad Muslimanima u Srebrenici 1995. i osudio ih na kaznu doživotnog zatvora. Ostala petorica oficira vojske i policije RS osuđeni su na kazne od pet do 35 godina zatvora.

 

[sendi]

Na današnji dan, 11. jun

Na današnji dan, 11. jun

Izvor: Beta

1509. Engleski kralj Henri VIII venčao se s prvom od šest žena Katarinom Aragonskom. Zbog odbijanja pape da kasnije poništi taj brak, kralj raskinuo veze s Vatikanom i 1534. osnovao Anglikansku crkvu.

1572. Rođen engleski pesnik i dramski pisac Bendžamin Ben Džonson. Slavu stekao alegorijskim igrokazima. Taj specifičan vid teatra, nazvan "dvorska maska", potiče iz srednjeg veka, a u prvoj polovini XVII veka doživeo procvat na dvoru Stjuarta. U svetsku književnost ušao satiričnom komedijom "Valpone ili Lisac", na repertoarima i danas.

1727. Umro britanski kralj Džordž I, prvi monarh Velike Britanije iz hanoverske dinastije. Tokom njegove vladavine učvršćena vlast ministarskog kabineta.

1776. Rođen engleski slikar Džon Konstabl, jedan od tvoraca modernog pejzaža u evropskom slikarstvu. Među prvima izašao iz ateljea i slikao u prirodi, unoseći u slikarstvo do tada nepoznatu poeziju atmosfere. Smatra se pretečom Vilijama Ternera i francuskih impresionista.

1859. Umro austrijski državnik princ Klemens Meternih, najuticajnija ličnost u Evropi tokom gotovo 40 godina, koliko je bio šef diplomatije i kancelar Austrije. Smatra se oličenjem apsolutizma. S ruskim carem Aleksandrom I osnovao Svetu alijansu, čiji je osnovni cilj bio gušenje nacionalnih pokreta u Evropi.

1864. Rođen nemački kompozitor i dirigent Rihard Štraus, direktor Bečke opere. Predstavnik poznog romantizma, mada dela iz poslednjeg stvaralačkog perioda korespondiraju sa umetničkim pravcima XX veka, ekspresionizmom i neoklasicizmom.

1880. Rođena američka pacifistkinja Dženet Renkin, prva kongresmenka SAD. Kao ubeđena antimilitaristkinja, u parlamentu SAD jedina glasala protiv objave rata Japanu posle bombardovanja Perl Harbura 1941.

1891. Velika Britanija i Portugalija potpisale konvenciju o podeli interesnih sfera severno i južno od reke Zambezi u Africi. Njasalend, danas Malavi, postao britanski protektorat.

1895. Rođen ruski državnik Mihail Aleksandrovič Bulganjin, učesnik Oktobarske revolucije, ministar oružanih snaga SSSR, predsednik Ministarskog veća od februara 1955. do marta 1958, kada ga je na tom položaju zamenio Nikita Sergejevič Hruščov. Kao protivnik destaljinizacije smenjen sa svih položaja.

1910. Rođen francuski okeanograf Žak-Iv Kusto. Izumeo ronilački aparat "vodena pluća" i kamere za podvodno snimanje. Dobitnik tri Oskara i Zlatne palme u Kanu 1956. za film "Svet tišine", koji je snimio s Lujem Malom.

1918. Italijanski borbeni čamci u Prvom svetskom ratu u Jadranskom moru, oko 70 kilometara severozapadno od Zadra, potopili veliki austrougarski bojni brod "Sent Ištvan".

1936. U Moskvi uhapšeno, osuđeno na tajnom suđenju i potom pogubljeno osam sovjetskih vojnih rukovodilaca, uključujući maršala Mihaila Tuhačevskog. Početak masovne čistke u vojnom vrhu SSSR-a.

1942. U Vašingtonu potpisan sporazum SSSR i SAD o uzajamnoj pomoći u Drugom svetskom ratu.

1949. Pogubljen Koči Džodže, albanski revolucionar, jedan od osnivača Komunističke partije Albanije, ministar unutrašnjih poslova od 1946. Džodže na montiranom staljinističkom procesu optužen da je jugoslovenski špijun.

1955. Na automobilskoj trci "24 sata Le Mana" poginulo 80, povređeno više od 100 ljudi, posle sudara tri automobila i uletanja u gledalište.

1963. Vijetnamski budistički kaluđer Kvang Duk spalio se u Sajgonu u znak protesta protiv tretmana kom je vlada Južnog Vijetnama podvrgla budiste.

1970. Umro ruski državnik Aleksandar Fjodorovič Kerenski, član, potom predsednik, privremene vlade posle Februarske revolucije 1917. u Rusiji. Zbačen u Oktobarskoj revoluciji 1917. Emigrirao 1918. u Francusku, od 1940. živeo u SAD.

1970. Poslednji vojnik SAD napustio vazduhoplovnu bazu "Vilus" u Libiji na zahtev pukovnika Moamera el Gadafija, koji je 1. septembra 1969. oborio kralja Idriza I.

1970. Posle jednonedeljnih okršaja u Jordanu, kralj Husein i palestinski gerilci potpisali sporazum o primirju.

1979. Umro američki filmski glumac Džon Vejn, zvezda vestern-filmova.

1981. U zemljotresu u jugoistočnoj iranskoj provinciji Kerman poginulo najmanje 1.500 ljudi.

1984. Umro italijanski političar Enriko Berlinguer, generalni sekretar Komunističke partije Italije. Protagonist evrokomunizma i strategije istorijskog kompromisa, 12 godina na čelu najveće komunističke partije u zapadnoj Evropi. Oslobodio KP Italije sovjetskog uticaja, ali i pored velike popularnosti, nije uspeo da dovede komuniste na vlast.

1990. Umro srpski istoričar Vasa Čubrilović, učesnik atentata na austrougarskog prestolonaslednika Franca Ferdinanada 1914. u Sarajevu, profesor Beogradskog univerziteta, član Srpske akademije nauka i umetnosti. Posle Drugog svetskog rata direktor Balkanološkog instituta i ministar u Vladi Jugoslavije. Autor oko 70 istorijskih knjiga i studija.

1999. Početak razmeštanja mirovnih snaga na Kosovu doveo do velike napetosti kada je ruski bataljon tokom prepodneva neočekivano prešao iz Bosne i Hercegovine na teritoriju Jugoslavije i uveče prispeo na Kosovo kao prva jedinica iz sastava međunarodnih snaga. Rusi potom zaposeli aerodrom Slatina kod Prištine.

2000. Policija Ujedinjenih nacija na Kosovu saopštila da je tokom godinu dana, koliko su međunarodne snage stacionirane na Kosovu, ubijeno više od 500 ljudi, među njima najviše Srba.

2001. Jugoslavija postala članica Banke za međunarodna poravnanja u Bazelu. Na skupštini banke izvršena podela akcija, zlata i deviznih sredstava SFRJ koja su u toj banci bile pohranjena.

2001. U federalnom zatvoru u Indijani, SAD, pogubljen Timoti Mekvej, osuđen na smrtnu kaznu zbog bombaškog napada na federalnu zgradu u Oklahoma Sitiju u aprilu 1995, kada je poginulo 168 ljudi.

2003. U eksploziji bombe koju je aktivirao bombaš-samoubica na otvorenoj pijaci u centralnoj jerusalemskoj ulici Džafa poginulo 17, povređeno 100 osoba. Odgovornost za napad preuzeo teroristički pokret Hamas.

2004. Specijalna komisija Vlade Republike Srpske priznala da je u Srebrenici učinjen zločin nad hiljadama Muslimana 1995.

2005. Umro bivši premijer Portugalije general Vasko Gonsalves. Na čelu četiri privremene vlade posle revolucije 1974, koju je izvela levica.

2008. Umro je bivši premijer Vijetnma Vo Van Kiet, veliki reformator tokom 1990-ih godina.