Na današnji dan

[sendi]

Na današnji dan, 13. maj

Na današnji dan, 13. maj


Izvor: B92

1619. Po nalogu princa Morisa od Nasaua, pod optužbom za religioznu subverziju, pogubljen je holandski državnik Johan fan Oldenbarnevelt, osnivač moderne holandske države.
1717. U Beču je rođena austrijska carica, češka i mađarska kraljica Marija Terezija, naslednica Karla VI od 1740, jedna od najznačajnijih ličnosti dinastije Habzburga.

1787. Prvi brodovi sa robijašima krenuli su iz Engleske prema novoj koloniji Australiji, koja je tada Engleskoj služila kao kažnjenička kolonija.

1792. Rođen je italijanski sveštenik Đovani Mastai Fereti, od 1846. papa Pije IX. Za vreme njegovog pontifikata, najdužeg u istoriji Rimokatoličke crkve (31 godina i 236 dana), prestala je da postoji Crkvena država (1870). Najveći njen deo ušao je u sastav Kraljevine Sardinije, dok je papska država svedena na nekadašnji Patrimonij.

1795. Rođen je slovački filolog i istoričar Pavel Jozef Šafarik, jedan od osnivača slavistike. Bio je direktor srpske gimnazije u Novom Sadu od 1819. do 1833. ("Srpska čitanka").

1798. Rođen je slikar Konstantin Danil, jedan od najvećih srpskih slikara 19. veka, predstavnik srpskog bidermajera.

1830. Osnovana je Republika Ekvador, a za prvog predsednika izabran je Huan Hoze Flores.

1840. Rođen je francuski pisac Alfons Dode, autor trilogije o zgodama Tartarena Taraskonca, remek-dela francuske humorističke proze. Veliki uspeh donela mu je zbirka pripovedaka "Pisma iz mog mlina".

1846. Kongres SAD formalno objavio rat Meksiku, mada su borbe u Kaliforniji započele nekoliko dana ranije.

1848. U Sremskim Karlovcima počelo je zasedanje "Majske skupštine" na kojoj su delegati 175 crkvenih opština iz Vojvodine i Srbije izabrali Josifa Rajačića za patrijarha, a pukovnika Stevana Šupljikca za vojvodu. Skupština je 15. maja proglasila Srpsko Vojvodstvo, ali austrijska i mađarska vlada nisu priznali srpsku autonomiju.

1851. Rođen je srpski pisac i lekar Laza Lazarević ("Prvi put s ocem na jutrenje", "Sve će to narod pozlatiti", "Na bunaru", "Školska ikona", "On zna sve", "U dobri čas hajduci", "Verter").

1862. Rođen je srpski pisac Janko Veselinović, autor romana "Hajduk Stanko", sa tematikom iz Prvog srpskog ustanka, i pripovedaka i romana iz seoskog života ("Slike iz seoskog života", "Seljanka").

1881. Rođen je Dimitrije Tucović, vođa socijalističkog pokreta u Srbiji. Bio je jedan od organizatora Prve balkanske socijaldemokratske konferencije (1910), a na kongresu Internacionale u Kopenhagenu (1910) odlučno se suprotstavio imperijalističkoj politici zvanične Austrije. Objavio je oko 600 radova u domaćim i stranim listovima. Poginuo je 20. novembra 1914. u Kolubarskoj bici ("Zakonsko osiguranje radnika", "Zakon o radnjama i socijalna demokratija").

1882. Rođen je francuski slikar Žorž Brak, koji je s Pablom Pikasom 1905. osnovao kubistički pokret.

1887. U Beogradu je osnovana Provizorna opservatorija Velike škole. Osnivanjem Republičkog hidrometeorološkog zavoda Srbije 1947. Opservatorija je postala njegov sastavni deo.

1888. U Brazilu je ukinuto ropstvo.

1914. Rođen je američki bokser Džoe Luis, prvak sveta u teškoj kategoriji od 1937. do 1949, kada se povukao.

1930. Umro je norveški polarni istraživač i diplomata Fritjof Nansen, dobitnik Nobelove nagrade za mir 1922. Kao visoki komesar Društva naroda rukovodio je repatrijacijom ratnih zarobljenika nakon Prvog svetskog rata.

1931. Umro je srpski kompozitor i horovođa Josif Marinković, član Srpske kraljevske akademije. Njegove solo pesme i mnoge horske kompozicije uz pratnju klavira, poseban su doprinos srpskoj muzici. Bio je dirigent beogradskog pevačkog društva "Obilić".

1949. Prvi britanski mlazni avion "Kanbera" izvršio je prvi probni let.

1961. Umro je američki filmski glumac Gari Kuper, dobitnik Oskara za filmove "Narednik Jork" i "Tačno u podne".

1968. U Parizu su počeli zvanični pregovori predstavnika Severnog Vijetnama i SAD o okončanju rata u Vijetnamu.

1981. Na trgu Svetog Petra u Rimu u atentatu je ranjen papa Jovan Pavle II. Atentator Mehmed Ali Agdža je uhapšen. Pušten je iz zatvora nakon 20 godina i u junu 2000. predat Turskoj.

1990. U Zagrebu na stadionu u Maksimiru na fudbalskoj utakmici zagrebačkog "Dinama" i beogradske "Crvene zvezde" dogodio se krvavi obračun navijača ova dva kluba.

1994. Ministri inostranih poslova SAD, EU i Rusije postigli su u Ženevi saglasnost o zajedničkoj strategiji u rešavanju bosanskog konflikta.

1999. Peru i Ekvador su potpisali dokument o razgraničenju, okončavši posle šest decenija spor zbog kojeg su te zemlje tri puta ratovale.

1999. U 97. godini života umro je Džin Sarazen, jedan od samo četiri golf igrača koji su osvojili četiri glavna profesionalna kupa u golfu.

2005. Na prvoj međunarodnoj donatorskoj konferenciji za obnovu i očuvanje kulturnog nasleđa na Kosovu, održanoj u Parizu u organizaciji UNESKO-a, prikupljeno je deset miliona dolara.

2007. Na takmičenju za pesmu Evrovizije u Helsinkiju pobedila je predstavnica Srbije Marija Šerifović sa pesmom "Molitva".

 

[PYC]

Vremeplov (14. maj 2011)
​

Izvor: RTS

Današnji dan kroz istoriju obeležilo je rođenje književnika Branka V. Radičevića i osnivanje države Izrael.

​

Na današnji dan 1925. godine rođen je pesnik, romansijer, pripovedač, novinar, pisac za decu, autor više monografija, antologija i knjiga etno-zapisa Branko V. Radičević. Diplomirao je na Pravnom fakultetu u Beogradu. Živeo je i stvarao u Čačku, Sarajevu i Beogradu. Kao novinar i urednik radio je u "Dugi", "Borbi" i "Večernjim novostima". Za svoj obiman književni rad i angažman u oblasti kulture dobio je niz uglednih književnih i društvenih priznanja: "Sedmojulsku", "Vukovu" nagradu, nagradu "Srpske književne zadruge" za životno delo, plaketu "Disovo proleće" i druge. Branko V. Radičević je objavio oko sedamdeset knjiga, među kojima su najpoznatije knjige poezije: "Zemlja", "Večita pešadija", "Vojničke pesme" i romani: "Bela žena", "Izgubljeni grad", "Ponoćni svirači", "Seljaci" i "Svedok", kao i knjige za decu "Pesme o majci", "Priče o dečacima" i "Duh livada". Stvaralačko delo Branka V. Radičevića svrstava se u same vrhove savremene srpske književnosti. (Čačak, 14. 05. 1925 - Beograd, 12. 01. 2001)


1686. - Rođen Gabrijel Danijel Farenhajt, nemački fizičar (Gdanjsk, 14. 05. 1686 - Holandija, 16. 09. 1736)
1771. - Rođen Robert Oven, engleski filozof, socijalutopista i filantrop (Njutaun, 14. 05. 1771 - Njutaun, 17. 11. 1858)
1796. - Engleski lekar Edvard Džener prvi put primenio vakcinu protiv velikih boginja
1836. - Rođen Vilhelm Štajnic, austrijski šahovski velemajstor, svetski prvak (Prag, 14. 05. 1836 - ostrvo Vord, 12. 02. 1900)
1838. - U Engleskoj objavljena povelja - "Čarter", program engleskog radničkog pokreta
1843. - Umrla Ljubica Obrenović, knjeginja, žena Miloša Obrenovića (Srezojevci, 1788 - Novi Sad, 14. 05. 1843)
1859. - Rođena Natalija Obrenović (Petrovna Keško), knjeginja i kraljica (Firenca, 14. 05. 1859 - Pariz, 05. 05. 1941)
1886. - Umrla Emili Dikinson, američka književnica (Amherst, 10. 12. 1830 - Amherst, 14. 05. 1886)
1912. - Umro Johan August Strindberg, švedski književnik (Stokholm, 22. 01. 1849 - Stokholm, 14. 05. 1912)
1925. - Rođen Ljubomir Tadić, filozof, akademik (Smriječan, 14. 05. 1925)
1926. - Umro Jovan Miodragović, profesor Učiteljske škole u Beogradu (Stanišinci, 29. 08. 1853 - Beograd, 14. 05. 1926)
1932. - Umro Čedomilj Mijatović, književnik, profesor Velike škole u Beogradu, političar i diplomata, akademik (Beograd, 18. 10. 1842 - London, 14. 05. 1932)
1933. - Rođen Laslo Kovač, američki snimatelj, dobitnik "Oskar"-a (Budimpešta, 14. 05. 1933 - Beverli Hils, 21. 07. 2007)
1944. - Rođen Mile Kordić, novinar (Resnik, Bijelo Polje, 14. 05. 1944 - Beograd, 09. 11. 2003)
1948. - Osnovana država Izrael
1955. - Osnovan Varšavski pakt
1955. - Rođen Darko Bajić, filmski reditelj i scenarista, profesor Fakulteta dramskih umetnosti u Beogradu (Beograd, 14. 05. 1955)
1956. - Umro Jovan Bandur, kompozitor i dirigent, direktor Beogradske opere, profesor i direktor Muzičke akademije u Beogradu (Javnica, 24. 09. 1899 - Beograd, 14. 05. 1956)
1974. - Umro Ljubo Babić, slikar i istoričar umetnosti (Jastrebarsko, 14. 06. 1890 - Zagreb, 14. 05. 1974)
1977. - Otvoren Centar "Sava" u Beogradu
1984. - Rođen Mark Cukerberg, izumitelj društvene mreže "Fejsbuk" (Taurus Vajt Plejn, 14. 05. 1984)
1994. - U Beogradu otkriven spomenik grčkom revolucionaru i pesniku Rigi od Fere
1997. - Umro Branko Rabrenović, novinar Radio Beograda (Čačak, 30. 09. 1935 - Beograd, 14. 05. 1997)
1998. - Umro Karolj Seleš, teniski trener ( 1934 - Florida, 14. 05. 1998)
1998. - Umro Frenk Sinatra (Frensis Albert), američki pevač i filmski glumac, dobitnik "Oskar"-a (Hobokin, 12. 12. 1915 - Los Anđeles, 14. 05. 1998)
2000. - Umro Kenzo Obući, japanski političar i državnik (Gunma, 1937 - Tokio, 14. 05. 2000)
2001. - Umro Bruno Kavaleri Dukati, italijanski industrijalac, osnivač fabrike motocikala ( 05. 11. 1904 - Ispra, 14. 05. 2001)
2008. - Umro Milovan Stojanović -Mis, keramičar ( ,1927- Vrnjačka banja,14. 05. 2008)
2009. - Umro Rajko Ruvidić, profesor Medicinskog fakulteta u Beogradu (Sarajevo, 16. 03. 1920 - 14. 05. 2009)
2009. - Umro Aleksandar Fotez, TV reditelj (Beograd, 05. 06. 1951 - Beograd,14. 05. 2009)

 

[PYC]

Vremeplov (15. maj 2011)





​

Izvor: RTS

Na današnji dan rođen je fizičar i nobelovac Pjer Kiri. Na ovaj dan preminuo je istaknuti kritičar i istoričar književnosti Jovan Skerlić.


1859. - Rođen Pjer Kiri, francuski fizičar i hemičar, nobelovac. Sa bratom Žakom 1880. godine, otkrio pezoelekticitet, proučavao magnetske pojave, a 1898. godine sa suprugom Marijom Kiri - Slodovski radaktivne elemente polinijum i radijum. Kiri je 1903. godine dokazao da soli radijuma spontano oslobađaju toplotu. Radovi Pjera i Marije Kiri dokazali su da rafiokativnost uglavnom ne zavisi od spoljapnjih uslova. Sa Marijom i Anton-Anri Bekerelom dobio Nobelovu nagradu za fiziku 1903. godine.

1914. - Umro Jovan Skerlić, književni kritičar i istoričar književnosti, profesor Beogradskog univerziteta, akademik. Skerlić je studirao na beogradskoj Velikoj školi, na Odseku istorije i filologije, a doktorirao u Lozani. Njegov talenat i izvanredan dar za sinteze omogućili su mu da ostvari grandiozno delo u srpskim uslovima i relacijama "Istorija nove srpske književnosti", u kojoj je obuhvaćen, naučno obrađen, periodizovan i analiziran celokupni književni i kulturni život Srba u 18, 19 i 20. veku. Skerlić je bio najbolji predstavnik naprednih i humanističkih težnji svoga naroda. Njegovo delo čini jedan od temelja naše nacionalne kulture .

1571. - Tatari zapalili Moskvu
1767.- Đenova prodala Korziku Francuskoj
1773. - Rođen Klemens Meternih, austrijski knez, diplomata i kancelar
(Koblenc, 15. 05. 1773 - Beč, 11. 06. 1859)
1795. - Rođen Pavle Jozef Šafarik, češki filolog i istoričar književnosti (Kobeljarevo, 15. 05. 1795 - Prag, 26. 06. 1861)
1848. - Na Skupštini 175 crkvenih opština vojvođanskih eparhija u Sremskim Karlovcima proglašena Srpska Vojvodina, a za patrijarha izabran mitropolit Josif Rajačić
1862. - Rođen Artur Šnicler, austrijski književnik
(Beč, 15. 05. 1862 - Beč, 21. 10. 1931)
1891. - Rođen Mihail Afanasjevič Bulgakov, ruski književnik i lekar
(Kijev, 15. 05. 1891 - Moskva, 10. 03. 1940)
1898. - Rođena Arleti (Arlet-Leoni Batia), francuska filmska glumica
(Kurbvua,15. 05. 1898 - Pariz, 24. 07. 1992)
1905. - Osnovan Las Vegas
1907. - Umro Milorad Mitrović, književnik
(Beograd, 20. 02. 1867 - 15. 05. 1907)
1909. - Rođen Džejms Mejsn, engleski filmski glumac
(Jorkšajr, 15. 05. 1909 - Lozana, 27. 07. 1984)
1911. - Rođen Maks Friš, švajcarski književnik
(Cirih, 15. 05. 1911 - Cirih, 05. 04. 1991)
1914. - Rođen Tenzing Norgej, nepalski planinar, sa Edmundom Hilarijem osvojio Mont Everest (Čehu, 15. 05. 1914 - Dardželing, 09. 05. 1986)
1934. - Umro Leon Koen, slikar, najznačajniji predstavnik simbolizma u Srbiji (Beograd, 1859 - Vršac, 15. 05. 1934)
1940. - Prvi put su se u američkim radnjama pojavile najlon čarape
1943. - Počela bitka na Sutjesci - Peta neprijateljska ofanziva
1943. - Raspuštena Kominterna
1943. - Rođen Dejvid Kronenberg, kanadski reditelj, scenarista i producent (Toronto, 15. 05. 1943)
1945. - Jugoslavija oslobođena u Drugom svetskom ratu
1948. - Počeo sa radom Ansambl narodnih pesama i igara Srbije "Kolo"
1953. - Rođen Majk Oldfild, engleski muzičar (Reding, 15. 05. 1953)
1955. - Potpisan Državni ugovor o nezavisnosti Austrije
1987. - Umrla Rita Hejvort (Margarita Karmen Kansino), američka filmska glumic (Njujork, 17. 10. 1918 - Njujork, 15. 05. 1987)
1989. - Osnovan B 92
1992. - Muslimanske paravojne formacije napale kolonu JNA u Tuzli (ubijeno preko 200 vojnika)
1994. - Umrla Olga Spiridonović, pozorišna, filmska i TV glumica
(Split, 11. 06. 1923 - Beograd, 15. 05. 1994)
2005. - Umro Dušan Marković, spiker, novinar i urednik RTS-a
(Kraljevo, 30. 04. 1941- Beograd, 15. 05. 2005)
2008. - Umro Momčilo Stefanović, novinar i publicista,dopisnik listova "Politika" i "Politika ekspres" ( 1931- Beograd, 15. 05. 2008)
2008. - Umrla prof. dr Tatjana Škurina, doajen jugoslovenske i srpske ginekologije (Lenjingrad, 17. 11. 1914 - Beograd,15. 05. 2008)
2009. - Umro Bojan Selimović, novinar, glavni urednik programa 202 Radio Beograda, direktor TV Studio B (Tuzla, 09. 09. 1946 - Beograd, 15. 05. 2009)

 

[sendi]

Na današnji dan, 16. maj

Na današnji dan, 16. maj

Izvor: Beta

1532. Španski osvajač Fransisko Pizaro iskrcao se sa malom grupom vojnika na severnu obalu Perua. Savladavši otpor Indijanaca, Španija je 1572. osvojila Peru i držala ga u svom posedu do 1824.

1703. Umro je francuski pisac Šarl Pero autor čuvene zbirke bajki "Vilinske priče", u kojoj su i "Mačak u čizmama", "Crvenkapa" i "Uspavana lepotica".

1770. U Versaju su se venčali francuski prestolonaslednik Luj (kasnije Luj XVI) i Marija Antoaneta, kćerka austrijske carice Marije Terezije. Nakon Francuske revolucije 1789. osudjeni su na smrt i pogubljeni na giljotini 1793.

1812. Turska i Rusija potpisale su ugovor o miru u Bukureštu kojim su za srpske ustanike predvidjeni opšta amnestija i pregovori sa turskim vlastima o autonomiji Srbije.

1881. U okolini Berlina pušten je u saobraćaj prvi električni tramvaj.

1898. Rodjen je srpski pesnik, putopisac i diplomata Rastko Petrović. Pripadao je prvoj generaciji srpskih modernista, a njegova zbirka pesama "Otkrovenje" smatra se jednim od najznačajnijih dela srpske poezije izmedju dva svetska rata.

1898. Rodjena je književnica Desanka Maksimović, jedna od najpopularnijih srpskih pesnikinja ("Pesnik i zavičaj", "Tražim pomilovanje", Nemam više vremena", "Slovo o ljubavi").

1916. Potpisan je ugovor o trojnoj anglo-francusko-ruskoj kontroli Palestine radi podele bliskoistočnih teritorija Otomanskog carstva.

1917. Jonskom moru kod Krfa utopio se srpski pisac Vladislav Petković Dis, kada je nemačka podmornica u Prvom svetskom ratu torpedovala brod na kome se nalazio ("Mi čekamo cara","Tamnica", "Nirvana", "Možda spava").

1924. Rodjen je gambijski državnik Daud Džavara, osnivac (1959) i lider (od 1960) Narodne progresivne stranke, predsednik Gambije od 1970. do 1994. kada je svrgnut državnim udarom.

1929. U Holivudu su dodeljene prve nagrade Američke filmske akademije (od 1931. poznate kao Oskar) filmu "Krila", glumici Dženet Gejnor i glumcu Emilu Dženingsu.

1941. Parlament Islanda ukinuo je ugovor s Kraljevinom Danskom iz 1814. po kojem je zemlja bila pod danskom dominacijom i proglasio
nezavisnost. Nezavisna Republika Island proglašena je 17. juna 1944. nakon narodnog plebiscita.

1947. Umro je engleski biohemičar Frederik Gaulend Hopkins, jedan od osnivača nauke o vitaminima. Sa holandskim lekarom Kristijanom Ajkmanom dobio je 1929. Nobelovu nagradu za medicinu.

1961. General Park Čung Hi izvršio je vojni udar u Južnoj Koreji. Bio je na vlasti do 1979, kad ga je ubio šef obezbedjenja.

1969. Sovjetski vasionski brod "Venera 5" približio se Veneri i izbacio sondu koja će slati podatke o toj planeti.

1972. Predsednici SFRJ i Rumunije Josip Broz Tito i Nikolae Čaušesku pustili su u rad hidroenergetski sistem "Djerdap" na Dunavu.

1972. Umro je ganski političar i državnik Kvame Nkrumah, prvi predsednik nezavisne Gane (1957). Za doživotnog predsednika proglašen je 1962, ali je državnim udarom 1966. oboren sa vlasti.

1974. Skupština SFRJ proglasila je Josipa Broza Tita za doživotnog predsednika države.

1974. Helmut Šmit je postao kancelar Zapadne Nemačke posle ostavke Vilija Branta.

1975. Japanka Junko Tabei je postala prva žena koja se popela na najviši svetski vrh - Maunt Everest.

1984. Umro je američki pisac Irvin Šo. Proslavio se romanom "Mladi lavovi" (1949) ("Lusi Kraun", "Dve sedmice u drugom gradu", "Bogataš i siromah", "Veče u Vizantiji").

1989. Sovjetski predsednik Mihail Gorbačov i kineski lider, Deng Hsijaoping (Xiaoping), sreli su se u Pekingu na Prvom kinesko-sovjetskom samitu, čime je i formalo, nakon 30 godina, prekinut "tihi hladni rat" izmedju ove dve najveće komunističke države.

1989 - Automobilom-bombom u Bejrutu ubijen su libanski verski
vodja šeik Hasan Halid (Hašan Khaled) i još 21 osoba.

1990. Od raka grla, umro je poznati američki zabavljač Semi Dejvis Junior.

1991. Britanska kraljica Elizabeta je, tokom zvanične posete SAD-u, postala prva kraljica koja se obratila Kongresu.

1992. Povlačeći se iz Bosne, JNA je digla u vazduh bihaćki aerodrom pod planinom Plješevicom vredan oko šest milijardi dolara.

1997. Predsednik Zaira Mobutu Sese Seko napustio je Kinšasu ka kojoj su nezadrživo nadirali pobunjenici, čime je okončana njegova
32-godišnja autokratska vladavina.

1997. Umro je italijanski filmski režiser Djuzepe de Santis (Giuseppe), jedan od najznačajnijih predstavnika filmskog neorealizma, nastalog u Italiji u prvim godinama posle Drugog svetskog rata ("Gorki pirinač", "Rim u 11 časova", "Cesta duga godinu dana").

2003. Umro je američki glumac Robert Stak koji je slavu stekao ulogom detektiva Eliota Nesa u TV seriji o borbi protiv mafije "Nesalomivi".

2005. Usvajanjem zakona u kuvajtskom parlamentu, posle više od 40 godina, žene su dobile pravo glasa i pravo učešća na izborima

 

[sendi]

Na današnji dan 17. maj

Na današnji dan 17. maj

Izvor: Beta

1102 - Prvi ugarski kralj iz dinastije Arpadovića krunisan je u Biogradu za kralja Hrvatske i Dalmacije.

1395 - Poginuo je Kraljević Marko, najstariji sin i naslednik kralja Vukašina, najpopularnija ličnost srpskih narodnih pesama.Prema nepouzdanim podacima, poginuo je kao turski vazal u borbi protiv vlaškog vojvode Mirče na Rovinama. U narodnim pesmama idealizovan je kao uzor junaštva i kao zaštitnik sirotinje od zuluma i nasilja.

1510 - Umro je italijanski slikar Sandro Botičeli. Njegova dela "Proleće" i Rodjenje Venere" smatraju se ovaploćenjem renesansnog duha. Po narudžbi Lorenca Medičija (Lorenzo Medici) prvi je medju italijanskim slikarima uradio ilustracije za Danteovu "Božanstvenu komediju"

1749 - Rodjen je engleski lekar Edvard Džener, pronalazač vakcine protiv velikih boginja.

1814 - Norveška je proglasila nezavisnost od Švedske i usvojla novi ustav.

1838 - Umro je francuski sveštenik i političar Moris de Taljeran Perigore, , jedan od najveštijih diplomata u istoriji. Zahvaljujući njegovoj veštini Francuska je,
mada poražena strana, na Bečkom kongresu (1814-15) uspela da zadrži granice iz 1792.

1861 - Tomas Kuk organizovao je prvi turistički "paket aranžman" u svetu, estodnevno putovanje iz Londona u Pariz.

1866 - Rodjen je francuski kompozitor i pijanist Erik Sati, autor "Gimnopedija". Poznat je postao skandalom koji je izazvao izvodjenjem baleta "Parada" na tekst Koktoa i sa scenografijom Pikasa, koji je prikazan 1916. kao "kubistički manifest".

1900 - Rodjen je iranski verski vodja ajatolah Ruholah Homeini. U Iran se vratio iz izbeglištva 1979. nakon što je u "islamskoj revoluciji" zbačen šah Reza Pahlavi, uspostavio teokratsku diktaturu i vladao Iranom do smrti 1989.

1903 - U Španiji je nacionalizovana imovina crkve i ukinute su crkvene škole.

1906 - Rodjena je hrvatska pevačica Zinka Kunc, prvakinja Zagrebačke opere (1928-36) i solistkinja Metropoliten opere (1937-66).

1917 - U Nici je umro srpski vojvoda Radomir Putnik, proslavljeni vojskovodja u balkanskim ratovima i u Prvom svetskom ratu. Rukovodio je povlačenjem srpske vojske 1915. i uspeo da osujeti namere nemačke Vrhovne komande da je opkoli i uništi.

1939 - Švedska, Norveška i Finska odbile su Hitlerov predlog da potpišu pakt o nenapadanju. Pakt su potpisale Danska, Estonija i Litvanija.

1940 - Trupe nacističke Nemačke u Drugom svetskom ratu ušle su u Brisel.

1946 - Premijer Rumunije u vreme Drugog svetskog rata Mitri Antonesku osudjen je na smrt i streljan zbog saradnje s nemačkim nacistima.

1949 - Velika Britanija je priznala nezavisnost Republike Irske i potvrdila pripadnost Severne Irske Ujedinjenom Kraljevstvu.

1954 - Vrhovni sud SAD osporio je propis iz 1896. da obrazovanje treba da bude "odvojeno ali jednako", čime je formalno odbačena rasna segregacija u državnom školskom sistemu.

1965 - Prvi put je prenet TV program u boji iz Velike Britanije u SAD. To je bio prenos emisije američke TV mreže NBC "Novi pogled na staru Englesku" preko američkog komercijalnog telekomunikacionog satelita "Erli Bird".

1973 - Specijalni komitet američkog Senata počeo je istragu o aferi Votergejt u kojoj su pristalice republikanske stranke bile optužene da su pred predsedničke izbore 1972. radi špijunaže provalile u sedište Demokratske stranke. Administracija tadašnjeg predsednika SAD Ričarda Niksona (Rićard Nixon) optužena je da ometa
istragu, pa je pokrenut postupak za opoziv predsednika. Nikson je u avgustu 1974. dao ostavku, a predsednički položaj preuzeo je dotadašnji potpredsednik Džerald Ford.

1974 - U tri eksplozije automobila-bombi u centru Dablina 32 osobe su poginule, a više stotina je ranjeno.

1987 - Irački ratni avion "F-I Miraž" ispalio je dve "egzoset" rakete na američki vojni brod "Stark" koji je patrolirao Zalivom.Poginulo je 37, a ranjena su 62 mornara.

1997 - Loran Kabila je sa svojim trupama ušao u Kinšasu, preuzeo vlast u Zairu i promenio naziv države u Demokratska Republika Kongo. Kabila je ubijen u pokušaju državnog udara u januaru 2001, a vlast je preuzeo njegov sin Žozef.

1998 - Pripadnici separatističkog pokreta "Tamilskih tigrova" ubili su Sarodžinija Jogesvarana, gradonačelnika Džafne, grada na severu Šri Lanke.

1999 - Izbore u Izraelu dobio je vodja Laburističke partije Ehud Barak, čime je okončana trogodišnja vladavina premijera Benjamina Netanjahua, lidera desničarskog Likuda.

2000 - Vlada Srbije preuzela je beogradski radio i televiziju "Studio B" upadom policije u redakcije. Vlasti su u narednim mesecima na različite načine nemogućavale rad nezavisnih elektronskih medija u Srbiji i istovremeno otvarale nove pod državnom kontrolom i kontrolom vladajućih partija.

2000 - U Indoneziji je održano prvo sudjenje za kršenje ljudskih prava. U tom procesu dvadesetčetvoro vojnika i civila optuženo je za ubistvo desetina seljaka u masakru u provinciji Aseh 1999.

2001 - Svih 30 putnika, ukljucujući i iranskog ministra saobraćaja Rahmana Dadmana i zamenike ministara iz njegove delegacije poginulo je kada se na severu Irana srušio ruski avio Jak-40.

2003 - U najvećoj poplavi u poslednjih 50 godina, koja je posle velikih kiša zadesila Šri Lanku, poginulo je oko 250 ljudi, oko 55.000 kuća je potpuno uništeno, a neka sela su zbrisana sa lica zemlje. Procenjeno je da je oko 150.000 ljudi ostalo bez krova nad glavom.

2004 - Masačusets je postao prva američka država koja je dozvolila zaključenje braka sa osobom istog pola.

2006 - Umro je Kju Fojer veteran holivudske produkcije i kompozitor.

 

[sendi]

Na današnji dan, 18. maj

Na današnji dan, 18. maj

Izvor: Beta

1781. Španci su u Kusku pogubili peruanskog revolucionara Tupaka Amarua II.

1799. Umro je francuski dramski pisac Pjer Bomarše, autor komedija "Seviljski berberin" i "Figarova ženidba", koje su inspirisale Đoakina Rosinija i Volfganga Amadeusa Mocarta da komponuju istoimene opere.

1800. U Sankt Peterburgu je umro ruski vojskovođa i strateg Aleksandar Suvorov, koji je ratovao punih 55 godina i vodio ukupno 60 bitaka.

1803. Britanija je objavila rat Francuskoj zbog Napoleonovog uplitanja u unutrašnje stvari u Italiji i Švajcarskoj.

1804. Napoleon Bonaparta proglašen je carem Francuske, a u decembru je krunisan kao Napoleon I.

1836. Rođen je austrijski šahovski velemajstor Vilhelm Štajnic, prvi zvanični svetski šampion. Titulu svetskog šahovskog prvaka osvojio je 1886, pobedom nad Johanesom Cukertortom.

1868. Rođen je ruski car Nikolaj II Aleksandrovič Romanov, poslednji monarh Rusije, najstariji sin Aleksandra III. Sa prestola je zbačen u Oktobarskoj revoluciji 1917, a naredne godine je pogubljen zajedno sa članovima porodice.

1872. Rođen je britanski filozof i matematičar Bertrand Rasel, osnivač i predsednik Međunarodnog suda za utvrđivanje ratnih zločina u Vijetnamu. Bio je angažovan u borbi za mir i razoružanje, zbog čega je dva puta hapšen. Dobitnik je Nobelove nagrade za književnost 1950.

1883. Rođen je nemački arhitekta Valter Adolf Gropijus, koji je 1919. u Vajmaru osnovao prestižnu arhitektonsku školu "Bauhaus".

1911. Umro je austrijski kompozitor i dirigent Gustav Maler, direktor Bečke opere, koja je pod njegovom upravom doživela zlatno doba (10 simfonija, ciklusi solo pesama za glas i orkestar).

1919. Rođena je britanska primabalerina Margot Fontejn, jedna od najslavnijih balerina u 20. veku. Od 1962. bila je partnerka proslavljenog Rudolfa Nurejeva.

1920. U Poljskoj, blizu Krakova, rođen je Karol Vojtila, koji je 1978. postao papa Jovan Pavle II, prvi neitalijanski papa posle 455 godina.

1944. U Sovjetskom Savezu počelo je proterivanje više od 200.000 Tatara sa Krima, pod optužbom da su sarađivali sa Nemcima.

1954. Stupila je na snagu Evropska konvencija o ljudskim pravima.

1973. Umrla je američka pacifistkinja Dženet Renkin, prva žena koja je postala član Kongresa SAD.

1974. Indija je izvršila prvu nuklearnu probu u pustinji u Radžastanu i postala šesta zemlja koja je izvela nuklearnu eksploziju.

1988. Počelo je povlačenje sovjetskih vojnika iz Avganistana.

1992. Visoki komesarijat UN za izbeglice saopštio je da je zbog rata iz Jugoslavije izbeglo milion i 300 hiljada ljudi, što je stvorilo najveću izbegličku krizu u Evropi od Drugog svetskog rata.

1995. Umro je ruski baletski igrač Aleksandar Godunov, koji je posle emigriranja iz SSSR-a stekao svetsku slavu.

1996. Romano Prodi postao je premijer 55. italijanske vlade od Drugog svetskog rata.

1996. Pod pritiskom međunarodne zajednice, ratni lider bosanskih Srba Radovan Karadžić povukao se sa mesta predsednika Republike Srpske. Dužnost predsednika preuzela je potpredsednica Biljana Plavšić. Međunarodni sud za ratne zločine u Hagu optužio je u novembru 1995. Karadžića za ratne zločine i genocid.

1998. Vlada SAD-a podnela veliku tužbu protiv korporacije Majkrosoft, najjače softverske kompanije na svetu, zbog monopola.

1999. Vlada u Sijera Leoneu i pobunjenici dogovorili su se o prekidu vatre, čime su okončane sedmogodišnje surove borbe.

2000. Savet bezbednosti UN jednoglasno je usvojio embargo na oružje protiv Etiopije i Eritreje, kao posledicu ponovnog zahuktavanja njihovog dvogodišnjeg pograničnog rata.

2005. Umro je Frenk Goršin, američki glumac i veliki imitator.

 

[sendi]

Na današnji dan, 19. maj

Na današnji dan, 19. maj

Izvor: Beta

1635. Francuska je u Tridesetogodišnjem ratu (1618-1648) objavila rat Španiji.

1649. Prvi put je upotrebljen naziv Komonvelt, kojim je Oliver Kromvel označio englesku republiku.

1762. Rođen je nemački filozof Johan Gotlib Fihte, istaknuti predstavnik nemačke klasične idealističke filozofije, profesor univerziteta u Jeni i Erlangenu, rektor Berlinskog univerziteta.

1802. Napoleon Bonaparta ustanovio je Orden legije časti za civilne i vojne zasluge.

1861. Rođena je australijska operska pevačica Neli Melba, jedan od najvećih operskih soprana krajem 19. i početkom 20. veka.

1890. Rođen je vijetnamski državnik Ngujen Tat Tan, poznat kao Ho Ši Min, osnivač Komunističke partije Vijetnama (1930) i predsednik Demokratske Republike Vijetnam (Severni Vijetnam) od njenog proglašenja 1945. do smrti 1969.

1890. Rođen je jugoslovenski slikar i karikaturista Petar Pjer Križanić, jedan od osnivača "Ošišanog ježa".

1898. Umro je engleski državnik Vilijam Juert Gledston, koji je između 1868. i 1894. četiri puta bio premijer Velike Britanije. Legalizovao je 1871. radničke sindikate i 1884. izvršio tzv. treću parlamentarnu reformu.

1906. Italijanski kralj i švajcarski predsednik zvanično su otvorili tunel kroz Alpe Simplon kojim su povezane Italija i Švajcarska.

1925. Rođen je američki borac za građanska prava Malkolm Litl, poznat kao Malkolm X. Ubijen je u Njujorku u februaru 1965. dok je govorio okupljenim pristalicama.

1928. Rođen je kambodžanski diktator Salot Sar, poznat kao Pol Pot. Tokom njegove vladavine (1975-78) pobijeno je više od milion ljudi.

1930. Bele žene u Južnoj Africi su dobile pravo glasa.

1935. U saobraćajnom udesu poginuo je engleski pukovnik Tomas Edvard Lorens, arheolog i pisac, poznat kao Lorens od Arabije. Proslavio se kao ratnik u arapskim zemljama u Prvom svetskom ratu, a svoje doživljaje opisao je u knjizi "Sedam stubova mudrosti".

1945. Više od 40 američkih bombardera napalo je Tokio u Drugom svetskom ratu.

1974. Tesnom većinom Valeri Žiskar d' Esten pobedio je Fransoa Miterana na predsedničkim izborima u Francuskoj.

1989. Tokom studentskih demonstracija u Pekingu smenjen je generalni sekretar Komunističke partije Kine Džao Cijang, jer se usprotivio vanrednim merama i primeni sile protiv studenata. Tada je stavljen u kućni pritvor u kome je bio do smrti 17. januara 2005.

1994. Umrla je Žaklina Kenedi Onazis, supruga predsednika SAD Džona Kenedija, ubijenog 1963. u atentatu, i grčkog brodovlasnika, milijardera Aristotela Onazisa.

1997. U Bangladešu je u snažnom ciklonu izgubilo život najmanje 350 ljudi, a više od milion ih je ostalo bez kuća.

2000. Kina i Evropska unija postigle su sporazum o trgovini kojim je otvoren put Kini u Svetsku trgovinsku organizaciju. Kina je naredne godine primljena u STO.

2003. Indonežanska vojska započela je ofanzivna dejstva na baze separatističke pobunjeničke grupe Pokret za slobodni Aceh. Napadi su označili prekid primirja koji su potpisale obe strane u decembru 2002. godine i predstavljaju najveću vojnu operaciju od aneksije Istočnog Timora 1975. godine.

2004. U Velikoj Britaniji je otvorena prva banka embriona na svetu.

2009. Predsednik Šri Lanke Mahinda Radžapakse formalno jeproglasio pobedu nad separatističkim pokretom Tamilski tigrovi i okončanje 25-godišnjeg gradjanskog rata u kome je poginulo više od 70.000 ljudi.

 

[sendi]

Na današnji dan, 20. maj

Na današnji dan, 20. maj

Izvor: Beta

1347. Rimski narodni tribun Kola di Rienco proglasio je Rimsku Republiku proteravši vlastelu iz grada. Već naredne godine Rienco je bio pisiljen da napusti Rim. Njegov lik inspirisao je Riharda Vagnera za operu "Rienco".

1349. Donet je Dušanov zakonik, kojim su utvrđena opšta načela uređenja srpske države.

1498. Portugalski moreplovac Vasko da Gama stigao je u luku Kalikat, na jugozapadu Indije, otkrivši novi morski put oko Rta dobre nade.

1506. Umro je italijanski moreplovac Kristofer Kolumbo, koji je na svojim putovanjima u Novi svet otkrio Ameriku.

1799. Rođen je francuski pisac Onore de Balzak. Kao protagonist realističkog romana, stvorio je opus od stotinak knjiga pod zajedničkim naslovom "Ljudska komedija" u kojem je opisao likove iz najrazličitijih društvenih slojeva.

1806. Rođen je engleski filozof i ekonomista Džon Stjuart Mil, jedan od osnivača političke ekonomije i zastupnik utilitarizma u etici. U logici je usavršio istraživanja uzročnih odnosa među pojavama ("Principi političke ekonomije", "Sistem logike", "Utilitarizam").

1834. Umro je francuski general i državnik markiz Lafajet, dobrovoljac u američkom ratu za nezavisnost od 1777. Po povratku u Francusku 1789. bio je komandant Nacionalne garde.

1867. Britanska kraljica Viktorija položila je u Londonu kamen temeljac za Rojal Albert hol.

1881. Rođen je poljski general i političar Vladislav Sikorski, koji je u Drugom svetskom ratu organizovao poljske emigrante za borbu protiv Hitlera.

1882. U Beču je potpisan ugovor o Trojnom savezu Nemačke, Austro-Ugarske i Italije.

1902. Američke trupe napustile su Kubu nakon što je u toj zemlji uspostavljena republikanska vlast. Prvi predsednik republike bio je Tomas Estrada Palma.

1915. Rođen je izraelski general i političar Moše Dajan. U arapsko-izraelskom ratu 1948-49. komandovao je trupama na sirijskom i jerusalemskom frontu, a u anglo-francusko-izraelskom napadu na Egipat 1956. predvodio je izraleske trupe u invaziji na Sinaj. U vreme šestodnevnog izraelsko-arapskog rata 1967. bio je ministar odbrane.

1920. Ubijen je meksički predsednik Venustijano Karansa. Novi predsednik Meksika postao je Adolfo de la Uerta.

1922. Najmanje 90 ljudi je poginulo kada je britanski brod "Egipat" potonuo nakon sudara u gustoj magli s francuskim brodom "Sena". Brod je nosio i zlato i srebro u vrednosti od milion funti.

1927. Potpisivanjem mirovnog sporazuma u Džedi sa kraljem Ibn Saudom Velika Britanija je priznala nezavisnost Saudijske Arabije.

1941. Italija je u Drugom svetskom ratu anektirala Boku Kotorsku sa delom dubrovačkog kotara i nazvala je Pokrajina Boka Kotorska.

1956. Amerikanci su izvršili prvu eksploziju hidrogenske bombe bačene iz aviona iznad pacifičkog ostrva Bikini.

1958. Umro je Đuro Salaj, jedan od osnivača Komunističke partije Jugoslavije i prvi predsednik Jedinstvenih sindikata Jugoslavije (1945).

1980. U Kvebeku, na referendumu o nezavisnosti od Kanade, 60 odsto birača glasalo je protiv otcepljenja.

1985. Film "Otac na službenom putu" jugoslovenskog režisera Emira Kusturice osvojio je "Zlatnu palmu" na 38. međunarodnom festivalu u Kanu.

1989. Skupština Srbije donela je odluku o raspisivanju zajma za privredni preporod Srbije. Zajam nikada nije vraćen zajmodavcima, a srpska privreda je u narednoj deceniji doživela kolaps.

1995. Zairska vlada je uspostavila karantin u regionu pogođenom smrtonosnim ebola virusom.

1997. Turska vojska saopštila da je ubila 1.300 Kurda u jednonenedeljnoj ofanzivi unutar severnog Iraka.

1999. Vazdušni napadi NATO-a su u Beogradu za posledicu imali razrušenu bolnicu, poginula tri pacijenta i nekoliko oštećenih ambasadorskih rezidencija.

2000. Na poslednjoj donatorskoj konferenciji za Bosnu i Hercegovinu održanoj u sedištu EU u Briselu prikupljeno je 850 miliona dolara. Za obnovu te bivše jugoslovenske republike nakon trogodišnjeg rata (1992-95), ukupno je prikupljeno 5,1 milijarda dolara.

2000. Tajvan je inaugurisao predsednika Čen Šui-biana, što je po prvi put u kineskoj istoriji da demokratski izabran opozicioni lider polaže zakletvu kao lider države.

2002. Istočni Timor zvanično je proglasio nezavisnost, nakon više od četiri i po veka strane dominacije i 32 meseca vlasti administracije UN.

2003. Bivši pilot Jugoslovenske narodne armije (JNA) Emir Šišić osuđen je u Rimu na doživotnu robiju, zbog ubistva petorice diplomata, od kojih su četvorica bili italijanski državljani. Šišić je u januaru 1992. na području Hrvatske oborio avion Evropske zajednice. Apelacioni sud preinačio je tu kaznu na 15 godina zatvora, koju će, prema odluci italijanskih vlasti nastaviti da izdržava u Srbiji i Crnoj Gori.

2005. Umro je francuski filozof Pol Riker humanista i autor oko 30 knjiga, među kojima je i "Pravilo metafore". Riker je bio najpoznatiji po svom radu na polju fenomenologije.

 

[sendi]

Na današnji dan, 21. maj

Na današnji dan, 21. maj

Izvor: Beta

1471. Rođen nemački slikar i graver Albreht Direr, jedan od najvećih renesansnih majstora. Izradio portrete velike umetničke i dokumentarne vrednosti i izvanredne gravire u drvetu i bakru, koje odlikuje precizan crtež.

1471. U londonskom zatvoru Tauer ubijen engleski kralj Henri VI, poslednji monarh iz dinastije Lankaster, svrgnut u dinastičkim borbama, nazvanim Rat ruža. Njegov lik inspirisao Vilijama Šekspira za dramu Henri VI. Presto preuzeo Edvard IV.

1502. Portugalci otkrili nenastanjeno ostrvo Sveta Jelena u južnom Atlantiku.

1527. Rođen španski kralj Felipe II, sin i naslednik Karla V. Politikom fanatičnog katoličanstva izazvao pobunu u Holandiji, što je kasnije dovelo do njene nezavisnosti.

1639. Umro italijanski filozof - dominikanac Tomazo Kampanela, zastupnik utopijske filozofije. Optužen da širi jeretičku nauku, 1599. osuđen na doživotni zatvor. Oslobođen posle 27 godina, na intervenciju pape Urbana VIII. Ideal države opisao u delu "Grad sunca", koji je postao udžbenik utopijske filozofije.

1844. Rođen francuski slikar Anri Ruso Carinik, prvi slikar-naivac čije su slike ušle u Luvr.

1845. Rođen glumac Toša Jovanović, član Narodnog kazališta u Zagrebu i Narodnog pozorišta u Beogradu, jedan od najvećih srpskih glumaca XIX veka.

1860. Rođen holandski lekar Vilem Ejnthoven, osnivač elektrokardiografije, dobitnik Nobelove nagrade za medicinu 1924.

1894. Kralj Aleksandar Obrenović ukinuo liberalni ustav iz 1888. i vratio na snagu ustav iz 1869.

1895. Umro austrijski kompozitor i dirigent Franc fon Supe, autor popularnih opereta.

1904. U Parizu osnovana Svetska fudbalska federacija, FIFA.

1921. Rođen ruski nuklearni fizičar Andrej Saharov, borac za političke slobode i ljudska prava, dobitnik Nobelove nagrade za mir 1975. Kao nepomirljiv protivnik režima, 1980. izgnan iz Moskve u Gorki, gde je ostao do 1986.

1927. Američki pilot Čarls Lindberg prvi preleteo Atlantik. Let od Njujorka do Pariza trajao 33 sata i 29 minuta. Na isti dan 1932. Amelija Erhart kao prva pilotkinja preletela Atlantski okean.

1935. Umro holandski botaničar Hugo de Fris, osnivač eksperimentalne genetike.

1935. Umrla američka pacifistkinja i društvena reformatorka Džejn Adams, dobitnica Nobelove nagrade za mir 1931.

1945. Sirija i Liban prekinuli pregovore s Francuskom i tražili punu nezavisnost.

1967. Više od 300 ljudi stradalo u požaru u jednoj robnoj kući u Briselu.

1969. Sirhan Sirhan, koji je 1968. ubio Roberta Kenedija, brata predsednika SAD Džona Kenedija, takođe ubijenog u atentatu, osuđen na smrtnu kaznu. Kazna preinačena u doživotnu robiju.

1981. Socijalista Fransoa Miteran postao predsednik Francuske, Pjer Moroj premijer.

1982. Britanske trupe iskrcale se na Foklandska ostrva, koja je okupirala Argentina, u najvećoj vojnoj akciji Londona od Suecke krize 1956.

1989. Kineski studenti, koji su okupirali centralni pekinški trg Tjenanmen tražeći reforme, odbacili zahtev vlade da napuste trg.

1991. Bivši premijer Indije Radživ Gandi ubijen bombom skrivenom u buket cveća tokom predizbornog mitinga u južnoj indijskoj državi Tamil Nadu, blizu grada Madrasa.

1991. Etiopski diktator Mengistu Haile Marijam oboren posle 14 godina vladavine. Otišao u izbeglištvo.

1992. Senat SAD doneo zakon kojim se Jugoslaviji uskraćuje svaka pomoć SAD-a zbog umešanosti u sukobe u bivšim jugoslovenskim republikama.

1993. Senat Venecuele suspendovao predsednika države Karlosa Andresa Peresa pod optužbom za korupciju.

1996. Na jezeru Viktorija, u istočnoj Africi, potonuo tanzanijski feribot. Od oko 1.000 ljudi spaslo se njih 114.

1997. Poljska i Ukrajina potpisale sporazum o pomirenju i tako i formalno okončale viševekovno neprijateljstvo.

1998. Pod pritiskom masovnih demonstracija, predsednik Indonezije Suharto podneo ostavku posle 32 godine diktatorske vladavine.

2001. Savet bezbednosti Ujedinjenih nacija proglasio reku Kongo ponovo otvorenom, posle rata koji je trajao više od dve i po godine. Zatvaranje imalo za posledicu nestašicu hrane i lekova za milione stanovnika te zemlje.

2002. Državni sekretar SAD Kolin Pauel saopštio da su SAD odlučile da deblokiraju ekonomsku pomoć Jugoslaviji.

2003. U zemljotresu jačine 6,7 stepeni Rihterove skale u glavnom gradu Alžira i okolini poginula 2.241 osoba, povređeno njih 10.243.

2006. Većina građana Crne Gore izjasnila se na referendumu za nezavisnost. Srbija, u skladu sa Ustavnom poveljom Srbije i Crne Gore, nasledila pravo na međunarodni subjektivitet, mesto u UN i drugim međunarodnim organizacijama.

 

[sendi]

Na današnji dan 22. maj

Na današnji dan 22. maj

Izvor: Beta

337. Umro je rimski car Konstantin I Veliki, prvi rimski car koji je prihvatio hrišćanstvo u Rimskom carstvu. Godine 325. sazvao je prvi hrišćanski sabor u Nikeji.

1455. Bitkom kod Sent Albansa u Engleskoj je počeo tridesetgodišnji "Rat dveju ruža" između dinastija Lankaster i Jork.

1813. Rođen je nemački kompozitor Rihard Vagner, reformator opere i orkestra. Stvarao je muzičke drame epskih razmera, proširio Betovenov simfonizam u operskoj partituri i postigao prožimanje dramske radnje i muzike ("Ukleti Holanđanin", "Tanhojzer", "Tristan i Izolda", "Prsten Nibelunga", "Parsifal").

1833. U Čileu je usvojen ustav kojim je data veća vlast predsedniku, a rimokatolička vera proglašena državnom.

1859. Rođen je engleski pisac Artur Konan Dojl, proslavljeni autor kriminalističkih romana u kojima su glavni junaci detektiv Šerlok Holms i njegov prijatelj dr Votson.

1873. Umro je italijanski pisac Alesandro Manconi, čije su delo i ideje snažno uticale na nacionalni pokret "rizorđimento" četrdesetih godina 19. veka ("Verenici", posmrtna oda Napoleonu I Bonaparti "Svete himne", drame "Grof Karmanjola", "Adelki").

1885. Umro je francuski književnik Viktor Igo, uz Balzaka najznačajnija ličnost u francuskoj književnosti. Od 1841. je član Akademije, a od 1845. poslanik u parlamentu gde se zalaže za slobodu štampe, ukidanje smrtne kazne i socijalne reforme. Nakon državnog udara Napoleona Bonaparte, odlazi u 19-godišnje izgnanstvo gde je napisao najpoznatija dela, romane "Jadnici" i "Zvonar Bogorodične crkve".

1907. Rođen je engleski pozorišni i fimski glumac, režiser i producent Lorens Olivije, jedan od najboljih tumača Šekspirovih likova, dobitnik Oskara za film "Hamlet". Godine 1970. dobio je plemićku titulu.

1914. Velika Britanija je od Anglo-persijske naftne kompanije preuzela kontrolu nad naftnim izvorima u Persijskom zalivu.

1915. U najtežoj železničkoj nesreći u Velikoj Britaniji u sudaru dva voza, u Škotskoj, poginulo je 227 ljudi.

1918. Nemački avioni bombardovali su Pariz u Prvom svetskom ratu.

1939. Hitler i Musolini potpisali su "Čelični pakt" o desetogodišnjem vojnom i političkom savezu Nemačke i Italije.

1943. U Moskvi je saopšteno da je raspuštena Komunistička internacionala (Kominterna). Smatra se da je to bio Staljinov gest dobre volje prema zapadnim saveznicima u Drugom svetskom ratu.

1970. Umro je jugoslovenski reditelj i scenograf Bojan Stupica. Od 1949. bio je reditelj i jedan od glavnih organizatora u Jugoslovenskom dramskom pozorištu u Beogradu, a od 1957. režirao je u beogradskom Ateljeu 212 i u Narodnom pozorištu.

1972. Predsednik SAD Ričard Nikson sreo se u Moskvi s predsednikom Vrhovnog sovjeta ŠSR Leonidom Brežnjevom, kao prvi američki predsednik koji je posetio Sovjetski Savez.

1972. Cejlon je postao republika u okviru Britanskog komonvelta pod nazivom Šri Lanka.

1989. Indija je izvršila probu svoje prve rakete zemlja-zemlja srednjeg dometa.

1992. Generalna skupština UN primila je u punopravno članstvo tri bivše jugoslovenske republike Sloveniju, Hrvatsku i Bosnu i Hercegovinu. Istog dana u Sarajevu je postignut sporazum između predstavnika JNA i Predsedništva BiH o mirnom povlačenju vojnika i pitomaca, državljana SR Jugoslavije, iz vojnih kasarni u Sarajevu i Pazariću.

1997. Pola miliona Poljaka pohrlilo je da vidi svog zemljaka, Papu Jovana II tokom njegove desetosatne posete toj zemlji.

1997. Ruski predsednik Boris Jeljcin smenio je ministra odbrane i nekoliko generala, nakon što su odbili da smanje budžet i da izvrše reorganizaciju vojske.

1998. Glasači u Severnoj Irskoj izglasali mirovni ugovor kojim je okončana 20-godišnja borba između prostestanata i katolika. Za ustavne promene glasalo je blizu 95 odsto glasača.

1999. U najvećem talasu izbeglica sa Kosova oko 7.700 Albanaca prešlo je u Makedoniju.

2000. Izraelske sudije oborile su zakon koji je branio ženama da se mole ispred Tora arabeski na Zapadnom zidu, jevrejskom sveštenom mestu.

2001. Nacionalna skupština Francuske odobrila je kontroverzni predlog zakona kojim bi ostrvo Korzika dobilo više prava. Protesti separaatista na tom ostrvu protiv Pariza trajali su 20 godina.

2003. Savet bezbednosti UN ukinuo je 13-godišnje sankcije Iraku, istovremeno dajući SAD i Velikoj Britaniji velika ovlašćenja u vođenju te zemlje i njene naftne industrije.

2003. Sedamdesetogodišnji Japanac Juićiro Miura, uspeo je da se popne na Mont Everest i tako postao najstariji čovek koji se ikada popeo na najvišu planinu u svetu.