Na današnji dan

[PYC]

Dogodilo se na današnji dan - 13. novembar




1813. - Rođen je srpski pisac Petar II Petrović Njegoš, crnogorski vladar i vladika, prema većini književnih kritičara najveći srpski pesnik, čija je kruna stvaralaštva nenadmašni dramski spev "Gorski vijenac". U osnovi je refleksivno-lirski pesnik, što je uočljivo i u njegovim najvažnijim delima, iako ona imaju epsko-dramski oblik, a njegov jezgroviti stil obojen je snažnim elementima mirnog klasičnog stiha i svežinom narodne pesme. Glorifikovao je heroizam i osećanje za slobodu Crnogoraca, koje je u nacionalnom pogledu posmatrao kao deo srpskog naroda. Rade Tomov Petrović - iz porodice koja je Crnoj Gori više od jednog veka davala vladike - monaško ime dobio je po stricu, vladici i vladaru Crne Gore Petru I, poznatom i kao sveti Petar Cetinjski, koji ga je odredio za naslednika. Školovao se u Cetinjskom manastiru i u Topli kod Herceg Novog, a učitelj mu je bio i Sima Milutinović Sarajlija, koji ga je uputio u istoriju, filozofiju i književnost. Kao državnik je položio temelje moderne crnogorske države, ustanovio izvršnu vlast i senat, organizovao sudove, uveo poreze i izdejstvovao veću pomoć Rusije, ali nije ostvario san da zajedno sa Srbijom oslobodi Bosnu i Hercegovinu. Takođe je podigao prvu osnovnu školu, a 1834. osnovao je štampariju. Pritisnut bolešću, umro je 1851. u 38. godini. Ostala dela: filozofski ep "Luča mikrokozma", spev "Lažni car Šćepan Mali", misaone i lirske pesme.
1868. - Umro je Đoakino Rosini, italijanski kompozitor. Komponovao je 39 opera, od kojih se do danas održalo na repertoaru samo nekoliko. Popularnost mu je najviše donela opera "Seviljski berberin". Ostale opere: "Viljem Tel", "Tankredi", "Otelo", "Semiramida"... Iz oblasti crkvene muzike ističe se kompozicija "Stabat Mater".
1871. - Rođen je srpski izdavač slovenačkog porekla Vladislav Ribnikar, osnivač lista "Politika", njen prvi direktor i glavni urednik. Završio je Filozofski fakultet u Beogradu, u Parizu i Berlinu radio je kao dopisnik jednog francuskog lista, a po povratku u Srbiju, pokrenuo je "Politiku", čiji se prvi broj pojavio 25. januara 1904. Hroničari su zabeležili da je list "mirnim, ozbiljnim i odmerenim tonom" odudarao od tadašnje štampe.
1899. - Umro je srpski fotograf, grafičar i litograf Anastas Jovanović, prvi srpski fotograf, koji je 1846. postao vlasnik treće foto kamere u svetu. Kao darovitog crtača, knez Miloš Obrenović poslao ga je u Beč da studira drvorez i bakrorez, gde se upoznao i s fotografijom. Zahvaljujući njemu, sačuvani su likovi mnogih istaknutih ličnosti tog doba, ali i običnih građana i njihovih porodica. Deo njegove zaostavštine je i izvanredna "Panorama Beograda".
1921. - Premijera filma "Šeik", koji je Rudolfu Valentinu, tumaču glavne uloge, doneo slavu.
1965. - Umro je srpski arheolog Vladimir Petković, profesor Beogradskog univerziteta, upravnik Narodnog muzeja u Beogradu i član Srpske akademije nauka i umetnosti, stručnjak za srpsku srednjovekovnu umetnost. Bio je urednik specijalizovanog časopisa "Starinar" i prvi direktor Arheološkog instituta SANU. Rukovodio je otkopavanjima Stobija i Caričinog Grada. Dela: "Pregled crkvenih spomenika kroz povesnicu srpskog naroda", "La peinture serbe en Moyen age" (Srpsko slikarstvo u srednjem veku), monografije o manastirima Žiča, Ravanica, Studenica, Kalenić i Dečani.
1970. - Oko 500.000 ljudi poginulo je u najvećoj katastrofi u 20. veku koju je prouzrokovao ciklon u Istočnom Pakistanu (današnji Bangladeš).
1991. - Fudbalska reprezentacija Jugoslavije pobedila je u Beču Austriju rezultatom 2:0 i postala finalista Evropskog prvenstva u Švedskoj, ali joj je, zbog sankcija protiv Savezne Republike Jugoslavije, kasnije uskraćeno pravo da se bori za tutulu evropskog prvaka.

 

[PYC]

Dogodilo se na današnji dan - 14. novembar



- Danas je praznik Sveti Kozma i Damjan - Vračevi. Rođeni su negde u Aziji od oca neznabošca i majke hrišćanke. Po očevoj smrti, majka Teodotija posvetila je sve svoje vreme i trud da sinove vaspita i podigne kao istinite hrišćane. Mladići su stasali i izučili lekarske veštine, pa su, koliko svojim znanjem i veštinom toliko i imenom Gospoda, pomagali mnogim bolesnicima. Prozvani su bezmezdnim vračima, tj. besplatnim lekarima, jer su primili Hristovu zapovest "Badava primiste, badava dajite" (Mt. 10, 8) i nikada nisu naplaćivali svoje usluge. Toliko su bili oprezni u besplatnom lečenju da se sveti Kozma naljutio na brata što je od neke bolesnice uzeo tri jajeta, a Damjan ih je, u stvari, uzeo kad ga je isceljena žena zaklela Presvetom Trojicom. Po smrti, svetitelji su sahranjeni zajedno u mestu Feremenu, shodno otkrovenju Božjem, te ostadoše čudotvorci kako za života, tako i posle smrti. Narod je nastavio da ih priziva u bolesti i nevolji i do danas.
565. - Vizantijski car Justinijan okončao je svoj život. Pretpostavlja se da je rodom iz jednog sela blizu Niša. Neograničeno je vladao državom i crkvom. Vodio je niz ratova sa varvarskim polufeudalnim državama Ostrogota u Italiji, Vizigota u Španiji i Vandala u Africi, da bi "obnovio" Rimsko carstvo. Uspeo je da uništi države Vandala (534) i Ostrogota (555). Na istoku i Balkanskom poluostrvu vodio je odbrambene ratove protiv Persijanaca, koji su ugrožavali azijske provincije, i protiv Slovena, koji su pritiskali severnu granicu na Savi i Dunavu. U samoj zemlji ugušio je mnoge pobune ("zelenih" i "plavih"). Zidao je mnoge dvorce i crkve (Aja Sofija u Carigradu i San Vitale u Raveni). Po njegovom naređenju, sastavljen je zbornik zakona. Glavni saradnici bili su mu supruga Teodora i vojskovođe Velizar i Narzes. Cela njegova vladavina bila je reakcionarni pokušaj obnove Rimske imperije i njenog robovlasničkog pokreta, ali je ta politika pretrpela neuspeh. Posle Justinijanove smrti, propale su i sve njegove osvajačke tekovine.
1811. - Rođen je srpski istoričar slovačkog porekla Janko Šafarik, osnivač Beogradskog muzeja, profesor Liceja u Beogradu. Bavio se i arheologijom i numizmatikom, posebno skupljanjem starog srpskog novca. Dela: "Opisanije sviju dosad poznatih srbskih novaca", "O priloženim grbovima srbskih zemalja i vladatelja", "Srbski spomenici mletačkog arhiva", "Hrisovulja cara Stefana Dušana", "Žitije Stefana Uroša III", "Život despota Stefana Lazarevića".
1840. - Rođen je Klod Mone, francuski slikar, jedan od glavnih osnivača impresionizma. Po njegovoj slici "Impresija", izloženoj 1874. u Parizu, dato je ime celom slikarskom pravcu čiji je Mone bio, veruju mnogi istoričari umetnosti, najdosledniji i najuticajniji predstavnik. Počeo je kao realist pod uticajem G. Kurbea, a docnije je prešao na slikanje predela, uzimajući motive iz Pariza i okoline, pri čemu su ga najviše interesovali efekti svetlosti na vodi. Uopšte, svetlost i pokret bile su dve velike teme po kojima se impresionizam bitno odvojio od realističkog slikarstva. U želji da što vernije na platno prenese kolorističke preobražaje do kojih dolazi usled promene osvetljenja, Mone je morao da reaguje, tj. slika, izuzetno brzo. Stoga je njegov potez neretko bio žustar i iskidan, jer mu je daleko važnije bilo da što autentičnije zabeleži svoje zapažanje i doživljaj nego da podrobno opiše predmet. Slikao je iste motive u različita doba dana, od jutra do večeri, nastojeći pre svega da prikaže kako se usled treperenja svetlosti iz časa u čas menjaju lokalni ton oblika i njegova struktura i stvarajući tako nadasve originalne serije ili cikluse, kakvi su "Plastovi", "Stanica Sen Lazar", "Lokvanji" i najpoznatiji među njima - "Ruanska katedrala", ciklus u kom je u dematerijalizaciji oblika slikar otišao najdalje. Izvršio je ogroman uticaj na evropsko slikarstvo. Umro je 1926. godine.
1872. - Rođena je srpska glumica slovenačkog porekla Augusta Vela Nigrinova, prvakinja Narodnog pozorišta u Beogradu. Bila je idol pozorišne publike krajem 19. veka koju nije zanosila ženstvenošću, već unutrašnjom snagom, dostojanstvenom pojavom i snažnim, sugestivnim glasom. Ostvarila je niz velikih kreacija, poput uloga Julije, Ofelije, Nore, Meri Stjuart, Mona Vane, Debore.
1910. - Prvi put je jedan avion uzleteo sa palube broda.
1918. - Srpska vojska je u Prvom svetskom ratu oslobodila Baranju, oblast s većinskim srpskim stanovništvom. Drugi put su je u Drugom svetskom ratu, posle bitaka na Batini i Bolmanu krajem 1944, oslobodili Rusi i Srbi, u novembru 1991. ušla je u sastav Republike Srpske Krajine, ali je Erdutskim sporazumom, potpisanim u novembru 1995, stavljena pod dvogodišnju međunarodnu prelaznu upravu, posle čega je pripojena Hrvatskoj.
1943. - Antifašističko vijeće Crne Gore je u Drugom svetskom ratu u Kolašinu usvojilo dokumente koji su postali politički i pravni osnov stvaranja buduće federalne jedinice u Jugoslaviji.
1991. - Premijerno je pušten hit spot Majkla Džeksona "Black or White" na FOX televiziji.

 

[PYC]

Dogodilo se na današnji dan - 15. novembar



1492. - Kristofor Kolumbo stavio je prvu napomenu o duvanu u svoj dnevnik. Duvan je inače tek u XVI veku prenesen iz Amerike u Evropu, a potom i na ostale kontinente.
1630. - Umro je Johan Kepler, nemački astronom, matematičar i fizičar. Sa svoja tri zakona o kretanju planeta Kepler je konačno utvrdio valjanost heliocentričnog sistema i postavio temelje novoj astronomiji. Anticipirajući infinitezimalnu metodu, izračunao je površinu i zapreminu geometrijskih tela koja do tada nisu bila proučavana.
1846. - Rođen je srpski pisac Jovan Grčić Milenko, sledbenik Branka Radičevića, romantičarski pesnik poznat kao "fruškogorski slavuj". Sebi je dodao ime Milenko, po devojci Mileni u koju je bio zaljubljen. Gimnaziju je učio u Novom Sadu, Segedinu i Požunu (Bratislava), počeo studije medicine u Beču, ali se razboleo od tuberkuloze i u 29. godini umro u rodnom Čereviću u Sremu. U lirskim pesmama, lakih melodičnih stihova, izrazio je neposredan doživljaj prirode. U osećanjima je romantičarski čedan i sentimentalan, ali je napisao i više tzv. prostih pesama, po kojima se smatra pretečom realizma u srpskoj poeziji. U Beču je 1896. objavio "Pesme". Pisao je i pripovetke i prevodio Fridriha Šilera, Johana Volfganga Getea i Hajnriha Hajnea.
1889. - Brazilski car Pedro II abdicirao je prilikom proglašenja republike.
1914. - Rođen je jugoslovenski general srpskog porekla Petar Drapšin, učesnik Španskog građanskog rata, jedan od organizatora ustanka u Drugom svetskom ratu u Hercegovini protiv nemačkih okupatora, narodni heroj. Bio je komandant 12. divizije, Šestog udarnog korpusa i Četvrte armije i Prve tenkovske armije. Vojničke sposobnosti ispoljio je naročito u oslobađanju Istre i Trsta. Krajem 1945, nesrećnim slučajem smrtno je ranjen.
1942. - U ilegalnoj štampariji u Novom Sadu, za vreme Drugog svetskog rata, štampan je prvi broj "Slobodne Vojvodine". List je kasnije štampan povremeno u Surduku, a posle sloma okupatora, počeo je da izlazi kao dnevni list u Novom Sadu. Od 1. januara 1952. naziv mu je promenjen u "Dnevnik".
1976. - Umro je srpski glumac Milivoje Živanović, prvak Jugoslovenskog dramskog pozorišta. Karijeru je počeo u putujućem pozorištu Udruženja glumaca, a zalaganjem Branislava Nušića postao je stalni član Srpskog narodnog pozorišta u Novom Sadu. Kasnije je prešao u Skoplje, a 1932. ostvario je dugogodišnji san - primljen je u Narodno pozorište u Beogradu. Kad je 1947. osnovano Jugoslovensko dramsko pozorište, koje je okupilo veliki deo glumačke elite, našao se u novom ansamblu. Za izuzetne glumačke kreacije dobio je niz priznanja,

 

[PYC]

Dogodilo se na današnji dan - 16. novembar



- Danas je praznik Sveti velikomučenik Georgije - Đurđic. Ovoga dana praznuje se prenos moštiju svetog Đorđa iz Nikomidije u Lidu palestinsku. Sveti Đorđe postradao je za vreme cara Dioklecijana, a pre svoje smrti zamolio je jednog slugu da mu telo prenese u Palestinu, odakle mu je bila i majka i gde je imao veliko bogatstvo koje je, po njegovoj želji, razdeljeno sirotinji. Sluga je učinio sve kako mu je bilo naređeno i tu ga sahranio. U vreme cara Konstantina, pobožni hrišćani sazidali su krasan hram svetog Đorđa u Lidi palestinskoj i prilikom osvećenja tog hrama preneli su i sahranili u tom hramu čudotvorne mošti ovog svetitelja i velikomučenika Hristovog.
1532. - Španski konkvistador Francisko Pizaro zarobio je Atahualpu, cara plemena Inka.
1766. - Rođen je Rudolf Krojcer, francuski violinista, violinski pedagog i kompozitor. Bio je profesor konzervatorijuma u Parizu. Komponovao je opere, kamernu muziku i violinske kompozicije. Njemu je Betoven posvetio violinsku sonatu op. 47, poznatiju pod nazivom "Krojcerova sonata", o kojoj je reč u istoimenoj pripoveci Lava Tolstoja.
1908. - Arturo Toskanini (1867-1957), italijanski operski i simfonijski dirigent svetskog glasa, počeo je da diriguje u Metropoliten operi u Njujorku gde je ujedno i organizovao simfonijski orkestar.
1912. - Počela je Bitoljska bitka u Prvom balkanskom ratu u kojoj je dobro utvrđenu tursku Vardarsku armiju Zeki-paše, koja se povukla posle poraza u Kumanovskoj bici, srpska Prva armija regenta Aleksandra Karađorđevića potukla posle trodnevnih borbi, čime je Vardarska Makedonija konačno oslobođena od Turaka.
1914. - Počela je Kolubarska bitka, najveća koju je srpska vojska vodila u Prvom svetskom ratu, na frontu širokom oko 200 kilometara od Beograda do Guče, u kojoj je srpska vojska posle mesec dana teških borbi do nogu potukla Petu i Šestu austrougarsku armiju pod komandom generala Oskara Poćoreka. Pošto su agresori - na čijoj se strani borio znatan broj Hrvata i bosanskih muslimana, i budući jugoslovenski predsednik Josip Broz - okupirali Beograd, Šabac, Valjevo, Užice i celu severozapadnu Srbiju, počinivši masovne ratne zločine nad civilima, na Kolubari se, za vojne eksperte, dogodilo čudo. Tri srpske armije - koje su se našle u naizgled bezizlaznom položaju - u silovitom kontraudaru su tokom višednevnih žestokih okršaja potpuno razbile neprijatelja i do 15. decembra 1914. isterale iz Srbije poslednjeg austrougarskog vojnika, izuzev 42.538 zarobljenih. Tokom bitke poginulo je više od 57.000 austrougarskih vojnika i oficira, a Srbi su zaplenili veliku količinu ratnog materijala i oružja, uključujući dva aviona, više od 140 topova, 3.500 vozila s municijom i 60.000 pušaka. Izuzetne zasluge za pobedu imao je general Živojin Mišić, unapređen posle bitke u čin vojvode, čija je Prva armija između 29. novembra i 2. decembra 1914. izvršila odlučujući proboj na Suvoboru.
1988. - Na prvim slobodnim izborima, posle više od deset godina, u Pakistanu je za premijera izabrana Benazir Buto, ćerka bivšeg pakistanskog vođe Zulfakira Ali Butoa. Ona je bila prva žena u modernoj istoriji muslimanskih zemalja koja je izabrana za ovako visoku funkciju.
1988. - Estonija je proglasila suverenost u unutrašnjim poslovima.

 

[PYC]

Dogodilo se na današnji dan - 17. novembar



1558. - Posle smrti kraljice Marije Tjudor, na engleski presto stupila je njena 25-godišnja polusestra Elizabeta. Elizabeta je bila ćerka Henrija VIII i Ane Bolen. Oslanjajući se na plemstvo i trgovačko-bankarsku buržoaziju, sprovela je niz mera koje predstavljaju prekretnicu u istoriji Engleske: još oštrije "ograđivanje" i proterivanje seljaka sa zemlje, osnivanje Londonske berze (1566) i niza trgovačkih kompanija (najvažnija Istočnoindijska 1600.), jačanje trgovačke i ratne mornarice, osiguranje prevlasti anglikanske crkve (pogubljenje Marije Stujart) i osvajačka kolonijalna politika koja je, posle sloma španske "Nepobedive armade", osigurala Engleskoj 1588. pomorsko prvenstvo i položaj najjače kolonijalne sile.
1839. - U Milanu, u operi Skala, premijerno je izvedena prva opera italijanskog kompozitora Đuzepea Verdija "Oberto, conte di San Bonifacio". Opera je naišla na ovacije, a sledećeg dana je kompozitora primio Bartolomeo Mereli, impresario Skale, sa ponudom da Verdi napiše još tri opere za ovu kuću. Godine 1842. opera "Nabuko" je Verdiju donela slavu svetskih razmera, a on je nastavio sa komponovanjem i iza sebe ostavio niz opera kao što su: "Lombardi", "Travijata", "Trubadur", "Rigoleto", "Aida", "Otelo", "Falstaf"...
1864. - Rođen je osnivač srpskog zemljoradničkog zadrugarstva Mihailo Avramović, koji je prvu zadrugu osnovao 1894. u selu Vranovo, izradio nacrt prvog srpskog zakona o zadrugama i pokrenuo list "Zemljoradnička zadruga", uređujući ga 20 godina. Objavio je veliki broj radova o poljoprivredi, a njegovo najveće i poslednje delo je "Sociologija zadrugarstva". Učestvovao je u stvaranju Međunarodnog zadružnog saveza.
1869. - Otvoren je Suecki kanal, najveći morski kanal na svetu, dug oko 160 kilometara, koji spaja Sredozemno i Crveno more i predstavlja neposrednu pomorsko-kanalsku vezu izmeđi Istoka i Zapada. Kanal je prokopan (1858-1869) po planu i pod rukovodstvom Francuza Ferdinanda de Lesepsa. Kanal skraćuje put iz Evrope za Indiju 40-60%. Carigradskom konvencijom od 29. oktobra 1888. proglašena je neutralnost kanala koji je otvoren za saobraćaj svih nacija.
1917. - Umro je Ogist Roden, francuski vajar, jedan od najvećih umetnika s kraja 19. i početka 20. veka. Njegovo delo je u znaku sinteze romantičkog duha 19. veka i modernih težnji. Spaja divlju energiju sa najfinijim lirizmom, realizam sa smelim postupkom koji prelazi u moderan ekspresionizam. Simbolizam takođe nije bio bez izvesnog odjeka u njegovom delu. Ipak, najčešće ga smatraju predstavnikom impresionizma u skulpturi - po sposobnosti da fiksira trenutak unutarnjeg i spoljnjeg života. Iako se na njegovo delo reflektuju često protivrečna strujanja koja obeležavaju kraj jedne i početak druge epohe, ono je retke snage i homogenosti - istovremeno rezime prve i anticipacija druge. Dela: "Poljubac", "Balzak", "Građanin Kalea", "Vrata pakla" i mnogobrojne biste i aktovi.
1965. - Prva prezentacija televizije u boji kod nas, po sistemu SECAM.
1977. - Održan je izbor za Mis sveta na kojem je mis Velike Britanije nosila bikini od platine vredan 9.500 dolara.
1996. - U drugom krugu lokalnih izbora u Srbiji, koalicija opozicionih partija "Zajedno" pobedila je u najvećem broju velikih gradova, uključujući Beograd, Niš, Novi Sad i Kragujevac.

 

[PYC]

Dogodilo se na današnji dan - 18. novembar



1739. - Otomanskom carstvu su Beogradskim mirom, posle 21 godine pod Austrijom, ponovo pripali Beograd i sve teritorije severno od Zapadne Morave.
1786. - Rođen je Karl Marija fon Veber, nemački kompozitor, tvorac nemačke romantične opere. Komponovao je i orkestarske kompozicije, horove, kamernu muziku, kantate i dr. Vodio je opere u Pragu u i Drezdenu, a takođe je radio i u Londonu, gde je i umro. Dela: opere: "Silvana", "Eurijanta", "Ribecal" (nedovršena), "Čarobni strelac", "Oberon"...
1836. - Rođen je Čezare Lobrozo, italijanski antropolog, osnivač reakcionarne kriminalističke antropologije. Postavio je tezu urođenosti zločinačkih sklonosti i teoriju o uskoj povezanosti između genija i ludaka. Glavna dela: "Genije i ludilo" i "Genijalni čovek".
1905. - Rođen je srpski pisac i revolucionar Jovan Popović, pripadnik grupe pisaca koja je između dva svetska rata negovala socijalnu literaturu. Posle zavođenja Šestojanuarske diktature 1929, osuđen je zbog komunističke propagande. Nakon oslobođenja Jugoslavije u Drugom svetskom ratu, pokrenuo je i jedno vreme uređivao "Književne novine". Dela: zbirke pesama "Hadžija večnosti", "Lasta u mitraljeskom gnezdu", "Ples nad prazninom", proza "Lica u prolazu", "Istinite legende", "Reda mora da bude", "Sremska hronika", studije i eseji "Đura Jakšić i njegovo doba", "Sterija i počeci srpske drame", "Svetozar Marković".
1915. - U Kačaničkom tesnacu na Kosovu i Metohiji srpska vojska je u Prvom svetskom ratu vodila žestoku borbu s bugarskim trupama koje su udarile s leđa i time onemogućile njeno povlačenje prema Skoplju u susret saveznicima. Premorene i desetkovane srpske trupe, pritisnute nemačkim snagama sa severa i bugarskim s juga, morale su da obustave pokret prema Skoplju i ubrzo je srpska Vrhovna komanda naredila povlačenje preko Albanije.
1935. - Grad Veliki Bečkerek menja ime u Petrograd, a 1946. u današnje ime - Zrenjanin.
1956. - Umro je srpski glumac Dobrica Milutinović, najveći srpski romantičarski pozorišni glumac izuzetnog glasa i retkog temperamenta. Kao prvak Drame nacionalnog teatra, više od pola veka je s ogromnim uspehom igrao niz uloga iz klasičnog pozorišnog repertoara i najznačajnije likove iz nacionalnog repertora. U Beograd je došao 1898. na poziv upravnika Narodnog pozorišta Branislava Nušića. Muzej pozorišne umetnosti i Savez dramskih umetnika Srbije su 1980. u saradnji sa Zlatarom Majdanpek ustanovili "Prsten Dobrice Milutinovića", nagradu za glumačko životno delo.
1978. - Članovi sekte "People's Temple", koju je predvodio Džim Džouns, izvršili su masovno samoubstvo ispijanjem cijanida. Opšti bilans je bio 913 mrtvih ljudi, među kojima i 276 dece.
1991. - Sobranje Makedonije usvojilo je Ustav koji je tu bivšu jugoslovensku republiku označio kao nezavisnu državu u postojećim administrativnim granicama. Od 120 poslanika za Ustav su glasala 92.

 

[PYC]

Dogodilo se na današnji dan - 19. novembar



1493. - Kristofor Kolumbo otkrio je Portoriko na svom drugom putovanju.
1828. - Umro je Franc Šubert, austrijski kompozitor i jedan od najznačajnijih predstavnika muzičkog romantizma, svakako najistaknutiji kompozitor lida. Živeo je i radio u Beču. Komponovao je nekoliko stotina solo pesama, među kojima su i ciklusi "Lepa mlinarica", "Zimsko putovanje", "Labudova pesma", zatim opere, operete, scensku muziku za "Rozamundu", simfonije (najpoznatija je "Nedovršena u H-molu"), "Moments musicaux" za klavir, kamernu muziku...
1917. - Rođena je Indira Gandi, indijski političar i socijalni radnik, ćerka Džavaharlala Nehrua. Studirala je u Švajcarskoj i na Oksfordu. I pre Drugog svetskog rata bavila se politikom, pa je bila zatvarana. Godine 1947. učestvovala je u pokretu za nezavisnost Indije pod vođstvom Mahatme Gandija. Posle rata je bila član i rukovodilac brojnih zdravstvenih i dečjih ustanova. Od 1959. do 1960. bila je predsednik Sveindijske kongresne stranke, a od 1960. član Izvršnog odbora UNESKO-a. Bila je ministar informacija u vladi B. Šastrija, a posle njegove smrti 1966, izabrana je za predsednika vlade Indijske unije.
1942. - Sovjetski general Georgij Žukov, pokrenuo je operaciju Uran, veliku sovjetsku kontraofnazivu koja je promenila tok bitke za Staljingrad.
1949. - Princ Renije krunisan je u Monaku.
1969. - Pele je postigao svoj 1000. gol na fudbalskoj utakmici protiv Tima "Vasko de Gama" na Marakani u Rio de Ženeiru. Jedan od najvećih svetskih fudbalera, Pele je rođen 1940. godine u Brazilu kao Edson Arantes do Nascimento. Sa samo 17 godina odveo je nacionalnu reprezentaciju do pobede na Svetskom prvenstvu, postigavši dva gola u finalnoj utakmici protiv Švedske. Još dva puta je nacionalni tim Brazla bio svetski prvak zahvaljujući Peleu, a njegov matični klub "Santos" osvojio je tri nacionalna klupska prvenstva, dva kupa Južne Amerike i titulu klupskog svetskog šampiona 1963. godine. Pele je objavio da se povlači iz fudbala 1974. godine, ali je 1975. potpisao sedam miliona dolara vredan ugovor sa timom "New York Cosmos". Ovaj tim odveo je u Ligu šampiona i učinio mnogo za promovisanje fudbala u SAD-u. Prvog oktobra 1977. odigrao je poslednju utakmicu, i to protiv svog starog tima "Santosa". U toku svoje duge karijere, Pele je postigao 1282 gola u 1363 utakmice.
1985. - Američki predsednik Ronald Regan i sovjetski predsednik Mihail Gorbačov sastali su se prvi put.

 

[PYC]

Dogodilo se na današnji dan - 20. novembar



1847. - Umro je srpski pisac, prevodilac i glumac Joakim Vujić, otac srpskog pozorišta. Gimnaziju je učio u Kaloči i Segedinu, licej i prava u Požunu (Bratislava), dosta je putovao učeći strane jezike. Prva "teatralna predstavlenija" priredio je u Pešti, Baji i Segedinu između 1813. i 1815, a u Zemunu 1823. U Srbiji je s prekidima boravio od 1833. do smrti, a u Kragujevcu i Beogradu je, kao "knjaževsko-serbskog teatra direktor", osnovao 1834. i 1836. prve pozorišne trupe. Bio je protivnik jezičke reforme Vuka Karadžića. Napisao je "Putešestvija" i 21 dramsko delo, uključujući "Kreštalicu", "Fernanda i Jariku" i "Ljubovnaju zavist čerez jedne cipele".
1863. - Rođen je srpski pisac Bogdan Popović, profesor Univerziteta u Beogradu, član Srpske kraljevske akademije, jedan od osnivača "Srpskog književnog glasnika" i tvorac "beogradskog književnog stila". Važio je za velikog arbitra u estetici i znatno je uticao na evropeizaciju srpske književnosti uoči Prvog svetskog rata. Objavio je "Antologiju novije srpske lirike" i veći broj studija iz književnosti i umetnosti.
1914. - Na Vrapčem brdu kod Lazarevca u Prvom svetskom ratu u Kolubarskoj bici poginuo je srpski oficir Dimitrije Tucović, vođa socijalističkog pokreta u Srbiji. Predvodio je 5. aprila 1903. demonstracije u Beogradu protiv režima kralja Aleksandra Obrenovića i potom morao da emigrira. Posle Majskog prevrata, osnivački kongres Srpske Socijaldemokratske partije proglasio je u avgustu 1903. partijskim organom "Narodne novine", koje je uređivao Dimitrije Tucović. Diplomirao je prava u Beogradu 1906, sekretar partije postao je 1908, a teorijski časopis "Borba" pokrenuo je 1910. Na Međunarodnom kongresu socijalista u Kopenhagenu 1910. održao je značajan govor o austrougarskoj aneksiji Bosne i Hercegovine, ukazavši na pogrešan stav austrijskih socijalista u nacionalnom pitanju i odneo ubedljivu pobedu u polemici s jednim od vođa socijalističke partije Austrije, Karlom Renerom (Renner), austrijskim kancelarom posle Prvog svetskog rata. Objavio je oko 600 radova u domaćim i stranim listovima. Bio je pacifista i vatreni protivnik rata, ali se kao rodoljub borio u oslobodilačkim ratovima Srbije. Dela: "Zakonsko osiguranje radnika", "Srbija i Albanija", "Zakon o radnjama i socijalna demokratija", "U izbornu borbu!", "Za socijalnu politiku", "Socijal-demokratski agitator", "Porezi - jedna žalosna glava u politici srpske buržoazije", "Jedinstvo pokreta".
1945. - Počelo je suđenje za ratne zločine u Ninbergu.
1947. - U Vestminsterskoj opatiji u Londonu venčali su se britanska princeza Elizabeta i njen dalji rođak Filip Mauntbaten, bivši princ od Grčke i Danske, koji se odrekao svojih titula kako bi se oženio engleskom princezom. Princezi Elizabeti, naslednici engleskog prestola, bila je 21 godina. Filip Mauntbaten imao je 26 godina i u Drugom svetskom ratu se borio kao britanski pomorski oficir, zbog čega je dobio titulu vojvode od Edinburga veče uoči venčanja sa Elizabetom. Ovo venčanje diglo je duh Britancima suočenim sa ekonomskim poteškoćama u posleratnom periodu. Godine 1952, nakon smrti kralja Džordža VI, Elizabeta je postala nova britanska kraljica, a Filip je okončao svoju pomorsku karijeru kako bi se koncentrisao na nove dužnosti koje je imao kao pratilac britanske kraljice. Tokom svog braka, oni su dobili četvoro dece, prinčeve Čarlsa, Endrjua i Edvarda i princezu Anu.
1975. - Umro je Francisko Franko, španski diktator. Franko je rođen 1892. godine. Sa svojom fašističkom organizacijom, uz pomoć nemačkih nacista i italijanskih fašista, otpočeo je građanski rat (1936-1939), srušio legalni demokratski republikanski poredak i uveo fašističku diktaturu. Od tada na čelu Španije kao apsolutni diktator stoji Franko "kaudiljo" ("vođa kraljevine Španije").

 

[PYC]

Dogodilo se na današnji dan - 21. novembar



- Danas je praznik Sabor svetog arhangela Mihaila - Aranđelovdan. Sv. Arhanđel Mihailo, poznat kao Aranđelovdan, jedna je od najčešćih srpskih krsnih slava, zaštitnik srpske kraljevske loze Nemanjića. Ovaj starešina anđela (vesnika) Božijih najčešće je predstavljan s terazijama, jer se veruje da on deli duše na pravedne i grešne. Od davnina su ljudi praznovali anđele Božije, ali se to često izmetalo u njihovo obožavanje. Jeretici su ih ponekad tumačili kao bogove ili ih smatrali stvoriteljima čitavog vidljivog sveta. Na četiri-pet godina pre Prvog vaseljenskog sabora, održan je Laodikijski pomesni sabor i tada je 35. pravilom ustanovljeno ispravno poštovanje anđela. U vreme rimskog pape Silvestera i aleksandrijskog patrijarha Aleksandra, ustanovljen je ovaj praznik arhistratiga Mihaila i pročih sila nebesnih u novembru. Zašto baš u novembru? Novembar je zapravo deveti mesec od meseca marta koji se smatra trenutkom stvaranja sveta. A deveti mesec posle marta uzet je zbog devet anđeoskih činova koji su najpre stvoreni. Sveti Dionisije Areopagit, učenik apostola Pavla, opisao je ovih devet činova u knjizi "O nebesnoj Jerarhiji". U toj strogoj anđelskoj hijerarhiji, vojvoda anđelske vojske je arhistratih Mihail, jer je svojim delovanjem spasao mnoge anđele otpale od Boga, koje je Lucifer povukao sobom u propast. Među anđelima vlada savršena jednodušnost i stroga hijerarhija u poslušnosti nižih činova višim, a svih ukupno svetoj Božijoj volji. Arhistratig Mihailo smatra se živim svetiteljem.
1783. - Pilstre de Rozier i markiz d'Arlandes su prvi ljudi koji su leteli balonom.
1832. - Rođen je srpski arhimandrit i istoričar Nićifor Dučić, predsednik Srpskog učenog društva. Bogosloviju je završio u Beogradu, a opštu istoriju, geografiju i filozofiju studirao je na Sorboni. Učestvovao je u Hercegovačkom ustanku Luke Vukalovića 1861. i 1862, potom prebegao u Crnu Goru a 1868. prešao u Srbiju. Bio je vođa dobrovoljačkih četa u srpsko-turskom ratu od 1876. do 1878, predsednik Vrhovnog suda Srbije i poslanik. Svu imovinu je ostavio u dobrotvorne svrhe - u Srpskoj akademiji nauka i umetnosti postoji njegov fond za nagrađivanje istorijskih dela. Kao sledbenik Vuka Karadžića u "Srpsko-dalmatinskom mozaiku", štampao je radove Vukovom reformisanom azbukom.
1837. - Tomas Moris (Thomas Morris) iz Australije postavio je rekord preskočivši konopac 22.806 puta.
1844. - Rođen je srpski lekar, pisac i političar Vladan Đorđević, član Srpske kraljevske akademije, osnivač Srpskog lekarskog društva i Srpskog društva Crvenog krsta. U vreme kralja Milana Obrenovića, bio je ministar i premijer, ali je emigrirao posle veridbe kralja Aleksandra Obrenovića s dvorskom damom Dragom Mašin. Napisao je više dela iz srpske istorije, romana, putopisa i pripovedaka.
1869. - Rođen je srpski pravnik i istoričar Slobodan Jovanović, profesor Beogradskog univerziteta, predsednik Srpske kraljevske akademije, najznačajniji srpski pravni pisac i teoretičar države u 20. veku. U Londonu je u Drugom svetskom ratu 1942. i 1943. bio predsednik emigrantske jugoslovenske vlade, a posle rata je u odsustvu osuđen na 20 godina robije na procesu Draži Mihailoviću. U svetu je bio izuzetno cenjen i smatran jednim od najvećih svetskih autoriteta u teoriji ustavnog prava, što ilustruje i podatak da mu je francuski predsednik Šarl de Gol poslao Nacrt ustava Pete republike, zamolivši ga da ga prouči i oceni. Umro je 1958. u emigraciji u Velikoj Britaniji. Napisao je mnoštvo studija i rasprava. Dela: "O suverenosti", "O državi" (Osnovi jedne pravne teorije o državi), "Ustavobranitelji i njihova vlada", "Svetozar Marković", "Makijaveli", "Druga vlada Miloša i Mihaila", "Vlada Milana Obrenovića", "Ustavno pravo Kraljevine Srbije", "Ustavno pravo Kraljevine SHS", "Vođe Francuske revolucije".
1871. - Moses Gale patentirao je upaljač.
1877. - Tomas Edison došao je do svog prvog otkrića - fonografa, mašine za beleženje i reprodukciju zvuka.
1902. - Rođen je srpski slikar Marko Čelebonović, učesnik Pokreta otpora u Francuskoj u Drugom svetskom ratu. Potom je bio profesor Akademije likovnih umetnosti u Beogradu, diplomata, generalni sekretar Saveza likovnih umetnika Jugoslavije i doživotni predsednik Međunarodnog udruženja likovnih umetnika. Bio je član likovnih grupa "Oblik" i "Dvanaestorica". Snažno je uticao na generacije mlađih slikara.
1916. - Umro je Franc Josip I, hrvatsko-ugarski kralj i car Austrougarske Monarhije. On je poslednji predstavnik feudalno-apsolutističkih težnji u Evropi, nosilac ideje o pangermanskoj ulozi Austrije, protagonist politike nacionalnog ugnjetavanja i žestok neprijatelj slovenskih naroda.
1980. - Džon Lenon i Joko Ono napravili su svojevrsni skandal pozirajući nagi fotografu Alenu Tanenbaumu.
1981. - Umro je srpski pisac i istoričar umetnosti i književnosti Milan Kašanin, pre Drugog svetskog rata direktor Narodnog muzeja u Beogradu i Muzeja kneza Pavla, a posle rata Galerije fresaka. Pripovetkama "Jutarnja i bdenja" i "Zaljubljenici" u srpsku literaturu je uneo atmosferu vojvođanske palanke, romanom "Pijana zemlja" naslikao je potresnu priču o raspadanju porodice, a studijom "Srpska književnost u srednjem veku" posegao ka korenima srpske književne baštine. Ostala dela: pripovetka "U senci slave", roman "Trokošuljnik", kritike "Savremeni beogradski umetnici", "Pronađene stvari", "Umetničke kritike", "Priviđenja", eseji "Sudbine i ljudi", dela iz istorije umetnosti "Kamena otkrića", "Srpska umetnost u Vojvodini", "Dva veka srpskog slikarstva", "Umetnost i umetnici", "L'art yougoslave".

 

[PYC]

Dogodilo se na današnji dan - 22. novembar



1868. - Održana je prva pozorišna predstava u Beogradu u zgradi na Varoš-kapiji. Bio je to komad "Đurađ Branković" Karla Obernjika.
1890. - Rođen je Šarl de Gol, francuski general i državnik. U Drugom svetskom ratu je organizovao pokret "Slobodna Francuska" (1940-1944) i vojsku za borbu protiv Italijana i Nemaca. Godine 1958. izabran je za predsednika vlade, a 1959. za predsednika Republike.
1906. - S.O.S je usvojen kao novi signal za pomoć.
1928. - U Parizu je premijerno izvedena orkestarska kompozicija "Bolero" Morisa Ravela.
1950 - Zabeležen je najmanji rezultat u NBA ligi. Utakmica između Ft Wayne Pistons-a i Minneapolis Lakers-a završena je rezultatom 19:18.
1956. - U Melburnu su počele 16. moderne Olimpijske igre.
1963. - Hari Li Osvald izvršio je atentat na američkog predsednika Džona Ficdžeralda Kenedija u Dalasu.
1989. - Jugoslavija je priznala Republiku Koreju (Južna Koreja) i odlučila da s njom uspostavi diplomatske odnose.
1990. - Margaret Tačer podnela je ostavku na mesto premijera Velike Britanije posle 11 godina.
1995. - Posle 1.253 dana blokade, Savet bezbednosti UN jednoglasno je trajno suspendovao sankcije protiv Savezne Republike Jugoslavije.