Na današnji dan

[sendi]

Na današnji dan, 7. mart

[h=1]Na današnji dan, 7. mart
[/h] Izvor: Beta

​

1573 - Potpisivanjem mira u Carigradu završen je rat Otomanskog carstva i Mletačke republike, u kojem su Turci (1571) preuzeli Kipar od Mletaka.

1765 - Rođen je francuski hemičar Žozef Nieps pionir fotografije. Usavršavajući litografiju od 1813. do 1820, prvi je u svetu uspeo da fiksira sliku dobijenu u mračnoj komori pomoću posrebrene bakarne ploče, prekrivene osetljivim slojem asfaltnog laka.

1793 - Francuski Konvent (revolucionarna skupština) objavio je rat Španiji.

1809 - Umro je francuski konstruktor balona Žan Pjer Fransoa Blanšar, koji je 1785. sa Džonom Džefrisom prvi preleteo Lamanš balonom.

1814 - Napoleonove trupe od 37.000 vojnika pobedile su 90.000 Prusa pod komandom feldmaršala Blihera u bici kod Linjija u Francuskoj.

1850 - Rođen je čehoslovački državnik i filozof Tomaš Masarik, profesor Praškog univerziteta, borac za nezavisnost i prvi predsednik Čehoslovačke, od 1918. do 1935.

1876 - Prvi razgovor telefonom obavili su pronalazač telefonaAleksander Grejem Bel i njegov saradnik Votson.

1932 - Umro je francuski državnik Aristid Brijan, šest puta premijer između 1909. i 1929, dobitnik Nobelove nagrade za mir 1926, začetnik ideje o Sjedinjenim Državama Evrope.

1936 - Ulaskom vojske u demilitarizovanu Rajnsku oblast,Nemačka je demonstrativno prekršila Versajski mirovni ugovor zaključen posle Prvog svetskog rata.

1945 - Američke trupe su u Drugom svetskom ratu zauzelestrateški važan most preko Rajne kod Remagena u Nemačkoj.

1945 - Potisnuvši japanske snage u Drugom svetskom ratu,britanska 14. armija je ušla u Mandalej, drugi po veličini grad u Burmi.

1945 - Posle ostavke kraljevske vlade, Josip Broz Tito je formirao novu jugoslovensku vladu u koju su ušli i šef Demokratske stranke Milan Grol, kao prvi potpredsednik, i Ivan Šubašić, kao ministar inostranih poslova.

1951 - Jedan verski fanatik ubio je iranskog premijera AlijaRazmaru u džamiji u Teheranu.

1989 - Iran je prekinuo diplomatske odnose s Velikom Britanijomzbog objavljivanja knjige britanskog pisca indijskog porekla Salmana Ruždija "Satanski stihovi", u kojoj je islam, prema oceni iranskih verskih vođa, izvrgnut poruzi.

1994 - Prilikom sletanja na aerodrom u Kigaliju, oboren je avionkojim su se predsednici Ruande i Burundija Habjariman i Ntjaramir vraćali s mirovnih pregovora u Tanzaniji. Pogibija dvojice predsednika prekinula je osmomesečno primirje između plemena Hutu i Tutsi i izazvala novi talas nasilja.

1998 - Italijanski vojni sud proglasio je krivim bivšeg kapetana nemačkih snaga SS Eriha Pribkea za masakr u Adreatinskim pećinama u blizini Rima u Drugom svetskom ratu i osudio ga na doživotnu robiju.

1999 - U Londonu je umro američki filmski režiser Stenli Kjubrik, jedan od najznačajnijih režisera. Tokom 46 godina karijere snimio je oko 20 filmova među kojima su najpoznatiji "Staze slave", "2001: Odiseja u svemiru", "Paklena pomorandža", "Doktor Strendžlav" i "Beri Lindon".

2002 - Na referendumu u Irskoj glasači su se izjasnili protivstrogih zakona o zabrani abortusa.

2003 - Za predsednika nove državne zajednice Srbije i Crne Goreizabran je potpredsednik Demokratske partije socijalista (DPS) Crne Gore Svetozar Marović.

2004 - Na parlamentarnim izborima u Grčkoj pobedila jedesničarska hrišćansko-demokratska stranka - Nova Demokratija (ND) Kostasa Karamanlisa, koji je postao novi premijer. Time je okončana 10-godišnja vladavina socijalističkog PASOK-a.

2005 - Bivši načelnik Generalštaba Vojske Jugoslavije Momčilo Perišić dobrovoljno se predao Haškom tribunalu, pred kojim je optužen za granatiranje Sarajeva, Zagreba i masakr u Srebrenici. U septembru 2011. osuđen je na 27 godina zatvora.

2010 - Umro je profesor ruske književnosti Mihajlo Mihajlov, jedanod najpoznatijih jugoslovenskih disidenata i intelektualaca.

 

[sendi]

Na današnji dan, 8. mart

[h=1]Na današnji dan, 8. mart
[/h] Izvor: Beta

​

1500 - Portugalski moreplovac Pedro Alvarez Kabral (Cabral) krenuo je iz Lisabona na put u Indiju. Promenivši dotad poznatu rutu, udaljio se od afričke obale u pravcu zapada, prema Južnoj Americi i tako otkrio današnji Brazil, proglasivši ga portugalskom kolonijom. Iste godine brazilsku obalu otkrio je Španjolac Vićente Pinzon (Vicente).

1846 - U Beogradu je otvorena prva čitaonica u Srbiji, nazvana Srpsko čitalište, kasnije Čitalište beogradsko.

1879 - Rođen je srpski slikar i vajar Mihailo Milovanović, jedan od osnivača Udruženja likovnih umetnika Srbije, ratni slikar Vrhovne komande srpske vojske u Prvom svetskom ratu, autor čuvenih portreta srpskih vojvoda Radomira Putnika, Živojina Mišića, Stepe Stepanovića i Petra Bojovića, kralja Petra I Karadjordjevića i regenta Aleksandra Karadjordjevića.

1879 - Rođen je nemački hemičar i fizičar Oto Han (Otto Hahn), koji je s Fricom Štrasmanom (Fritz Strašmann) 1939. otkrio cepanje jezgra atoma urana pomoću neutrona, čime je otvorio eru nuklearnih reaktora. Dobitnik je Nobelove nagrade za hemiju 1944.

1889 - Umro je švedski brodski inženjer i pronalazač Džon Erikson (John Ericšon), izumitelj prvog uspešnog brodskog vijka.

1910 - U Kopenhagenu je održana Druga konferencija žena socijalista, na inicijativu nemačke revolucionarke Klare Cetkin (Clara Zetkin). Na ovoj konferenciji je ustanovljen praznik Dan žena u znak sećanja na demonstracije američkih žena u Čikagu 8. marta 1909. Prva proslava Dana žena u Srbiji održana je 1914.

1917 - Nemirima i štrajkovima u Petrogradu, počela je "Februarska revolucija" u Rusiji.

1921 - Francuske trupe su ušle u Diseldorf i druge gradove u Ruru pošto Nemačka nije isplatila ratnu štetu, što je bila obavezna prema Versajskom mirovnom ugovoru potpisanom posle Prvog svetskog rata.

1922 - U Zagrebu je izvršena smrtna kazna vešanjem nad Alijom Alijagićem, koji je 1921. u Delnicama izvršio atentat na jugoslovenskog ministra unutrašnjih poslova Milorada Draškovića, tvorca Obznane, vladine uredbe kojom je zabranjen rad Komunističke partije Jugoslavije.

1942 - Japanske trupe su u Drugom svetskom ratu zauzele glavni grad Burme Rangun, dan nakon što su grad napustili Britanci.

1942 - Umro je kubanski velemajstor Hose Raul Kapablanka (Jose Raoul Capablanca), svetski prvak u šahu od 1921. do 1927. Titulu je osvojio pobedivši u meču nemačkog velemajstora Emanuela Laskera, a izgubio je od ruskog velemajstora Aleksandra Aljehina.

1950 - Sovjetski maršal Kliment Vorošilov objavio je da je ŠSR u septembru 1949. isprobao atomsku bombu, u vreme kada se smatralo da je SAD jedina država koja poseduje nuklearno naoružanje.

1965 - U Južni Vijetnam se iskrcalo 3.500 američkih marinaca, čime je počelo masovno uključenje kopnenih trupa SAD u Vijetnamski rat. Početkom 1968. broj američkih trupa u Južnom Vijetnamu popeo
se na 525.000.

1973 - U eksploziji automobila bombe, koju su podmetnuli pripadnici IRA-e ispred zgrade glavnog londonskog suda (Old Bailey) i sedišta Skotland Jarda u Londonu, poginula je jedna osoba, a ranjeno je 238.

1993 - Uz posredovanje Medjunarodnog komiteta Crvenog krsta iz logora u Bosni i Hercegovini pušteno je 5.540 zarobljenika zatočenih tokom bosanskog rata. Prema saznanjima te organizacije ostalo je zatočeno još 3.100 zarobljenika u srpskim, hrvatskim i muslimanskim logorima.

1994 - Više od sto intelektualaca iz celog sveta potpisalo je Apel svim evropskim vladama i UN zahtevajući da spreče masakre u Bosni i na teritoriji cele bivše Jugoslavije i da SR Jugoslavija preda teško naoružanje UN. Ukoliko jugoslovenske vlasti to odbiju, zatraženo je da se njeno naoružanje uništi bombardovanjem iz vazduha, "maksimalno štedeći ljudske živote".

1999 - Vojska Šri Lanke je, u blickrig operaciji, zauzela više od 500 kvadratnih kilometara teritorije na severu zemlje, koja je bila pod kontrolom separatističke gerilske grupe Tamilski tigrovi. U sukobima separatista i vladinih snaga od 1983. poginulo je oko 57.000 ljudi.

2001 - NATO je odobrio ulazak jugoslovenskih vojno-policijskih snaga u prvi sektor Zone kopnene bezbednosti na administrativnoj granici Srbije i Kosova. Zona kopnene bezbednosti uspostavljena je na osnovu Kumanovskog sporazuma, koji su u junu 1999. potpisali NATO i ojska Jugoslavije po završetku vazdušnih udara NATO na SR Jugoslaviju. Jugoslovenske snage ušle su u prvi sektor 14. marta.

2001 - Medjunarodni sud za ratne zločine u Hagu formirao je poseban tim za istragu zločina Oslobodilačke vojske Kosova. Prve optužnice protiv Albanaca sa Kosova podignute su u februaru 2003.

2001 - U sto drugoj godini umrla je Dam Ninet de Valoa (Dame Ninette de Valois), balerina i osnivač Britanskog kraljevskog baleta.

2004 - Tribunal u Hagu otpečatio je optužnice protiv hrvatskih generala Mladena Markača i Ivana Čermaka, koje ih terete za zločine nad srpskim civilima u Kninskoj krajini tokom vojne akcije Oluja u avgustu 1995, kao i izmenjenu optužnicu protiv haškog optuženika generala Ante Gotovine. Tri dana kasnije Markač i Čermak dobrovoljno su se predali tom sudu.

2005 - Kosovski premijer Ramuš Haradinaj podneo je ostavku, a potom se dobrovoljno predao Tribunalu u Hagu, pred kojim je optužen za zločine na Kosovu tokom oružahih sukoba 1998. i 1999. godine. Istovremeno se tom sudu predao i regionalni komandant bivše oslobodilačke vojske Kosova (OVK) Lah Brahimaj. U aprilu 2008. obojica su oslobodjena krivice u nedostatku dokaza. Novu optužnicu protiv Haradinaja i saoptuženih haški Tribunal podigao je 11. novembra 2010. nakon što je Apelaciono veće tog suda usvojilo žalbu tužilaštva na prvostepenu presudu.

2005 - U specijalnoj operaciji u Čečeniji ubijen je lider separatista Aslan Mashadov, kojeg Moskva tereti za seriju smrtonosnih napada u Rusiji, uključujući i otmicu u školi u Beslanu, kada je poginulo oko 400 talaca, od kojih su polovina bila deca.

2010 - U verskim sukobima u centralnoj Nigeriji poginulo je najmanje 500 osoba.

 

[sendi]

Na današnji dan, 9. mart

[h=1]Na današnji dan, 9. mart
[/h] Izvor: Beta

​

1074. Boreći se protiv kršenja celibata, papa Grgur VII naredio je da svi oženjeni rimokatolički sveštenici budu ekskomunicirani.

1495. Tokom opsade Napulja, u vojsci francuskog kralja Šarla III pojavila se epidemija sifilisa, koja se brzo proširila na ostale evropske zemlje. Smatra se da su, dotad nepoznatu bolest, doneli Kolumbovi moreplovci s Novog kontinenta.

1661. Umro je kardinal Žil Mazaren, francuski političar italijanskog porekla. Posle smrti kardinala Rišeljea, 1642. postao je ministar za vreme regentstva kraljice Ane i, kao jedan od najveštijih diplomata svoga doba, učvrstio temelje na kojima je Luj XIV gradio hegemonističku politiku Francuske prema Evropi.

1796. Napoleon Bonaparte oženio se Žozefinom d'Boarne, udovicom bivšeg francuskog oficira koji je giljotiniran za vreme Francuske revolucije.

1814. Rođen je ukrajinski pisac i slikar Taras Ševčenko, najveći ukrajinski pesnik 19. veka, romantičar i revolucionar. Poezijom inspirisanom narodnim stvaralaštvom razvio je književni ukrajinski jezik i otvorio puteve novoj ukrajinskoj poeziji (zbirka pesama "Kobzar", poema "Hajdamaki").
1831. Kralj Luj Filip osnovao je Francusku Legiju stranaca sa sedištem u Alžiru.

1862. Tokom Američkog građanskog rata dogodio se prvi sukob oklopnih brodova između "Monitora", broda armije Unije i broda Konfederalne vojske "Merimak". U četvoročasovnoj bici nijedan brod nije oštećen.

1888. Umro je Vilhelm I, pruski kralj od 1861, koji je uz pomoć moćnog kancelara Ota fon Bizmarka 1871. ujedinio 25 nemačkih država u Nemačko carstvo i proglasio se carem.

1890. Rođen je ruski državnik Vjačeslav Mihajlovič Molotov, šef sovjetske diplomatije od 1939. do 1949. i od 1953. do 1956, glavni pregovarač s nacističkom Nemačkom u pripremi sovjetsko-nemačkog pakta o nenapadanju u avgustu 1939. Nakon 30 godina, koliko je proveo u najvišem partijskom i državnom vrhu, u vreme Staljinove diktature isključen je iz Centralnog komiteta Komunističke partije i smenjen sa svih funkcija u junu 1957.

1924. Italija je anektirala Rijeku, koja je od potpisivanja jugoslovensko-italijanskog ugovora u Rapalu, u novembru 1920, imala status nezavisnog grada.

1942. Japanske invazione snage su u Drugom svetskom ratu okončale zauzimanje indonežanskog ostrva Java, tada pod holandskom kolonijalnom vlašću.

1943. Rođen je američki velemajstor Robert Bobi Fišer, prvi Amerikanac koji je osvojio titulu svetskog prvaka u šahu. Šampionsku titulu stekao je pobedivši, 1972. u Rejkjaviku, ruskog velemajstora Borisa Spaskog, a izgubio je bez meča 1975. kada je odbio da prihvati uslove Međunarodne šahovske federacije, pa je za prvaka sveta proglašen ruski velemajstor Anatolij Karpov.

1989. Vlasti u Varšavi zvanično su optužile sovjetske službe bezbednosti za likvidaciju više od 4.200 poljskih oficira u Katinskoj šumi u proleće 1940.

1991. U Beogradu su održane prve velike antirežimske demonstracije. Policija je grubom silom rasturila demonstrante, nakon čega je centar grada zaposela vojska s tenkovima. Poginuli su jedan demonstrant i jedan policajac. Proteste zbog brutalnosti policije nastavili su narednih dana beogradski studenti.

1992. Umro je bivši premijer Izraela Menahem Begin. Lider ilegalne cionističke grupe "Irgun Cevai Leumi" četrdesetih godina, a nakon osnivanja Izraela 1948. šef desničarske partije "Likud", potpisao je 1997. u Kemp Dejvidu mirovni ugovor s egipatskim predsednikom Anvarom el Sadatom, za šta je s egipatskim predsednikom podelio Nobelovu nagradu za mir 1978.

1994. Teroristi Irske republikanske armije izveli su prvi u seriji minobacačkih napada na londonski aerodrom "Hitrou".

1999. Iranski predsednik Mohamad Hatami doputovao je u Italiju, što je bila prva poseta šefa iranske države jednoj zapadnoj zemlji od islamske revolucije 1979. Tokom trodnevne posete, Hatami se susreo i sa poglavarom Rimokatoličke crkve Jovanom Pavlom II u Vatikanu, kao najviši iranski verski lider koji je posetio papu.

2001. U napadima albanskih ekstremista na selo Lučane, na jugu Srbije, poginuo je jedan pripadnik srpskih snaga bezbednosti, a dvojica su ranjena.

2002. Ponovo je otvoren tunel Mon Blan u Alpima nakon velikog požara u njemu 1999. kada je poginulo 39 osoba.

2002. U samoubilačkoj eksploziji u prepunom kafiću Moment u Jerusalimu, u blizini rezidencije izraelskog premijera Arijela Šarona, poginulo je 13, a povređeno više od 50 osoba.

2003. Tajlandska policija je saopštila da je u tromesečnoj akciji, koja je sprovedena širom zemlje u potrazi za proizvođačima i dilerima sintetičke droge (metafetaminima), ubijeno više od 2.200 ljudi.

2003. U Havani, glavnom gradu Kube, Evropska unija otvorila je diplomatsko predstavništvo.

 

[sendi]

Na današnji dan, 10. mart

[h=1]Na današnji dan, 10. mart
[/h] Izvor: Beta



1528 - U Beču je kao jeretik spaljen na lomači Baltazar Hubmajer, jedan od glavnih vođa austrijskih baptista.

1628 - Rođen je italijanski lekar i botaničar Marčelo Malpigi, koji se smatra tvorcem mikroskopske anatomije. Pronašao je jako konveksno sočivo - jednostavni mikroskop koji uveličava do 180 puta.

1772 - Rođen je nemački pisac Fridrih fon Šlegel, jedan od začetnika nemačkog romantizma i jedan od prvih evropskih modernista. Pisao je eseje, pesme i pripovetke propagirajući ideje romantičarskog pokreta. U "Istoriji stare i nove književnosti" dao je jedan od prvih pregleda celokupne svetske književnosti.

1856 - Umro je Jovan Sterija Popović, prvi srpski komediograf, "otac" srpske drame i, kao ministar prosvete jedan od glavnih organizatora prosvetnog i kulturnog života u obnovljenoj Srbiji. Učestvovao je u osnivanju prvog beogradskog teatra (Pozorište na Đumruku) koji je 1841. otvoren izvođenjem njegove tragedije "Smrt Stefana Dečanskog". Njegove drame su više od 100 godina na pozorišnim repertoarima ("Laža i paralaža", "Pokondirena tikva", "Kir-Janja", "Rodoljupci").

1872 - Umro je italijanski revolucionar Đuzepe Macini, glavni ideolog nacionalnog pokreta Italijana u 19. veku i jedan od tvoraca moderne italijanske države.

1915 - U Čikagu je održan Prvi jugoslovenski narodni sabor, sa predstavnicima 486 raznih iseljeničkih organizacija iz SAD i Kanade. Bila je to prva velika javna manifestacija u svetu u korist ideje o oslobađanju i ujedinjenju južnoslovenskih naroda u jednu državu.

1922 - Britanske vlasti su uhapsile Mahatmu Gandija, optužile ga za pobunu i osudile na šest godina zatvora.

1945 - Tokio je u Drugom svetskom ratu razoren napadom 300 američkih bombardera B-29. Poginulo je oko 100.000 stanovnika japanske prestonice, a bez domova je ostalo oko milion.

1948 - Šef čehoslovačke diplomatije Jan Garig Masarik, sin prvog predsednika Čehoslovačke Tomaša Masarika, izvršio je samoubistvo iskočivši kroz prozor zgrade ministarstva u Pragu.

1952 - Bivši predsednik Kube Fulhensio Batista oborio je kubansku vladu i potom kao diktator vladao zemljom do 1959, kada ga je srušio s vlasti Fidel Kastro.

1959 - U Lasi, glavnom gradu Tibeta, izbila je pobuna protiv kineske vlasti. Nakon višednevnih uličnih borbi Kinezi su ugušili pobunu, a dalaj lama je izbegao u Indiju.

1968 - U feribotu koji se prevrnuo u luci grada Velington na Novom Zelandu poginulo je najmanje 200 ljudi.

1969 - Džejms Erl Rej, optužen za ubistvo američkog crnačkog lidera Martina Lutera Kinga u aprilu 1968, osuđen je na 99 godina zatvora.

1974 - Japanski poručnik Hiro Onade predao se, posle 29 godina skrivanja u džungli, filipinskim vlastima, objasnivši da "nije dobio naređenje o povlačenju i prestanku rata između SAD i Japana".

1975 - Snage severnog Vijetnama su, u prvoj velikoj pobedi u Vijetnamskom ratu, zauzele grad Buon Ma Tuot. Ta pobeda označila je početak velike ofanzive koja je sedam nedelja kasnije dovela do osvajanja Sajgona (Ho Ši Min).

1990 - Sud u Iraku osudio je na smrt britanskog novinara Farzada Bazofta zbog špijunaže. Uprkos talasu protesta u inostranstvu i apela iračkim vlastima da mu poštede život, pogubljen je 15. marta.

1993 - Suharto je šesti put izabran za predsednika Indonezije.

1995 - U eksploziji ispred džamije u pakistanskom gradu Karačiju i pucnjavi jednog teroriste na ljude koji su potrčali da pomognu povređenima, poginulo je 12 ljudi, uključujući petoro dece, a 26 je ranjeno.

1997 - Vatikan je uspostavio diplomatske odnose s Libijom.

2000 - Asocijacija nezavisnih elektronskih medija (ANEM) uputila je protest srpskim vlastima zbog zatvaranja nezavisnih radio i televizijskih stanica u Srbiji, ocenjujući da ova akcija vlasti "poprima alarmantne razmere".

2001 - SAD su uslovile ekonomsku pomoć SR Jugoslaviji saradnjom sa Međunarodnim sudom za ratne zločine u Hagu, zahtevajući izručenje optuženih za ratne zločine, pre svega bivšeg predsednika Slobodana Miloševića i ratnog komandanta bosanskih Srba Ratka Mladića do 31. marta. Nakon hapšenja Slobodana Miloševića 1. aprila, SAD su odobrile pomoć Jugoslaviji od 50 miliona dolara.

2002 - U odmazdi za pogibiju 11 Izraelaca u samoubilačkom bombaškom napadu arapskih ekstremista u Jerusalimu, izraelski helikopteri razorili su sedište palestinskog vođe Jasera Arafata u Gazi.

2004 - Libija je potpisala protokol kojim je dozvolila Međunarodnoj agenciji za atomsku energiju pri UN, da vrši inspekcije u njenim atomskim skladištima.

2005 - Umro je irski komičar Dejv Alen poznat po skečevima koje je izvodio sedeći u barskoj stolici, sa cigaretom u jednoj i čašom viskija u drugoj ruci.

 

[sendi]

Na današnji dan, 11. mart

[h=1]Na današnji dan, 11. mart
[/h] Izvor: Beta

​

1544 - Rođen je italijanski pesnik Torkvato Taso, autor čuvenog epa "Oslobođeni Jerusalim" koji se smatra jednim od najreprezentativnijih dela italijanske književnosti. Bio je uzor romantičarima, a njegova poezija inspirisala je Getea i Bajrona. Neki njegovi soneti bili su posvećeni Dubrovčanki Cvijeti Zuzorić.

1851 - U Veneciji je prvi put izvedena Verdijeva opera "Rigoleto".

1885 - Rođen je engleski vozač brzih automobila i čamaca Malkolm Kempbel, koji je između 1924. i 1935. devet puta obarao svetski rekord u brzini vožnje automobilom, a između 1937. i 1939. triput u vožnji čamcem. Postao je 1935. prvi čovek koji je automobilom "Plava ptica" vozio brže od 300 milja na čas (483 kilometra).

1913 - Velika Britanija i Nemačka su postigle sporazum ogranicama afričkih kolonija Nigerije i Kameruna.

1917 - Britanske trupe su zauzele Bagdad u Prvom svetskom ratu.

1920 - Emir Fejsal proglašen je kraljem nezavisne Sirije.

1938 - Artur Sajs-Inkvart je postao austrijski kancelar umesto Kurta fon Šušniga, a narednog dana Hitlerove trupe ušle su u Austriju.

1941 - Kongres SAD izglasao je, na predlog predsednika Ruzvelta, Zakon o zajmu i najmu, kojim je Velika Britanija dobila neophodnu vojnu pomoć u Drugom svetskom ratu. Za sprovođenje zakona predviđeno je sedam milijardi dolara.

1955 - Umro je britanski mikrobiolog Aleksander Fleming, koji je 1928. iz gljive penicilium notatum izolovao prvi antibiotik penicilin. Nobelovu nagradu za medicinu podelio je 1945. s engleskim biohemičarem Čejnijem i australijskim lekarom Florijem koji su njegov izum prvi put primenili.

1973 - Hektor Kampora pobedio je na prvim predsedničkim izborima u Argentini od 1965.

1974 - Umro je srpski pravnik Milan Bartoš, jedan od najistaknutijih jugoslovenskih stručnjaka za međunarodno javno pravo, profesor Pravnog fakulteta u Beogradu, sekretar Srpske akademije nauka i umetnosti.

1975 - U Lisabonu je ugušena pobuna padobranskih jedinica protiv levičarske vojne vlade, a bivši predsednik general Antonio Ribeiro de Spinola je s grupom oficira pobegao u Španiju.

1981 - Pod parolom "Kosovo - republika" u Prištini su izbile studentske demonstracije kosovskih Albanaca, koje su u narednim nedeljama zahvatile celo Kosovo. To je bilo prvi put da su kosovski Albanci masovno podržali ideju o nezavisnoj kosovskoj republici.

1985 - Mihail Sergejevič Gorbačov izabran je za generalnog sekretara Centralnog komiteta Komunističke partije Sovjetskog Saveza. Na toj funkciji je nasledio preminulog Konstantina Černjenka.

1985 - Egipćani braća Al Fajed postali su većinski vlasnici čuvene londonske robne kuće "Harods".

1990 - Parlament Litvanije proglasio je nezavisnost zemlje od Sovjetskog Saveza. To je bila prva sovjetska republika koja se izdvojila iz SSSR-a.

1990 - Čileanski diktator general Augusto Pinoče je posle više od 16 godina prepustio predsednički položaj Patrisiju Elvinu, ali je zadržao komandu nad oružanim snagama.

1998 - Pored snažnih protesta studenata, koji su tražili političke i privredne reforme, general Suharto je počeo svoj sedmi mandat predsednika Indonezije.

1999 - Nakon što je jedan beogradski sud osudio trojicu novinara lista "Dnevni telegraf" na po pet meseci zatvora međunarodna organizacija za zaštitu ljudskih prava "Hjumen rajts voč" ocenila je da su napadi jugoslovenskih vlasti na slobodu medija poprimili alarmantne razmere.

2000 - Akademik i advokat Rikardo Lagos ianugurisan je za predsednika Čilea, kao drugi socijalista na čelu te države, posle Salvadora Aljendea ubijenog u državnom udaru 1973.

2003 - Kanadski sudija Filip Kirš izabran je za predsednika prvog stalnog Međunarodnog krivičnog suda u Hagu, koji će biti nadležan za zločine počinjene bilo gde u svetu. Osnivanje suda podržalo je blizu 90 zemalja, ali ne SAD, Rusija i Kina.

2003 - Vrhovni sud Japana odbio je zahtev 42 Kineza za obeštećenje za vreme koje su proveli na prisilnom radu u Japanu, tokom II svetskog rata, uz obrazloženje da je to bilo jako davno.

2004 - U terorističkim napadima na tri železničke stanice u Madridu oko 200 ljudi je poginulo, a više od 1.400 je povređeno. Na najmasovnijim demonstracijama u istoriji te zemlje, protiv terorizma protestvovalo je preko osam miliona ljudi širom Španije.

2005 - Pripadnici sirijskih trupa napustili su severni Liban, čime je okončano 29-godišnje prisustvo Sirije u toj zemlji.

2006 - Bivši predsednik Srbije i SR Jugoslavije Slobodan Milošević preminuo je u pritvoru Haškog tribunala u Sheveningenu, gde mu se sudilo za ratne zločine. Sahranjen je u dvorištu porodične kuće u Požarevcu.

2011 - Japan je pogodio razorni zemljotres jačine 8,9 stepeni Rihterove skale, sa epicentrom u Tihom okeanu koji je izazvao snažan cunami, najveći u istoriji te ostrvske zemlje. Poginulo je oko 22.000 osoba. Cunami i naknadni udari koji su danima potresali taj deo Japana i oblast gde se nalazi nekoliko nuklearki, izavali su nuklearnu krizu i visok stepen radijacije, posebno u teško oštećenoj nuklearki "Fokušima".

 

[sendi]

12. mart

Telegraf


12. mart (12.03) je 71. dan u godini po gregorijanskom kalendaru (72. u prestupnoj godini). Do kraja godine ima još 294 dana.

Događaji

538 — Povlačenjem ostrogotskog kralja Vitigesa okončana opsada Rima koja je trajala godinu i devet dana. Grad ostaje u rukama vizantijskog vojskovođe Velizara.

641 — Kineska princeza Ven Čeng udala se za vladara Tibeta, na osnovu čega je kasnije Kina polagala pravo na suverenitet nad tom južnom planinskom pokrajinom.

1507 — U bici s pobunjenicima u Navari poginuo Čezare Bordžija, italijanski pustolov, političar i kardinal. Sin pape Aleksandra VI poslužio Makijaveliju kao uzor političkog cinizma i smatra se da ga je Bordžijin način vladanja podstakao da napiše delo „Vladalac“.

1537 — Turci zauzeli dalmatinsko utvrđenje Klis, koje je dugo odolevalo turskom nadiranju iz Bosne. U borbi poginuo i legendarni senjski kapetan i kliški knez Petar Kružić. Iste godine Turci osnovali kliški sandžak koji je obuhvatao celo dalmatinsko zaleđe i deo Bosne.

1622 — Katolička crkva kanonizovala Ignasija de Lojolu, osnivača monaškog reda isusovaca (jezuita).

1848 — U Beču izbile velike studentske demonstracije protiv apsolutističkog režima kancelara Klemensa Meterniha, što je bio početak revolucije koja je potresla temelje Austrije i dovela do sloma Meternihovog apsolutizma.

1854 — Velika Britanija i Francuska zaključile savez sa Otomanskim carstvom protiv Rusije, u Krimskom ratu.

1868 — Skinuta zabrana sa pravopisa Vuk Karadžić i dozvoljena njegova upotreba. Rešenje o tome doneo, na osnovu odluke kneza Mihaila Obrenovića, ministar prosvete Dimitrije Crnobarac, bečki i pariski doktor nauka. Zabrana skinuta četiri godine posle Karadžićeve smrti.

1907 — U eksploziji ratnog broda „Jena“ u francuskoj luci Tulon poginulo najmanje 118 ljudi.

1918 — Moskva proglašena za prestonicu Rusije umesto Petrograda.

1938 — Predvođene Adolfom Hitlerom, nemačke trupe umarširale u Austriju, čime je ta država pripojena Trećem rajhu.

1947 — Predsednik SAD Hari Truman u Kongresu proklamovao doktrinu o pomoći zemljama ugroženim komunizmom. Prva sredstva data Grčkoj i Turskoj.

1966 — Indonežanski parlament lišio Ahmeda Sukarna svih funkcija, uključujući položaj predsednika države, a general Suharto postao vršilac dužnosti šefa države.

1971 — Premijer Hafiz el Asad na referendumu izabran za predsednika Sirije.

1978 — Partije levice, prvi put u istoriji Francuske, dobile apsolutnu većinu u prvom krugu parlamentarnih izbora.

1984 — U Velikoj Britaniji počeo generalni štrajk rudara.

1993 — U seriji eksplozija 13 podmetnutih bombi u indijskom gradu Bombaju poginulo najmanje 200 ljudi, a 1.100 ranjeno.

1999 — Poljska, Češka i Mađarska postale članice NATO, kao prve zemlje bivše članice Varšavskog ugovora koje su pristupile NATO.

2001 — Uz posredovanje međunarodne zajednice predstavnici srpskih vlasti i pobunjenih Albanaca na jugu Srbije potpisali sporazum o prekidu vatre.
U akciji uništavanja neislamskih kulturnih spomenika talibanske vlasti u Avganistanu uništile dva najveća kipa Bude u svetu, stara nekoliko hiljada godina.

2002 — Savet bezbednosti Ujedinjenih nacija, na predlog SAD, usvojio rezoluciju u kojoj se prvi put pominje Palestina kao posebna država, pored Izraela.

2003 — U Beogradu, oko 12.25 časova, u dvorištu Vlade ubijen premijer Srbije Zoran Đinđić. U Srbiji proglašeno vanredno stanje i otpočela policijska akcija „Sablja“.

Rođenja

1685. — Džordž Berkli, irski filosof († 1753.)
1832. — Čarls Kaningem Bojkot, engleski kapetan († 1897.)
1856. — Stepa Stepanović, jedan od najistaknutijih srpskih vojskovođa. († 1929.)
1881. — Mustafa Kemal Ataturk, turski državnik († 1938.)
1943. — Ratko Mladić, srpski general.
1946. — Lajza Mineli je američka glumica i pevačica dobitnica Oskara i nagrade Toni
1959. — Milorad Dodik, političar iz Republike Srpske.
1971. — Dragutin Topić, srpski atletičar
1981. — Katarina Srebotnik, slovenačka teniserka.

Smrti

604. — Grigorije I Veliki, rimski papa i jedan od četiri oca Katoličke crkve.
1507. — Čezare Bordžija, italijanski vojskovođa i avanturista, uzor za Makijavelijevog Vladaoca (*1475.)
1648. — Tirso de Molina, španski pisac
1901. — Jovan Ilić, književnik i ministar
1925. — Sun Jat Sen, kineski revolucionar i državnik.
1935. — Mihajlo Pupin, srpski naučnik i pronalazač. (*1854).
1964. — Jovan Bijelić, srpski slikar. (* 1886).
1995. — Mija Aleksić, srpski glumac. (* 1923.)
1999. — Jehudi Menjuhin, jedan od najvećih violinista XX veka.
2003. — Zoran Đinđić, srpski premijer, ubijen u atentatu. (* 1952.)

Praznici i dani sećanja

Srpska pravoslavna crkva slavi:
Prepodobnog Prokopija Dekapolita
Prepodobnog Talaleja – isposnika sirijskog
Svetog Tita Pečerskog
Prepodobnog Stefana
Svetog mučenika Julijana Podagrika

 

[sendi]

13. mart

13. mart

Telegraf


13. mart (13.03) je 72. dan u godini po gregorijanskom kalendaru (73. u prestupnoj godini). Do kraja godine ima još 293 dana.

Događaji


1325. — Asteci su osnovali svoju naseobinu Tenočtitlan, kasnije prestonicu Asteškog carstva, na mestu gde je današnji grad Sijudad Meksiko.

1567. — Nemački plaćenici koje je unajmila holandska vladarka Margareta od Parme ubili su 2.000 kalvinista.

1781. — Engleski astronom nemačkog porekla Vilijam Heršel otkrio je sedmu planetu Sunčevog sistema, koja je kasnije nazvana Uran.

1809. — Nakon neuspeha u ratu s Rusijom i Danskom 1808, oficirskom zaverom zbačen je s prestola švedski kralj Gustav IV.

1848. — Pod pritiskom demonstracija i pobune u Beču austrijski kancelar Klemens Meternih podneo je ostavku. Kancelar je pobegao u Veliku Britaniju, a hiljadama gnevnih Bečlija koje su opkolile dvor car Ferdinand I je obećao ustav.

1865. — Tokom Američkog građanskog rata, Kongres Konfederacije, pod predsednikom Džefersonom Dejvisom, žestokim protivnikom ukidanja ropstva, doneo je zakon kojim je robovima dozvoljeno, u zamenu za slobodu, da budu vojnici u južnjačkoj armiji.

1881. — U atentatu u Petrogradu ubijen je ruski car Aleksandar II. Atentat su izvršili članovi tajnog terorističkog udruženja „Narodna volja“.

1913. — Kanbera postala glavni grad Australije.

1928. — Nakon pucanja brane „St. Frensis“, oko 60 kilometara severno od Los Anđelesa, u vodi koja je preplavila dolinu utopilo se najmanje 450 ljudi.

1946. — Pripadnici jugoslovenske službe Državne bezbednosti uhapsili su generala i komandanta kraljevske vojske u Drugom svetskom ratu Dragoljuba Dražu Mihailovića. Na suđenju pred Vojnim sudom u Beogradu Mihailović je osuđen na smrt zbog izdaje. Streljan je 17. jula iste godine.

1972. — Velika Britanija i Kina saglasile su se da razmene ambasadore 22 godine nakon što je London priznao vladu u Pekingu; Britanci su zatvorili konzulat na Tajvanu.

1990. Sovjetski parlament izglasao je uvođenje višepartijskog sistema, nakon 72-godišnjeg monopola na vlast Komunističke partije.

1992. — U zemljotresu na istoku Turske je poginulo najmanje 570 ljudi.

1996. — U mestu Danblejn, oko 40 kilometara severno od Glazgova, naoružani čovek je u gimnastičkoj sali osnovne škole ubio 16 učenika prvog razreda, uzrasta između pet i šest godina i njihovu učiteljicu, ranio još 13 đaka i potom izvršio samoubistvo.

1998. — Predsednik Južne Koreje Kim Dae Džong, koji je i sam bio zatvaran zbog političkih uverenja, doneo je odluku o masovnoj amnestiji koja je obuhvatila preko pet miliona osoba, od političkih zatvorenika do pijanih vozača kojima su bile oduzete vozačke dozvole.

1999. — Na Kosovu, u eksplozijama bombi u centru Podujeva i na pijaci u Kosovskoj Mitrovici poginulo je šestoro i ranjeno više od 50 ljudi, a u napadima oružane formacije kosovskih Albanaca „Oslobodilačka vojska Kosova“ kod Vučitrna poginula su dva pripadnika Vojske Jugoslavije.

2001. — Bivši gradonačelnik Bosanskog Šamca Blagoje Simić, protiv koga je Međunarodni sud za ratne zločine podigao optužnicu 1995. za zločine počinjene tokom rata u BiH 1992-95, dobrovoljno se predao sudu.

2002. — Vlada Angole je proglasila jednostrano primirje u 27-godišnjem građanskom ratu sa pobunjenicima-pripadnicima Nacionalne Unije za nezavisnost Angole (UNITA).

2006. — Predsednik Srbije Boris Tadić izjavio da je Haški tribunal odgovoran za smrt Slobodana Miloševića.

Rođenja

1733. — Josef Pristli, engleski hemičar i filozof. (†1804).
1741. — Josif II, car Svetog rimskog carstva (†1790).
1830. — Georgije Branković, srpski patrijarh. (†1907).
1965. — Vesna Trivalić, srpska glumica

Smrti

1572. — Petar Hektorović, autor speva „Ribanje i ribarsko prigovaranje“.
1881. — Alksandar II, ruski car.
1906. — Suzan Entoni, začetnica i vođa pokreta za prava žena u SAD.
1942. — Žikica Jovanović Španac, jugoslovenski narodni heroj. (* 1914.)
1975. — Ivo Andrić, srpski književnik. Dobitnik nobelove nagrade za književnost. (*1892).
1995. — Mija Aleksić, pozorišni i filmski glumac. (*1923).

 

[sendi]

14. mart

14. mart

Telegraf


14. mart (14.03) je 73. dan u godini po gregorijanskom kalendaru (74. u prestupnoj godini). Do kraja godine ima još 292 dana.

Događaji

1489. — Kraljica Kipra Katarina Kornaro, poslednja vladarka iz dinastije Lizinjan, ustupila kraljevinu Mletačkoj republici.

1558. — Nemački car Ferdinand I uzeo titulu svetog rimskog cara bez uobičajenog papinog krunisanja.

1864. — Engleski istraživač Samjuel Bejker otkrio drugi izvor reke Nil u istočnoj Africi i nazvao ga Albertovo jezero.

1891. — Podmornica “Monarh” postavila telefonski kabl ispod Lamanša, pripremajući prvu telefonsku vezu Velike Britanije s kopnom.

1932. — Američki industrijalac Džordž Istman, jedan od pionira fotografije i filma, osnivač kompanije “Kodak”, izvršio samoubistvo.

1938. — Streljan ruski revolucionar Nikolaj Buharin. Jedan od vodećih ideologa boljševika, proglašen krivim za kontrarevolucionarne aktivnosti i špijunažu na montiranom procesu i osuđen na smrt.

1945. — Britansko ratno vazduhoplovstvo na železnički vijadukt u nemačkom gradu Bilefeld izbacilo najtežu bombu u Drugom svetskom ratu, “Velikog Slema”, tešku 11 tona.

1964. — Džek Rubi, proglašen je krivim za ubistvo Harija Li Osvalda (ubice predsednika Kenedija) i osuđen na smrt.

1976. — Egipat poništio ugovor o prijateljstvu i saradnji sklopljen sa SSSR-om 1971.

1979. — Najmanje 200 ljudi poginulo u padu aviona tipa “Trajdent” na jednu fabriku blizu Pekinga.

1980. — U avionskoj nesreći u Varšavi poginulo 87 osoba, među njima 14 članova američkog bokserskog tima.

1983. — Članice Organizacije zemalja proizvođača nafte saglasile se, prvi put od osnivanja organizacije, 1960, da smanje cene nafte za 15 odsto.

1991. — “Birmingemska šestorka”, šest Iraca pogrešno optuženih da su 1974. podmetnuli eksplozije u pabove u engleskom gradu Birmingem, oslobođena posle 16 godina u zatvoru.

1995. — Astronaut Norman Tagard postao prvi Amerikanac koji je poleteo u kosmos ruskom raketom, lansiranom sa kosmodroma u Bajkonuru u Kazahstanu.

2002. — Predstavnici Srbije, Crne Gore, Jugoslavije i Evropske unije u Beogradu potpisali Sporazum o preuređenju odnosa Srbije i Crne Gore. Time prestala da postoji Jugoslavija, 83 godine pošto je, na kraju Prvog svetskog rata, stvorena Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca. Nova državna zajednica, Srbija i Crna Gora, formalno uspostavljena 4. februara 2003.

2003. — Predsednik SAD Džordž Buš produžio sankcije Iraku uvedene 1995, kojima se građanima i kompanijama SAD zabranjuje da ulažu u razvoj naftne industrije u Iraku. Buš istovremeno Pakistanu ukinuo sankcije, na snazi od vojnog puča u toj zemlji, 1999.

2006. — Nije izabran predstavnik Srbije i Crne Gore na takmičenju za Pesmu Evrovizije, saopštio UJRT.

Rođenja

1804. — Johan Štraus stariji, austrijski kompozitor († 1849.)
1820. — Vitorio Emanuele II, kralj ujedinjene Italije. († 1878.)
1879. — Albert Ajnštajn, nemački naučnik († 1955.)
1908. — Koča Popović, književnik i pesnik, vojnik, španski borac, narodni heroj, političar
1932. — Miroslav Antić, srpski pesnik, novinar, pisac filmskih scenarija i radio drama († 1986.)
1933. — Majkl Kejn, engleski glumac.
1949. — Slavenko Terzić, srpski istoričar.
1974. — Grejs Park, kanadska glumica.

Smrti

840. — Ajnhard, franački književnik (* 775.)
1883. — Karl Marks, nemački filozof i ekonomist (* 1818.)
1953. — Klement Gotvald, predsednik Čehoslovačke
1986. — Mihailo Vukdragović, srpski kompozitor, dirigent i muzički kritičar
1997. — Fred Cineman, američki filmski režiser

Praznici i dani sećanja

Srpska pravoslavna crkva proslavlja:
Prepodobnomučenicu Evdokiju
Prepodobnog Agapija
Svetu mučenicu Antoninu

 

[sendi]

15. mart

15. mart

Telegraf


15. mart (15.03) je 74. dan u godini po gregorijanskom kalendaru (75. u prestupnoj godini). Do kraja godine ima još 291 dana.

Događaji

44. p. n. e. – Republikanski zaverenici koje su predvodili Brut i Kasije u Senatu ubili rimskog doživotnog diktatora, čuvenog državnika, vojskovođu i istoričara, Gaja Julija Cezara.

351. — Rimski car Konstancije II imenuje svog brata od strica Konstancija Gala za svog savladara cezara i povera mu kontrolu nad istočnim delom Carstva.

1311. — Bitka kod Orhomena: Odmetnuta plaćenička Katalanska kompanija odnosi pobedu nad Volterom V Brijenskim i preuzima latinsko Atinsko vojvodstvo.

1493. — Kristifor Kolumbo doveo sedam Indijanaca Aruak sa Haitija u Španiju. To su bili prvi stanovnici Novog sveta koji su kročili na Stari kontinent.

1603. — Francuski moreplovac i istraživač Samjuel de Šamplen isplovio prema Novom svetu. 1608. osnovao grad Kvebek i organizovao francusku kolonizaciju Kanade.

1776. — Kongres SAD doneo odluku o ukidanju zavisnosti od britanske krune. Nezavisnost proglašena 4. jula 1776.

1848. — Tri dana posle masovnih demonstracija u Beču, revolucija zahvatila Budimpeštu, a potom se proširila na celu Mađarsku. Uz pomoć Rusije, austrijske trupe ugušile revolucionarni pokret u avgustu 1849.

1883. — Beograd dobio prvu “telefonsku stanicu”, sedam godina pošto je izumljen telefon, a prvi telefonski razgovor su vodili ministar vojni i kapetan palilulske žandarmerijske stanice. Koncesije za uvođenje telefona u Srbiji 1882. dobio Panta Mihajlović, prijatelj Nikole Tesle.

1907. — U Finskoj žene prvi put izabrane u Parlament.

1917. — Pod pritiskom revolucionara abdicirao poslednji ruski car Nikolaj II, čime je posle tri veka okončana vladavina dinastije Romanov. Car potom, s porodicom, interniran u Carsko Selo, pa u Tobolsk. Tokom Oktobarske revolucije carska porodica premeštena u Jekaterineburg i ubijena u julu 1918.

1922. — Egipatski sultan uzeo titulu kralja kao Fahd I.

1927. — Osnovana Fabrika aeroplana i hidroaviona Zmaj

1937. — Prva centralna banka krvi, u kojoj je krv za transfuziju čuvana zamrzavanjem, osnovana u bolnici u Čikagu.

1939. — Pošto je, pod pretnjom napada i uništenja Praga, predsednik Emil Haha u Berlinu potpisao akt o predaji zemlje Trećem rajhu, nemačke trupe okupirale Češku. Slovačka i Moravska proglašene nemačkim protektoratima.

1991. — Predsednik Predsedništva Jugoslavije i predstavnik Srbije u tom telu Borisav Jović podneo ostavku jer je Predsedništvo odbilo da objavi vanredno stanje u zemlji posle demonstracija 9. marta.

2000. — U naselju Bošnjačka mahala u severnom delu Kosovske Mitrovice došlo do žestokih sukoba srpskih stanovnika i pripadnika Kfora koji su uspostavljali bezbednosnu zonu u tom gradu podeljenom na albanski i srpski deo. U sukobima ranjeno 15 Srba i dva francuska vojnika.

2001. — Sukob naoružanih albanskih ekstremista i makedonskih snaga bezbednosti eskalirao kada su se borbe prvi put prenele iz raštrkanih naselja duž granice s Kosovom u predgrađe Tetova, drugog po veličini makedonskog grada.

2003.
- U Beogradu sahranjen premijer Srbije Zoran Đinđić, ubijen u atentatu tri dana ranije.
- Na stotine hiljada ljudi na ulicama Tokija, Bejruta, Pariza, Vašingtona i u drugim gradovima širom sveta demonstriralo protiv rata u Iraku.

2004. — Odlukom međunarodnog predstavnika u Bosni i Hercegovini Pedija Ešdauna Mostar ponovo postao jedinstven grad. Mostar od rata u BiH bio podeljen na dva dela, bošnjački, istočni, i hrvatski, zapadni.

2006. — Telo Slobodana Miloševića dopremljeno u Beograd.

Rođenja

1815. — Dimitrije Avramović, srpski slikar i pisac. († 1855.)
1824. — Branko Radičević, srpski pisac. († 1853.)
1886. — Sergej Mironovič Kostrikov, ruski revolucionar.
1897. — Lazo M. Kostić je bio statističar, pravnik, istoričar, publicista i profesor Beogradskog univerziteta.
1900. — Milutin Radovanović, srpski biolog.
1915. — Venko Markovski, makedonski pisac. († 1988.)
1941. — Dušan Golumbovski, srpski glumac
1948. — David Albahari, srpski pisac, član SANU
1975. — Eva Longorija Parker, američka glumica.

Smrti

44. pre n.e. – Gaj Julije Cezar, rimski državnik, vojskovođa i istoričar (*100. pre n.e.).
493. — Odoakar, varvarski vojskovođa koji je 476. svrgnuo poslednjeg zapadnorimskog cara (*435.).
1898. — Henri Besemer, engleski inženjer.
1957. — Moša Pijade, srpski političar jevrejskog porekla. (*1890).
1962. — Artur Kompton, američki fizičar. (*1892).
1983. — Rebeka Vest, engleska književnica. (*1892).
1975. — Aristotel Onazis, grčki brodovlasnik. (*1906).
1991. — Miodrag Bulatović, srpski pisac. (*1930)
1991. — Veljko Korać, srpski filozof.
1998. — Bendžamin Spok, američki lekar, pedijatar.
1998. — Mato Dujmov, bunjevački kulturni pregalnik i pisac jednočinki

Praznici i dani sećanja

Međunarodni praznici
Svetski dan prava potrošača
Srpska pravoslavna crkva slavi:
Sveštenomučenika Teodota – episkopa kirinijskog, na ostrvu Kipru
Svetog mučenika Troadija
Četiri stotine i četrdeset mučenika
Prepodobnog Agatona
Svetu mučenicu Evtaliju

 

[sendi]

16. mart

16. mart

Telegraf


16. mart (16.03) je 75. dan u godini po gregorijanskom kalendaru (76. u prestupnoj godini). Do kraja godine ima još 290 dana.

Događaji


1521. — Portugalski moreplovac Ferdinand Magelan stigao na Filipine, gde je krajem aprila poginuo u sukobu s domorocima. Posle tri godine plovidbe oko sveta, u Španiju se 1522. od pet brodova njegove ekspedicije vratila samo „Viktorija“ sa 18 članova posade. Tim putovanjem je prvi put oplovljena Zemlja.

1792. — Švedski kralj Gustav III smrtno ranjen tokom maskenbala u „Rojal operi“ u Stokholmu. Preminuo je 29. marta. Taj atentat bio je inspiracija Verdiju za operu „Bal pod maskama“.

1827. — U Njujorku izašle prve američke novine za crnce „Freedom’s Journal“.

1851. — Španija zaključila konkordat s Vatikanom, prema kojem je rimokatolicizam postao jedina vera u Španiji, a obrazovanje i štampa su stavljeni pod kontrolu crkve.

1861. — U Beču počeo izlaziti dnevni list „Ost und Vest“. List je pokrenuo i uređivao Karlovčanin Imbro Ignjatijević Tkalac, a potpomagali su ga srpski knez Mihailo Obrenović i biskup Josip Juraj Štrosmajer.

1926. — Američki fizičar Robert Goderd izveo je prvo uspešno lansiranje rakete na tečno gorivo. Raketa je dostigla 56 metara udaljenosti za 2,5 sekunde.

1934. — U Rimu potpisan italijansko-mađrsko-austrijski protokol kojim je formiran „Dunavski blok“ protiv „Male antante“ Čehoslovačke, Rumunije i Jugoslavije.

1935. — Hitler izdao dekret kojim je nemačkoj armiji osigurao 500.000 naoružanih vojnika. Time je potpuno odbacio Versajski ugovor sklopljen posle Prvog svetskog rata kojim je Nemačkoj dozvoljeno samo 100.000 ljudi pod oružjem.

1953. — Josip Broz Tito doputovao u Veliku Britaniju, što je bila prva poseta šefa jugoslovenske države jednoj zapadnoj zemlji posle Drugog svetskog rata.

1967. — U zagrebačkom listu „Vjesnik“ objavljena je „Deklaracija o nazivu i položaju hrvatskog jezika“ koju su podržali Matica hrvatska, Društvo književnika Hrvatske i 16 drugih ustanova i organizacija. Rastući hrvatski nacionalizam, oličen u ovom dokumentu, dobio je odgovor u „Predlogu za razmišljanje Društva književnika Srbije“, koji su potpisala 42 srpska pisca.

1968. — Tokom Vijetnamskog rata američki vojnici masakrirali su najmanje 347 civila u selu Mi Laj.

1978. —
Pripadnici terorističke organizacije „Crvene brigade“ kidnapovale su u Rimu istaknutog italijanskog političara i bivšeg premijera Alda Mora, zahtevajući da se puste na slobodu uhapšeni članovi njihove organizacije. Teroristi su Mora držali u zatočeništvu do maja 1978, a potom su ga ubili.
Više od 250 hiljada tona nafte iscurelo u blizini Portsala u Francuskoj nakon havarije broda „Amoko Kadiz“.

1985. — U Bejrutu otet američki novinar Teri Anderson. On je pušten na slobodu 4. decembra 1991, nakon gotovo sedam godina zatočeništva.

1988. — Iračke vlasti su hemijskim oružjem ubile oko 5.000 civila Kurda u gradu Halabja, na severu zemlje. Tokom te godine armija iračkog predsednika Sadama Huseina izvela je osam vojnih operacija u tom delu Iraka.

1991. — Predsednik Srbije, Slobodan Milošević, u televizijskom obraćanju građanima poručio da se Srbija povlači iz rada Predsedništva SFRJ, nakon što je ono odbilo predlog generalskog vrha JNA o uvođenju vanrednog stanja u Jugoslaviji.

1993. — U eksploziji podmetnute bombe u indijskom gradu Kalkuta poginulo je 69 ljudi.

1998. — Vatikan izrazio žaljenje zbog toga što pojedini pripadnici rimokatoličke crkve nisu učinili dovoljno da tokom Drugog svetskog rata pomognu Jevrejima izloženim nacističkom progonu, ali je odbacio zahteve da osudi ponašanje tadašnjeg pape Pija XII.

1999. — Svih 20 članova Evropske komisije, najvišeg izvršnog tela Evropske unije, podnelo je ostavke zbog optužbi za prevare, korupciju i loše upravljanje finansijama. To su bile prve ostavke od osnivanja tog tela 1958.

2002. — U eksploziji u selu Lučane, kraj Bujanovca, nastanjenim većnskim albanskim stanovništvom, uništena je poslednja srpska kuća.

2004. — Hrvatski premijer Ivo Sanader posetio je Jasenovac. On je položio venac na obnovljeni spomenik i odao poštu žrtvama ustaškog koncentracionog logora iz doba Nezavisne Države Hrvatske (NDH), koji je tu bio od 1941. do 1945. godine.

2006. —
Predsednik Crne Gore Filip Vujanović izjavio da je preuzeo vrhovnu komandu nad svim rodovima Vojske Srbije i Crne Gore na teritoriji Crne Gore. Tadić i Stanković osporili ovaj potez, Vlada Srbije zatražila objašnjenje od Marovića. više informacija…
Beograd proglašen za „Grad budućnosti južne Evrope” u takmičenju Fajnenšl tajmsa.

Rođenja

1750 – Karolin Hersel, britanski astronom. († 1848.)
1859 – Aleksandar Stepanovič Popov, ruski fizičar i elektroinženjer. († 1906.)
1965 – Belen Rueda, španska glumica.
1984 – Aleksandar Rašić, srpski košarkaš.

Smrti

37. – Tiberije, rimski car. (* 42.)
455. — Valentinijan III, rimski car. (* 419.)
1923. — Aleksandar Nikolajevič Lodigin, sovjetski pronalazač. (* 1847.)
1930. — Migel Primo de Rivera, španski general.
2002. — Danilo Bata Stojković, srpski filmski i pozorišni glumac. (* 1934.)

Jovan Deretić je bio srpski istoričar književnosti,

2010. — Ksenija Pajčin, srpska pevačica (* 1977.)

Filip Kapisoda, crnogorski maneken (* 1982.)

Praznici i dani sećanja

Srpska pravoslavna crkva slavi:
Svete mučenike Evtropija, Kleonika i Vasiliska
Svetu Piamuku Misirku
Nepoznatu devojku iz bogate kuće u Aleksandrij