PODELE MEĐU RIMOKATOLICIMA - Nakon Drugog vatikanskog sabora 1962-5, koji je između ostalog dozvolio upotrebu narodnog jezika tokom liturgijskih obreda,
došlo je do velikog otpora onih koji se sa tim nisu slagali.
Bazilika Svetog Petra u Vatikanu. Foto: AP
Danas tako
postoje posebne rimokatoličke grupe koje iako skoro sve priznaju papu, nisu sve pridružene Crkvi i ne deluju sve u njenom okviru.
Postoje i
sedevakantisti, koji su ime dobili po tome što smatraju da su odluke Drugog
vatikanskog sabora jeres te da shodno tome trenutno ne postoji istinski papa, odnosno da je upražnjen (-vacante) tron (sede-) Svetog Petra.
Konklavisti idu i korak dalje, pa tako neki od njih imaju svoje sopstvene pape.
Svi zajedno se međutim nazivaju
Tradicionalističkim katolicima (veliko slovo kako bi razdvojili od običnih "tradicionalista" koji ih ima pregršt u Crkvi).
Mel Gibson je verovatno najpoznatiji pripadnik ovih grupa.
Latinska misa, liturgijski obred. Foto: Wikipedia Commons/Boston
LUTERANTSTVO - Osnovao ga je gorepomenuti Martin Luter, ali
ne sa željom da stvori novu granu hrišćanstva već da reformiše Rimokatoličku crkvu iznutra, i nikada nije podržao radikalne "jahače" talasa koji je pokrenuo.
Biblija je glavni kriterijum i samo je ona važna. Mogu se uzimati u obzir i pisanja crkvenih otaca, ali samo ako su u saglasju sa Svetim pismom.
Luterani veruju u Sveto Trojstvo i bogočovečiju prirodu Isusa Hrista. Prvobitni greh može biti otkupljen isključivo dejstvom božje blagodati koja je izražena u veri.
Glava Crkve je Isus Hrist a ne neki ovozemaljski posrednik, poput pape.
Luter brani svoje stavove u Vormsu. Foto: Wikipedia Commons/Vitold Muratov
Ne veruju u predestinaciju, odnosno u to da je čovek po rođenju predodređen da se ponaša i deluje kako je zacrtano, već u slobodnu volju.
Priznaju dve svete tajne, krštenje kojim čovek postaje hrišćanin
i pričešće kojim se učvršćuje vera. Za razliku od katolika, kod njih se vinom svi pričešćuju, a ne samo sveštenici, dakle, isto kao i kod pravoslavnih.
Sveštenik je samo propovednik, pastor odnosno pastir, koji se ničim ne razlikuje od običnih vernika. Veruju da njihovi sveštenici imaju duhovni kontinuitet od apostolskih vremena, a ne bukvalni rukopoložilački.
Celibat po njima nije Isusovo pravilo i zato se njihovi sveštenici kao i pravoslavni žene.
Luterova ruža, simbol luteranstva. Foto: Wikipedia Commons/Jed
Obožavanje svetaca i ikona je zabranjeno jer Biblija kaže "ne imaj drugih bogova". Marija se poštuje kao Isusova majka, ali se ne slavi.
Danas luteranske crkve okupljaju preko 80 miliona vernika, od čega ih u
Nemačkoj ima 25,6 miliona, 19 miliona u
Skandinaviji, 8,5 u
Kanadi i
SAD. Premda postoji separacija države i crkve, "
državne" crkve Švedske, Norveške, Danske, Finske, Islanda, Estonije i Letonije su luteranske. Namibija je jedina neevropska zemlja gde je luteranstvo dominantna veroispovest. Kod nas su to Slovačka evangelička crkva i Evangelička hrišćanska crkva.
KALVINSTVO - Osnovao ga je
Žan Kalvin koji je Rimokatoličku crkvu napustio 1533. godine, tvrdeći da je doživeo viziju u kojoj mu je saopštena njegova uloga u reformaciji i njeno vraćanje na izvornu čistoću.
U Ženevi je uspostavio versku diktaturu po ugledu na Stari zavet, pa su tako bile zabranjene i pesma i igra, zatvarane kafane i gostionice, a za kršenje reda ili dovođenje poretka u pitanje delio je smrt i progon.
Kalvinstvo je bilo poznato po jednostavnom načinu života i svedenoj estetici njihovih crkava. Ova je Amsterdamu. Foto: Wikipedia Commons/Amsterdam Museum
Kalvinisti veruju u apsolutnu predestinaciju, po kojoj su jedni po rođenju predodređeni na pakao a drugi na raj. Samo vera spasava.
Samo je Sveto pismo bitno, crkvena tradicija nije. Postoje samo krštenje i pričest kao svete tajne. Isus u evharistiji nije realno prisutan, već samo duhovno.
Danas postoji
oko 80 miliona sledbenika kalvinističkih crkava u svetu, u skoro svih zemljama. Kalvinisti su
dominanti na severu Holandije (jug je rimokatolički), a
Škotska crkva je takođe kalvinistička, u svojoj prezbiteranskoj varijanti, jednoj od mnogih.
Južna Koreja ima oko deset miliona kalvinista, u istoj formi kao i Škoti, i najbrojnija su hrišćanska verska grupa u ovoj - nećete verovati - dominantno hrišćanskoj zemlji. Engleski puritanci i francuski hugenoti su takođe bili sledbenici.
Zid Reformacije u Ženevi, s leva na desno stoje Vilijam Farel, Žan Kalvin, Teodor Beza i Džon Noks. Foto: Wikipedia Commons/Roland Zumbühl
ANGLIKANSTVO - Anglikanska crkva se kao termin prvi put spominje u 13. veku, u istom smislu u kome mi danas kažemo Srpska crkva.
Bila je deo Rimokatoličke crkve sve dok kralj Henri VIII nije odlučio da raskine sve veze sa papom nakon što je rimski biskup odbio da ga razvede i dozvoli mu brak sa drugom ženom.
Na početku,
anglikanci su zapravo nastavili da budu katolici u svemu osim što više nisu crkveno opštili sa Rimom. Međutim, tokom vladavine kralja Edvarda VI došlo je do
Engleske reformacije pa se sada po teologiji i obredu ova hrišćanska veroispovest nalazi
na pola puta između Rima i protestantizma.
Sa jedne strane, veru zasnivaju na Svetom pismu i Svetom predanju, ali
odbacuju papinsko prvenstvo i grle neke od osnovnih protestantnih principa. Njihovi obredi su zato dosta slični rimokatoličkim.
Foto: Wikipedia/Hans Musil
Nakon raskida i sve do sada,
engleski kralj je ujedno i poglavar Engleske crkve, dok je
kanterberijski nadbiskup njen duhovni primat. Engleska crkva nije jedina anglikanska organizacija; mnoge zemlje, pre svega bivše britanske kolonije, imaju svoje nacionalne i regionalne crkve koje se jednom u deset godina okupljaju u Kanterberiju.
BAPTINSTVO - Nastao je iz anglikanstva, a
pokret je osnovao Džon Smit tokom izgnanstva u Amsterdamu. Njihova osnovna odlika je stav da
samo sazrele vernike treba krstiti, i to na način na koji se činilo na početku hrišćanstva, uranjanjem u vodu. Naglašavaju značaj lokalnog okupljanja, slobodu svesti i verske slobode.
Ima ih preko 100 miliona u svetu, a najveća organizacija je Južna baptistička konvencija u Americi.
ANABAPTINSTVO - Pokret koji se pojavio čim je počela Reformacija, odmah nakon početka Luterovog delovanja.
Nastao je iz seljačkog ustanka u Nemačkoj, u kome je postojalo više interesnih grupa. Anabaptisti su zastupali interese sirotinje, a
njihov vođa Tomas Mincer - koga je Luter napadao -
zahtevao je besklasno društvo, jednakost i bratstvo među ljudima.
Spaljivanje holandske anabaptistkinje u 16. veku od strane španske inkvizicije. Foto: Wikipedia Commons/Cl Roger-Viollet
Ime su dobili po tome što se krste u poznijim godinama života, kada čovek može da bira da li će ili neće biti kršten.
Doslovno shvataju Besedu na gori, pa tako odbijaju polaganje zakletvi, učestvovanje u vojnim sukobima i u vlasti. Postoje brojne denominacije unutar ovog pokreta, a svakako su najčuveniji
Amiši, huteriti i menoniti.
ADVENTIZAM - Ovaj pokret je nastao u 19. veku u Sjedinjenim Državama, a
njihovo ime se odnosi na bliski drugi dolazak Isusa Hrista. Osnovao ga je Vilijam Miler. Premda se generalno smatraju protestantima, postoje neke sitne razlike u odnosu na ostale sledbenike ove grane hrišćanstva. Biblija im je ultimativni izvor i temelj, a
njihova doktrina je izražena u takozvanih 28 fundamentalnih verovanja.
METODIZAM - Nastao je u
Engleskoj sredinom 18. veka, iz lika i dela Džona Veslija. Moćan akcenat
stavljaju na misionarsku delatnost, od samog početka, pa su se rašili po Britanskoj imperiji, Americi i celom svetu. Danas ih ima oko 80 miliona.
Veslijeva kapela u Londonu sa statuom Džona Veslija. Foto: Wikipedia Commons/Mike Peel
Naglašavaju važnost pomaganja siromašnima i prosečnima i imaju sistematičan, metodičan pristup izgradnji ličnosti. Osnovali su brojne bolnice, univerzitete, sirotišta, narodne kuhinje i škole koje su na liniji njihovih shvatanja Biblije.
Uvereni su da ljubav među ljudima kroz socijalni aktivizam donosi i ljubav boga prema svima.
Najbitnije je to što smatraju da je Hrist umro zbog svih ljudi, a ne samo zbog nekih grupa; drugim rečima, to što jeste ili niste član ove ili one crkve ne igra ulogu u vašem večnom spasenju. Poznati su i po svojoj muzičkoj tradiciji.
Meksički pentekostalci u transu. Foto: Wikipedia Commons/Rayttc
PENTEKOSTALIZAM - Poseban akcenat stavljaju na direktno i lično iskustvo sa bogom putem krštenja Svetim Duhom.
Njihovo ime dolazi od grčke reči za jevrejski Praznik nedelje kada je po hrišćanskom predanju Sveti Duh sišao među sledbenike
Isusa Hrista. Ovo je povezano sa tim što
veruju da je krštenje Svetim Duhom iskustvo koje je različito od preobraćenja, koje vernicima omogućava da govore nepoznatim jezicima (glosogalija) koji je navodno sveti govor, kao i da obavljaju čudesna lečenja.
Nastali su početkom 20. veka, a njihove brojne verske zajednice danas okupljaju preko 279 miliona ljudi širom sveta.
(J. G.)
Najnovije vesti