Bogumilsko učenje
Glavni problem sa rekonstrukcijom bogumilskog učenja je što skoro svi sačuvani podaci dolaze od njihovih progonitelja
Etika
Osnov bogumilske etike je poštovanje života. Bili su protiv ubijanja, ne samo ljudi već svega što diše i što se kreće – u ishrani su bilivegetarijanci, au političkim pitanjima pacifisti. Pojedini naučnici običaj sušenja voća u Bosni, radi ishrane preko zime, smatraju ostatkom bog u milske kulture. Bog u milska etika odbacivala je svaku laž, što se vremenom razvilo u odbojnost prema trgovini „koja nužno zavodi na laž, prevaru i krivokletstvo“.Takođe su izb j egavali javna zvanja i bavljenje politikom. Bavili su se uglavnom zemljoradnjom, zanatima i umjetnošću(poznati su kao dobri skulptori). Smatrali su da svako treba živ j eti od svo jih ruku. Jednaka sramota im je bilo milostinju davati ili primati, tako da kod njih nije bilo prosjačenja. Takođe su prezirali svaki prisilan i suvišan rad, govoreći da se ne valja suviše truditi za zemaljske stvari.Pretpostavlja se da je postotak pismenosti među njima bio izrazito visok, odnosno da je „daleko nadilazio tadašnji evropejski nivo“. Svako je ohrabrivan da čita Sveto pismo, a ne samo sveštenstvo, pa su stoga vernici jedni druge učili čitanju i pisanju.
Smatra se da su žene stekle visok stepen društvene emancipacije u bogumilskom pokretu, što im je omogućilo da se opismene, da propov j edaju na maternjem jeziku, da čitaju Sveto pismo. U bogumilskim zajednicama, hižama, su živeli zajedno hrišćani i hrišćank e ( krstjani i krstjanice ). Žene nisu posmatrane kao stvorenja podređena muškarcu, jer su i one i oni bili duše uhvaćene u zemnom telu.Glavna težnja bogumila - napuštanje materijalnog sveta i povratak u duhovnu stvarnosti– stavljala je muškarce i žene u isti položaj radikalnog poricanja zemaljske egzistencije. Žene su imale pravo da se zaređuju, da ispovedaju, da duhovno napreduju i da postanu savršene, što je posebno gnevilo pravoslavno i katoličko sveštenstvo. Prema nekim proc j enama, brojčani odnos između sovršitelja i sovršiteljki je bio tri prema jedan. Neki smatraju da su na zapadu katarke prve započele sa osnivanjem dobrotvornih društava koje nalazimo u srednjevekovnim gradovima mnogo kasnije.
V j ersko učenje
Bogumili su izvore svoga učenja nalazili, pored Svetog pisma, iu apokrifnim spisama, u to vr ij eme rasprostranjenim na staroslovenskom jeziku. Smatra se da su sv ij et posmatrali kao v j ečnu borbu dobra i zla, u kojoj je svaki čov j ek pozvan da učestvuje.Dobro, to je Bog i nepropadljivo u čoveku, duša.. Zlo je ono propadljivo, tvar,odnosno tijelo. V j erovali su da Bog nije stvorio ono što će biti uništeno, a pošto će vidljive stvari biti uništene, nisu stvorene od dobrog nego od zlog Boga. Razlikovali su zlog boga Starog zavjeta od dobrog Boga jevanđelja. Budući da je materijalni svet zao, glavni životni zadatak je oslobođenje duše iz tamnice tela. Oslanjajući se na r ij eči jevanđelja : „ Budite vi, dakle, savršeni kao što je savršen Otac vaš nebeski “ (Matej 5,48), krstjani i krstjanice nastoje da se duhovno usavrše, odnosno da savladaju tele sne strasti, asketizmom,postom i molitvom. Sovršitelji su poštovani kao duhovne star j ešine i njihov broj nikad nije bio naročito velik. 1240.godine, kada se dualističko učenje raširilo po Evropi i kada je vjernika bilo između 2,5 i 3 miliona, inkvizitor Rajnero Sakoni, bivši pripadnik pokreta, proc ij enio je broj savršenih na oko četiri hiljade.
“Bogumili predstavljaju kod nas kontinuum onih primitivnih prasnaga koje nisu htjele da se podrede organiziranom nasilju feudalnih baruna, ni rimskih, ni bizantinsk ih biskupa.”
–Miroslav Krleža
S ebe su smatrali sl j edbenicima apostola, a Rimsku crkvu posprdno nazivali crkvom idola. Odbacivali su i rimskog papu i carigradskog paterjaha. Prevode Bibliju na staroslavenski jezik i čuvaju slovenska narodna imena. Žestoko napadaju crkveno ustrojstvo, posebno sveštenstvo na čelu s episkopima(biskupima), kojima poriču svaku vlast nad vjernicima. Za crkvenu organizaciju su tvrdili da nema ničeg zajedničkog sa istinskom hrišćanskom opštinom. S obzirom da zvaničnu crkvu ne priznaju kao organizaciju istinskih hrišćana, sledstveno tome ne priznaju ni rešenja vaseljenskih crkvenih sabora, koje je sazivao car. Zbog toga su više puta anatemisani od crkve:
Nisu imali posebnih v j erskih građevina nam ij enjenih bogosluženju, već su se zajednički molili u prirodi ili u svojim kućama Učitelje su birali između sebe, i nisu imali posebnih sv j eštenika. Ispov ij edali su se međusobno, poput ranih hrišćana. Nisu prihvatali spise cekvenih otaca, jer su ih smatrali novotarijom i odstupanjem od izvornog hrišćanstva. Odbacivali su službu božju ( liturgiju ) i svete tajne , jer smatra j u da ih nije predao Isus, nego ih je uvela crkva. Poput ranijih vizantijskih ikonoboraca , klanjanje ikonama smatra j u idolopoklonstvom. Poštovanje kostiju ( moštiju ) svetaca smatra j u sujeverjem. Krštenje su vršili samo nad zrelim muškarcima i ženama, i to ne vodom, već duhovno, knjigom. Bili su protiv krštavanja djece , koja ne uviđaju značaj toga čina. Krst nisu smatrali svetim simbolom, već spravom za mučenje na kojoj je razapet najveći predstavnik dobra. Poricali su vaskrsenje tela, smatrajući da samo duša može vaskrsnuti. Takođe, nisu verovali u bukvalno pretvaranje vina u krv Hristovu, niti hleba u Hristovo telo. Uglavnom, svode v je ersku simboliku u granice kritike zdravog razuma.
„Bogumili su odbacivali crkvenu jerarhiju, krštenje, sveto pričešće i sve ostale svete tajne, poštovanje crkvenih zgrada, ikona, krstova, svetih moštiju, liturgije, čuda, crkvene kanone i crkvene zakone.“
– Nikolaj Velimirović
Dualističko učenje se često objašnjava kao izraz nezadovoljstva potlačenih, koji ne mogu razjasniti zašto svemogući i pravedni hrišćanski Bog jednima daje mnogo dobra i malo zla, a drugima mnogo zla i malo dobra
Društveno učenje
Za razliku od zvaničnog hrišćanstva koje govori da je svaka vlast od Boga, bogumili su tvrdili da je sva vlast od Đavola , "kneza ovoga sv ij eta" (Jn. 14,30). Prema njihovom učenju svi su ljudi braća. Odbacivali su crkvenu hijerarhiju,vlast i nasilje . Nisu priznavali zakletvu ( feud ), na kojoj je počivao f eudalni sistem . Odbijaju da plaćaju porez , da ratuju i da rade za feudalnog gospodara. Propov ij edaju siromaštvo i istupaju protiv bogatstva i bogatih.
Razvoj bogumilstva
Bogumilstvo je nastalo među Slovenima Balkana, da bi se ubrzo proširilo i među neslovenskim stanovništvom Vizantije. Istovremeno se širi na slovenski s j ever, u kijevsku Rusiju, i preko Dalmacije i Italije, ka zapadnoj Evropi, sve do britanskih ostrva .
„Bogumili nisu bili anarhoidna sekta već državno organizovana laička pastva, koja je u međunarodnim omjerima između Lombardije i Albigenza igrala ulogu vrhovnog arbitra.“
– Miroslav Krleža
IX i X vijeku Makedonija, usled djelovanja Klimenta Ohridskog i njegovih učenika, postaje središte slovenske pismenosti i prosvjete.Dva glavna centra su bili Ohrid i Preslav, gde je za nekoliko godina opismenjeno oko 3500 ljudi. Tu se, osim zvaničnih crkvenih knjiga, izučavaju i apokrifni spisi koji se sa grčkog prevode na staroslovenski jezik. Tokom10.vijeka, u Makedoniji propovijeda pop Bogumil te ona postaje središte novog hrišćanskog učenja. U njoj se osnivaju glavne bogumilske opštine, na donjem Vardaru i oko planine Babune.
Inkvizicija
Inkvizitori su najpr ij e dolazili u neko m j esto i prvo su pozivali jeretike i osumnjičene na pokajanje, prikupljali su njihova imena. Sud je imao b i l j ežnika - notara, sav j etnike, čuvare zatvora, branioce. Optuženi ili osumnjičeni nije znao imena sv j edoka koji sv j edoče protiv njega. On je jednostavno morao govoriti istinu i imena saučesnika. U cilju istrage prib j egavalo se mučenju. Najčešće kazne bile su: oduzimanje imovine i svih prava ne samo okrivljenog već i njegovih srodnika; potom je optuženi stavljan u zatvor. Uporni jeretici su osuđivani na smrt, i to spaljivanjem na lomači. Oni koji bi se pokajali bili su zadavljeni a potom spaljeni. T ij ela umrlih jeretika su otkopavana a potom spaljivana. U praksi, uzalud je bilo žaliti se na don ij etu presudu inkvizicije. Ličnost samog inkvizitora bila je neprikosnovena; inkvizitor je sebe smatrao odgovornim jedino papi; na sud je mogao izvesti i duhovne autoritete veće od sebe.
Inkvizicija d j eluje brzo, potčinjava joj se sv j etovna vlast; u samom procesu nema advokatskih rasprava i obrazloženja. Presuda je obično čitana javno na gradskom trgu. Izricanju presude prethodila je obavezno propov j ed (sermo generalis; auto da fe). U prisustvu na hiljade ljudi, osuđeni se pojavljivao obučen u posebno odijelo. Smrtna presuda je obično izvršavana sutradan. U suštini, uloga inkvizicije bila je u tome što je samo proglašavala da Crkva ne štiti jeretike i da ih predaje u ruke državnih zakona. Jereticima je oduzimana sva imovina i to u korist države, ili crkve ili pak same inkvizicije.
Kod:
http://translate.google.hr/translate?hl=hr&sl=sr&tl=hr&u=http%3A%2F%2Fwww.gimnazija.bdcentral.net%2Fkorisnik%2Fdrugi%2Fistorija%2F2p%2Fbogumili-inkvizicija.doc&anno=2
