Zaboravljeni ljudi: Stefan Nemanja ih je spaljivao na lomači i odsecao im jezike
Napisah dva komentara na ovu vest: Nebitno je što su bili dualisti.
Bitno je što je njihova kritika crkvenog učenja bila odgovor na iskušenje ljudi toga vremena, a to su bili izražena autoritarnost i idolopoklonstvo, slepa vera u crkvene autoritete i oslanjanje na psihološki efekat ikona.
Bogumilske ideje su se zatim raširile na Zapad i bile preteče protestantske reformacije, što je jako lepo objasnio naš naučnik Mihailo Pupin:
"Istorija Bogumilskih borbi u Bosni pokazuje da su u prvim danima srednjevekovne autokratije Sloveni Balkana bili među prvima koji su se pobunili protiv osnovnih ideja srednjevekovne crkvene aristokratije.
Pojednostavljenje crkvene strukture i povratak hrišćanskoj demokratiji bila je njihova težnja. Pobuna se proširila do severne Italije i južne Francuske, gde su Albižani i Valdenžani zahvaćeni duhom Bogumila. Konačno, Engleska je postala zaražena sličnim duhom pobune.
Ovde je Viklif bio njen vođa. On je dao prvu filozofsku definiciju uzroka ovog nezadovoljstva. Viklifova izjava može da se sumira sledećim rečiman: Crkva mora odustati od svog bogatstva i svetovne moći i postati nalik Hristu. Druga optužnica protiv univerzalne crkve od strane Viklifa jeste mešanje Rima u crkvena pitanja Engleske, od kojih su mnoge (crkve) bile pod nadležnošću isključivo engleskog suvereniteta, dok je treća bila kritika crkve zbog prikrivanja duhovnog bogatstva Svetog Pisma paravanom zastupanja drevnog (latinskog) jezika. Udarac je konačno zadat kada je 1517.
Martin Luter zakucao svojih devedeset pet teza na vrata crkve u Vitenbergu. Crkvena reformacija bila je prva manifestacija ovog istorijskog konflikta, i njen uspeh je pripravio put za promovisanje inherentnog individualizma u svim aktivnostima hrišćanske civilizacije, a posebno u onim naučnim.
Rast naučnog individualizma bio toliko rapidan i njegova dostignuća toliko dobrobitna za evoluciju naše civilizacije, da su naučno razumevanje i naučna metoda istraživanja počeli, pre više od dvesta godina, da utiču na mentalni stav u svim aktivnostima naprednih hrišćanskih naroda, uključujući i mentalni stav hrišćanskih teologa. Sloboda je došla i svakako dovela do najsmelijeg intelektualnog i duhovnog preokreta u istoriji čovečanstva." (Mihajlo Pupin, Nova reformacija, 1927.)
"Bogumil je pre svega osećao: šta ne može i šta neće. On nije hteo disciplinu kojoj nije mogao da dokuči smisao, i koja se protivila njegovoj najdubljoj unutrašnjosti.” (Vladimir Dvorniković, Karakterologija Jugoslovena, str. 967) * * *
