Na današnji dan

[sendi]

Na današnji dan, 4. april

Na današnji dan, 4. april

Izvor: Beta

Umrli Alfons X, Neper, Lomonosov, Pirs, Svanson i Garašanin, rođeni Daničić i Ilić, osnovan NATO, ubijen King, prvo veštačko srce

1284. Umro kralj Kastilje Alfons X Mudri, utemeljivač zakonodavstva, pokrovitelj nauke i zanatstva, pobornik verske tolerancije. Tokom vladavine Kastiljom i Leonom, od 1252. do smrti, dvor u Toledu pretvorio u centar učenosti i utočište za mnoge Jevreje, Mavare i hrišćanske skolastičare. Objavio zakonik za celu zemlju, pokrenuo pisanje španske istorije i astronomskih dela i prevođenje Biblije na španski.

1581. Engleska kraljica Elizabeta I Frensisa Drejka, gusara, potom admirala, prvog Engleza koji je oplovio svet, proglasila za viteza.

1617. Umro škotski matematičar Džon Neper. Izumeo i sastavio logaritamske tablice i dao uputstvo za njihovo sastavljanje.

1765. U Petrogradu umro Mihail Vasiljevič Lomonosov, ruski naučnik, pesnik i akademik, enciklopedista svetskog glasa. Bavio se i fizikom, hemijom, geografijom i astronomijom i znatno doprineo razvoju tih nauka. Autor prve ruske gramatike i osnivač Moskovskog univerziteta, 1755, koji i danas nosi njegovo ime.

1825. U Novom Sadu rođen srpski naučnik i filolog Đura Daničić. Podržavao Vuka Karadžića u borbi za reformu srpskog jezika i pravopisa. Bio sekretar Jugoslovenske akademije znanosti i umjetnosti u Zagrebu, gde je 1880. pokrenuo izradu "Rečnika hrvatskog ili srpskog jezika". Sa latinskog preveo Stari zavet.

1860. U Beogradu rođen Vojislav Ilić, pesnik koji se smatra osnivačem moderne poezije u srpskoj književnosti i tvorcem verističkog izraza.

1905. U zemljotresu u provinciji Lahore, tada delu britanske Indije, poginulo 19.000 ljudi.

1912. U Tibetu proglašena Kineska Republika.

1914. U Milfordu, u Pensilvaniji, SAD, umro filozof, matematičar i naučnik Čarls Sanders Pirs, začetnik filozofije pragmatizma.

1939. Na irački presto stupio Fejsal II, posle smrti oca, kralja Gazija I.

1949. Ministri spoljnih poslova SAD i 11 zapadnoevropskih država u Vašingtonu potpisali dokument o osnivanju Severno-atlantskog pakta, NATO-a. Vojnim ugovorom stvorena snažna vojnopolitička formacija zapadnih saveznika.

1960. Francuska i Federacija Mali potpisali susporazum kojim je Mali stekao nezavisnost.

1968. U Memfisu, u američkoj saveznoj državi Tenesi, ubijen Martin Luter King, borac za građanska prava i mir. U borbi za ravnopravnost crnaca u SAD služio se Gandijevim metodama nenasilja i građanske neposlušnosti. Dobitnik Nobelove nagrade za mir 1964.

1969. U Hjustonu, američka država Teksas, izvršena prva operacija ugrađivanja veštačkog srca u ljudski organizam. Prvi pacijent sa ugrađenim srcem živeo četiri dana.

1975. U pada vojnog transportnog aviona SAD po poletanju iz Sajgona poginulo 155 vijetnamske dece, ratne siročadi.

1983. Umrla američka pozorišna i filmska glumica Glorija Svanson, zvezda nemog i zvučnog filma.

1998. U eksploziji metana u ukrajinskom rudniku uglja Skačinsko, u Donjeckoj oblasti, poginula 63 rudara.

1999. U vazdušnim udarima NATO-a na rafineriju nafte u Pančevu poginula tri radnika rafinerije, a u bombardovanju Toplane na Novom Beogradu poginuo čuvar.

2001. Ministar odbrane Sudana i 14 vojnih funkcionera poginuli u avionskoj nesreći u kritičnom trenutku građanskog rata u zemlji.
2002. Angolska vojska i UNITA potpisali primirje u Luandi. Okončan jedan od najdužih i najkrvavijih afričkih ratova. Oko milion ljudi poginulo u borbama Vladinih i UNITA unita, od 1975, po sticanju nezavisnosti od Portugala.

2002. U Beogradu u 82. godini preminuo arheolog Milutin Garašanin, član Srpske akademije nauka i počasni član mnogih evropskih akademija.

2003. Agencija Tanjug poslavila 60 godina postojanja.

2003. Vojne snage SAD zauzele bagdadski međunarodni aerodrom Sadam i preimenovale ga u Bagdad internešenel.

2005. General MUP-a Srbije Sreten Lukić predao se Haškom tribunalu, pred kojim je optužen za ratne zločine tokom sukoba na Kosovu 1999.

 

[PYC]

Na današnji dan, 5. april


Izvor: Beta

​

1242 - U bici na zaleđenom Čudskom jezeru, Rusi su pod komandom kneza Aleksandra Nevskog potukli nemačke i holandske ritere, sprečivši ih da okupiraju severozapadne oblasti Rusije.

1588 - Rođen je engleski filozof Tomas Hobs. Ideje o čoveku kao slobodnom pojedincu i državi kao veštačkoj tvorevini nastaloj na osnovu ugovora pojedinaca, izneo je u delima "Levijatan", "Osnovi prirodnog zakona i politike", "O telu", "O čoveku", "O građaninu", "O slobodi i nužnosti".

1724 - U Veneciji je rođen Đovani Đakopo Kazanova. Tokom burnog života bio je učenik verske škole, sekretar kardinala, venecijanski pomorski oficir, opat, kockar, alhemičar, violinista, špijun, bibliotekar, a u istoriju je ušao kao neumorni ljubavnik.

1794 - Giljotiniran je francuski revolucionar Žorž Danton, vođa radikalne grupe montanjara, protivnika monarhije u francuskoj revoluciji. Protivio se revolucionarnom teroru, zbog čega je došao u sukob s vođom jakobinaca Robespjerom, koji ga je optužio za izdaju i poslao na giljotinu.

1818 - U bici kod Maipua čileanske i argentinske trupe suporazile špansku vojsku, čime je obezbeđena nezavisnost Čilea.

1841 - U niškom, leskovačkom, pirotskom i vranjskom kraju izbila je buna protiv Turaka, poznata kao "Milojeva i Srndakova buna", koju su predvodili Miloje Jovanović i Nikola Srndak. Posle borbi kod Prve Kutine i Gornjeg Matejevca, 23. aprila 1841, Turci su u krvi ugušili bunu, mnoga sela spalili, a Jovanovića pogubili.

1865 - Umro je srpski kompozitor, pijanista i horovođa Kornelije Stanković. Proučavao je i beležio do tada samo usmenom tradicijom sačuvano srpsko crkveno pojanje.

1881 - Velika Britanija je u Pretoriji zaključila mirovni ugovorsa Burima i priznala nezavisnost južnoafričke republike Transval.

1887 - Kralj Milan Obrenović naimenovao je prvih 16 članova Srpske kraljevske akademije koja je osnovana 1. novembra 1886. Prvi predsednik bio je Josif Pančić, a sekretar Jovan Žujović. Od 1888. akademici su sami birali stalne i dopisne članove.

1896 - Na olimpijskom stadionu u Atini otvorene su prveOlimpijske igre moderne epohe. Olimpijada je trajala 10 dana, učestvovala su 484
takmičara, samo muškarci. Žene se na olimpijadama takmiče od 1900. Od 1924. uvedene su i zimske olimpijske igre. Organizator igara i prvi
predsednik Međunarodnog olimpijskog komiteta bio je Francuz Pjer de Kuberten.

1902 - Na stadionu Ibroks Park u Glazgovu poginulo je 20, apovređeno najmanje 200 ljudi kada se srušila tribina tokom fudbalske utakmice
između Škotske i Engleske.

1908 - Rođen je austrijski dirigent Herbert fon Karajan, jedan od najvećih dirigenata 20. veka. Bio je dirigent Berlinske filharmonijei Bečke državne opere.

1945 - Predsednik privremene vlade Jugoslavije Josip Broz Tito potpisao je u Moskvi ugovor o prijateljstvu i uzajamnoj pomoći i posleratnoj saradnji SSSR-a i Jugoslavije.

1951 - Sud u Njujorku osudio je na smrt Džulijusa i Etel Rozenberg zbog navodne atomske špijunaže u korist SSSR-a.

1955 - Britanski premijer Vinston Čerčil podneo je ostavku, okončavši dugu političku karijeru koja je, uz uspone i padove, trajala od početka 20. veka. Na položaju premijera i lidera Konzervativne stranke nasledio ga je šef diplomatije Entoni Idn.

1958 - U Beogradu je umrla srpska književnica Isidora Sekulić ,čije je delo imalo značajan uticaj na razvoj moderne srpske književne kritike i esejistike.

1975 - U Tajpehu, glavnom gradu Tajvana, umro je kineski generali političar Čang Kaj Šek. Poražen od snaga Mao Cetunga, Čang se 1949. povukao sa ostatkom svojih trupa na Tajvan, gde je proglasio Republiku Kinu kojom je vladao do smrti.

1989 - Poljska vlada je legalizovala opozicioni radnički sindikat "Solidarnost". Osnovana 1980. kao nezavisni sindikat, "Solidarnost" je ubrzo prerasla u masovni društveno-politički pokret sa oko 10 miliona sledbenika.

1992 - Građani Sarajeva, u želji da spreče dalje nacionalne sukobe, opkolili su zgradu Skupštine BiH, zahtevajući da se obrazuje vlada nacionalnog spasa. Na njih su pucali snajperisti iz obližnjih solitera. Poginulo je osam, a povređeno 50 demonstranata.

1997 - Umro je američki pisac Alen Ginzberg.Njegova zbirka poezije "Urlik i druge pesme" (1956) smatra se najznačajnijimdelom bitničkog pokreta pedesetih godina 20. veka.

1999 - U vazdušnim udarima NATO-a na SR Jugoslaviju pogođen je centar Aleksinca. Poginulo je 17 civila.

1999 - Libija je predala škotskom pravosuđu dvojicu svojihdržavljana optuženih za rušenje putničkog aviona u 1988. iznad Lokberija (Škotska) kada je poginulo 270 putnika. UN su suspendovale sankcije protiv Libije uvedene 15. aprila 1992. godine.

2005 - Umro je Sol Belou dobitnik Nobelove nagrade za književnost i jedan od najznačajnijih američkih pisaca posle Drugog svetskog rata.

2008 - Umro je američki glumac Čarlton Heston,dobitnik Oskara 1959. za ulogu u filmu "Ben Hur". Slavu je stekao igrajući Mojsija u filmu "Deset zapovesti". Tumačio je niz herojskih i istorijskih likova tokom 50-ih i 60-ih, a bio je poznat i kao aktivista za ljudska prava.

 

[sendi]

Na današnji dan, 6. april

Na današnji dan, 6. april

Izvor: Tanjug

885. Umro je slovenski prosvetitelj Metodije, Grk iz Soluna, stariji brat Konstantina, u monaštvu Ćirila, sa kojim je sastavio prvu slovensku azbuku, glagoljicu. Konstantin je bio učitelj filozofije i bibliotekar u carigradskoj crkvi Svete Sofije, a Metodije visoki državni činovnik. Na molbu moravskog kneza Rastislava, vizantijski car Mihailo III poslao je dvojicu učenih Grka u Rastislavovu Moravsku, da propovedaju hrišćanstvo među tamošnjim Slovenima. Namera je bila da se Moravska oslobodi uticaja Salcburške nadbiskupije (arhiepiskopije) i uopšte bavarskog (nemačkog) uticaja. Oni su prethodno na slovenski jezik (najverovatnije Slovena iz okoline Soluna), preveli bogoslužbene knjige. Tako je nastao prvi slovenski književni jezik. Tokom boravka u Rimu, gde su morali da odu kako bi se opravdali pred papom, zbog optužbi od strane bavarskog sveštenstva, Chirilo umire, a papa je Metodija postavio za arhiepiskopa moravskog i panonskog. Posle Metodijeve smrti njegovi učenici su prognani iz Moravske i većina je otišla na jug - među Bugare, Srbe i druge balkanske Slovene.

1199. Umro je engleski kralj Ričard I Plantagenet, nazvan "Lavlje srce", jedan od vođa u Trećem krstaškom ratu. Tokom vladavine od 1189. do smrti prilikom opsade francuskog zamka Šali u blizini Limoža, u Engleskoj je boravio samo šest meseci. Proslavio se hrabrošću, posebno tokom krstaškog rata, u koji se uključio 1189. Pre dolaska u Svetu zemlju zauzeo je lučki grad Mesinu na Siciliji i mediteransko ostrvo Kipar. Prilikom povratka u otadžbinu zarobljen je 1193. i nemački car Henrik VI ga je oslobodio 1194. naplativši ogroman otkup. Ubrzo je ponovo napustio zemlju i predvodio je vojni pohod u Francuskoj.

1483. Rođen je italijanski slikar Rafaelo Santi, poznat kao Rafael, najpotpuniji predstavnik renesanse u slikarstvu. Njegova dela, crtana i komponovana s nenadmašnim darom, odlikuju se klasičnom vedrinom i uzvišenošću. Slikao je portrete, religiozne i mitološke kompozicije, freskama je u Vatikanu oslikao tri velike sale, a kao arhitekta jedno vreme je rukovodio gradnjom crkve Svetog Petra u Rimu. Umro je na svoj rođendan 1520. Dela: slike "Tri gracije", "Madona dela Granduča", "Madona u polju", "Madona s češljugarom", "Sikstinska madona", "Lepa povrtarka", "Portret mladog čoveka", "Portret pape Julija II", "Baltazar Kastiljon", "Kardinal Alidozi", freske "Atinska škola", "Parnas", "Oslobođenje Sv. Petra", "Izgnanje Heliodora".

1490. Umro je mađarski kralj Matija Hunjadi, kod Srba poznat kao Matija Korvin. Tokom vladavine od 1458. uspešno je ratovao protiv Turaka i Habzburga, zauzevši 1486. i Beč (gde je i umro). Obnovio je mađarsku državu posle decenija anarhičnog stanja. Uspešno je reorganizovao zemlju - finansije, vojsku, pravosuđe i administraciju. U periodu njegove vlade značajan procenat pripadnika vojnih formacija pod njegovom komandom, činili su Srbi. Pomagao je razvoj gradova, u Požunu (sada Bratislava) 1465. osnovao je univerzitet a 1472. i prvu štampariju. Korvin je od latinskog "Corvus" - gavran, pošto se predstava gavrana nalazila na njegovom ličnom grbu. Posedovao je jednu od najvećih privatnih biblioteka svoga doba.

1528. Umro je nemački slikar Albreht Direr, jedan od najvećih renesansnih majstora. Po interesovanju za prirodu, kao i za humanističke teme blizak je Leonardu da Vinčiju. Neobično inventivan duh; Realno i mistično pojavljuju se u njegovim delima paralelno. Izradio je portrete velike umetničke i dokumentarne vrednosti i mnoštvo fascinantnih gravira u drvetu i bakru, u kojima je posebno naglašen precizan crtež ("Apokalipsa", "Velika muka", "Bogorodičin život"). Rado je prikazivao motive iz prirode, a radio je i akvarele. Postoji čitav niz Ex-librisa koje je on izradio. Putovao je po Italiji i Holandiji, ali je najviše živeo u Nirnbergu, gde je stvorio najznačajnija dela, uključujući "Četiri apostola", "Svetu Trojica", "Bogorodicu u ružičnjaku", "Portret Holcšuera".

1667. U zemljotresu je poginulo tri četvrtine stanovnika Dubrovnika, a veći deo grada je uništen. Posle ove tragedije Dubrovačka republika nikada više nije uspela da povrati staru slavu pošto obim trgovačkih poslova koje je Dubrovnik tada imao nikada više nije ostvaren.

1789. Džordž Vašington je izabran za prvog predsednika SAD.

1793. U Francuskoj je uspostavljen Komitet javne bezbednosti, s neograničenim ovlašćenjima, u kojem je dominirao Žorž Žak Danton, vođa radikalne grupe montanjara u Francuskoj revoluciji.

1838. Umro je srpski novinar i publicista Dimitrije Davidović, otac srpskog novinarstva. Napustio je studije medicine započete u Pešti i Beču i posvetio se novinarstvu. U Beču je 1813. pokrenuo "Novine serbske" u kojima je bio glavni autor. U Kneževinu Srbiju preselio se 1821. Do 1829. bio je sekretar knjaza Miloša Obrenovića. Pokrenuo je prve dnevne novine u tadašnjoj Kneževini Srbiji "Novine srbske" 1834. u Kragujevcu. Bio je na kratko i ministar unutrašnjih poslova i prosvete i diplomata. Po uzoru na francuski i belgijski ustav izradio je ustav za Srbiju, nazvan kasnije "Sretenjski" (neobično liberalan za tadašnje prilike u Evropi), usvojen u februaru 1835. Pod pritiskom velikih sila, Austrije, Turske i Rusije, ustav je suspendovan. Knjaz ga je povukao već u martu 1835. a Davidović je pao u nemilost. Osim novinarstva bavio se i publicistikom i prevođenjem. Sahranjen je u Smederevu gde je i umro. Dela: "Istorija naroda srbskog", "Đejanija k istoriji
srbskoga naroda", "Opisanije Žiče".

1867. Srpska vojska je ušla u Smederevsku tvrđavu i smenila turski garnizon. U ime knjaza Mihaila Obrenovića ključeve tvrđave primio je major Ljubomir Uzun-Mirković.

1874. Rođen je američki mađioničar poreklom mađarski Jevrejin Erih Vajs, poznat kao Hari Hudini, najpoznatiji mađioničar 20. veka. Ime je promenio u čast francuskog mađioničara Žana Ežena Robera Hudina.

1875. Rođen je srpski filozof, matematičar i paleontolog Branislav Petronijević, profesor Velike škole, potom Beogradskog univerziteta, član Srpske kraljevske akademije. U Prvom svetskom ratu prošao je sa srpskom vojskom povlačenje preko Albanije. Doktorirao je filozofiju u Lajpcigu. Stvorio je originalni filozofski sistem, u koji je uz metafiziku uključio teoriju saznanja i filozofiju prirode. Pisao je na nemačkom i francuskom. Dela: "Principi metafizike" , "Istorija novije filozofije", "Univerzalna evolucija", "Članci i studije", "Empirijska psihologija", "O vrednosti života" (sa kratkom autobiografijom, objavljeno posthumno).

1890. Rođen je holandski vazduhoplovni inženjer Entoni Herman Žerar Foker, osnivač vazduhoplovne industrije "Foker". U Johaništalu kod Berlina podigao je 1912. prvu fabriku aviona, tako da mu je ime vezano i za nemačku ratnu avijaciju u Prvom svetskom ratu. Posle rata podigao je fabriku u Amsterdamu i potom razgranao delatnost u SAD i Španiji.

1896. U Atini su počele prve moderne Olimpijske igre, čiji je idejni tvorac i organizator bio Francuz Pjer de Kuberten, predsednik Međunarodnog olimpijskog komiteta od 1896. do 1925. Na Igrama završenim 14. aprila učestvovala su 484 takmičara, isključivo muškarci, u duhu tradicije antičkih Olimpijskih igara. Srpski kralj Aleksandar Obrenović bio je jedini šef države počasni gost organizatora Igara. Kad se četvrtog dana pojavio na Olimpijskom stadionu u društvu grčkog kralja Jorgosa i u pratnji ađutanta Živojina Mišića, takmičenje je prekinuto, intorine su grčka himna i srpska himna "Bože pravde", a u čast srpskog kralja još jednom se začula olimpijska himna. U grčkoj štampi sutradan su sva sportska takmičenja bila u senci tog događaja.

1909. Ekspedicija američkog polarnog istraživača, admirala Roberta Pirija prešla je na sankama 1.600 kilometara i prva u istoriji dospela do Severnog pola.

1917. SAD su u Prvom svetskom ratu, posle vanrednog zasedanja Kongresa, objavile rat Nemačkoj.

1941. Nemačka je u Drugom svetskom ratu bez objave rata napala Kraljevinu Jugoslaviju. Beograd, koji je tri dana ranije proglašen otvorenim gradom, u 6.30 časova napala su 234 bombardera i 120 lovaca. Bilo je to uskršnje jutro te 1941. U bombardovanju nastavljenom i naredna dva dana poginulo je oko 2.500 ljudi. Uništeno je više stotina zgrada, među njima i zdanje Narodne biblioteke Srbije - ustanove osnovane 1832 - sa oko 300.000 knjiga, uključujući srednjovekovne rukopise i druga dela od neprocenjive vrednosti za srpsku kulturu.

1945. Oslobođeno je Sarajevo u Drugom svetskom ratu. Prilikom borbi za oslobođenje grada, u pokušaju da sačuva električnu centralu koju su nemački saveznici hrvatske ustaše htele da unište, poginuo je Vladimir Perić-Valter, čuveni partizanski obaveštajac i narodni heroj. Perić je tokom rata ilegalno delao na teritoriji Sarajeva, u Zenici i u Tuzli, gde je organizovao obaveštajnu mrežu.

1965. Prvi svetski komercijalni satelit lansiran je sa kosmodroma Kejp Kenedi.

1971. Umro je ruski kompozitor Igor Fjodorovič Stravinski, jedan od najuniverzalnijih muzičkih stvaralaca 20. veka. Odlikovao se velikom raznovrsnošću muzičkog izraza i stila - u prvoj fazi bio je nadahnut ruskom narodnom muzikom, u drugoj ekspresionista s povremenim oslanjanjem na džez, u trećoj se okrenuo neoklasičnom stilu. Od 1910. živeo je u Francuskoj, a od 1937. u SAD. Dela: baleti "Žar ptica", "Petruška", "Posvećenje proleća", scenska kantata "Svadba", melodrame "Priča o vojniku", "Persefona", opera-oratorijum "Kralj Edip", opera "Život razvratnika", kantata "Simfonija psalama", orkestarska dela - tri simfonije, koncerti za klavir, koncerti za violinu, koncerti za kamerni orkestar, "Koncert za 16 instrumenata", "Regtajm", autobiografski radovi "Hronika moga života", "Muzička poetika".

1973.U Beogradu je otvorena nova zgrada Narodne biblioteke Srbije. Stara zgrada izgorela je do temelja u požaru, istog datuma 1941. prilikom nemačkog bombardovanja Beograda. Fondovi biblioteke obnavljani su strpljivo i postupno još tokom rata, da bi se taj posao postupno nastavio decenijama kasnije.

1985. Udarom bez prolivanja krvi vojska je u Sudanu srušila predsednika Džafera Muhameda Nimeirija, koji je vladao od 1969. kad je, takođe vojnim udarom, prigrabio vlast. U trenutku udara bio je u poseti SAD, a šef novog režima postao je ministar odbrane i komandant armije general Abdel-Rahman Suer el Dahab.

1990. Nepalski vojnici i policajci otvorili su vatru na demonstrante u blizini palate kralja Birendre u Katmanduu, usmrtivši najmanje 50 ljudi.

1992. Ministarski savet Evropske zajednice (sadašnja Evropska unija) odlučio je da njene članice priznaju bivšu jugoslovensku republiku Bosnu i Hercegovinu kao samostalnu državu. Istog dana izbili su sukobi u Sarajevu i taj preuranjeni čin još više je razbuktao građanski rat. Usledilo je proglašenje nezavisnosti Republike Srpske i Hrvatske Republike Herceg-Bosne. Vlada Srbije je saopštila da jedino sporazum tri konstitutivna naroda u BiH može da donese mir.

1992. Umro je američki pisac i profesor biohemije ruskog porekla Isak Asimov, pisac naučno-fantastične proze. Naučno-popularna dela: "Hemikalije života", "Zvezde i njihovi putevi", "Unutar atoma", "Svet nitrogena", "Ljudski mozak", "Nauka, brojevi i ja". Književna dela: "Ja, robot", "Čelične pećine", "Golo sunce", "Vasionske struje", "Zadužbina", "Druga Zadužbina", "Zadužbina i carstvo", "Kraj večnosti".

1994. Usred građanskog rata u Ruandi između plemena Hutu i Tutsi, u Ruandi je raketom oboren avion u kojem su bili predsednici Ruande i susednog Burundija, Žuvenal Habjarimana i Siprijen Ntarjamira, što je delovalo kao signal za nemilosrdno međusobno istrebljivanje Hutua i Tutsija. U obračunima narednih meseci poginulo je najmanje milion ljudi, uglavnom civila.

1996. Umrla je američka filmska glumica irskog porekla Grir Garson, najpoznatija po ulogama inteligentnih žena visokih moralnih principa, koja je dobila Oskar za film "Gospođa Miniver" snimljen 1942. Ostvarila je zapaženu karijeru i u ranoj epohi televizije. Ostali filmovi: "Zbogom, mister Čips", "Ponos i predrasuda", "Madam Kiri", "Julije Cezar", "Izlazak sunca u Kampobelu".

1999. U bombardovanju centra Prištine, tokom kojeg su koristili i zabranjene kasetne bombe, avioni NATO usmrtili su najmanje 10 civila. U napadu je sa zemljom sravnjeno staro gradsko jezgro a na pravoslavnom groblju uništeno je najmanje 50 grobnica.

1999. Zvaničnici NATO priznali su bombardovanje Aleksinca, gde je prethodnog dana ubijeno najmanje 17 civila, izgovarajući se "tehničkom greškom", a kanadski general Luis Mekenzi je, po obilasku ruševina, izjavio: "Zločin je počinjen nad civilnim stanovništvom, nad mirnim građanima, u njihovim porodičnim domovima, na prostorima gde nema apsolutno nijednog vojnog objekta."

2000. Umro je bivši tunižanski predsednik Habib Ben Ali Burgiba, vođa borbe za nezavisnost i prvi predsednik Tunisa od 1957. Proglašen je 1975. doživotnim predsednikom, ali je 1987. zbačen s vlasti državnim udarom bez prolivanja krvi.

2000. Bivši predsednik vlade Pakistana Navaz Šarif osuđen je, šest meseci pošto je vojnim udarom zbačen sa vlasti, na doživotnu robiju.

2004. Predsednika Litvanije Rolandasa Paksasa smenila je skupština zbog njegovih veza sa ruskim poslovnim i obaveštajnim krugovima.

2005. Umro je princ Renije Treći, koji je vladao Kneževinom Monako od 1949. godine, što je najduži period koji je jedan evropski monarh proveo na tronu u dvadesetom veku. Porodica Grimaldi najstarija je vladarska porodica u Evropi.

2005. Iračka skupština izabrala je kurdskog lidera Džalala Talabanija za novog privremenog predsednika Iraka, a za potpredsednike su imenivani predstavnici šiita Adel Abdul Mahdi i sunita Arab Gazi Javar.

2006. U blizini luke u Džibutiju nastradalo je 109 ljudi kada je potonuo preopterećeni brod koji je trebalo da 250 putnika odveze na godišnju versku svečanost. Brod je plovio iz luke Džibuti ka gradu Tađure 35 kilometara severoistočno, i primio je tri puta više putnika nego što je predviđeno.

2007. Umro je italijanski režiser Luiđi Komenčini, osnivač Italijanske kinoteke. Započeo je karijeru kao filmski kritičar a debi na velikom platnu je imao s dokumentarnim filmom "Deca u gradu" (1946.). Smatran je "dečjim režiserom" - autor je televizijskog filma "Pinokijevi doživljaji" (1972.) ali je poznat i po delima poput filma "Hleb, ljubav i fantazija" u kojem su igrali Đina Lolobriđida i Vitorio De Sika.

2007. Najmanje 40 ljudi je poginulo, dok je više od 70 povređeno u sukobima sunita i šiita ispred džamije u gradu Paračinaru, oko 250 kilometara jugozapadno od Pešavarana, na severozapadu Pakistana.

2008. Naoružani napadači oteli su 42 iračka studenta u blizini grada Mosula na severu Iraka. Otmičari su zaustavili dva autobusa u jednom selu nedaleko od tog grada, jedan od autobusa uspeo je da pobegne, pri čemu su tri studenta iz autobusa koji je pobegao ranjena, dok je drugi zadržan i tom prilikom su oteta 42 studenta. Otmicu je najverovatnije izveo sunitski ogranak Al Kaide.

2009. U razornom zemljotresu koji je pogodio centralni deo Italije, jačine oko 6,3 stepena po Rihterovoj skali, sa epicentrom u gradiću Akvila, oko 100 kilometara istočno od Rima, poginulo je blizu 300 ljudi, a oko 65.000 je ostalo bez krova nad glavom. U zemljotresu su ozbiljno oštećeni i brojni spomenici kulture kojima je ta oblast posebno bogata.

 

[sendi]

Na današnji dan, 7. april.

Na današnji dan, 7. april.

Izvor: Beta

1948 - Osnovana je Svetska zdravstvena organizacija. Statut ove organizacije potpisalo je 26 zemalja, a 7. april proglašen je za Svetski dan zdravlja.


1348 - Češki kralj Karlo IV osnovao je univerzitet u Pragu (Karlov univerzitet), prvi univerzitet u centralnoj Evropi.

1614 - Umro je španski slikar El Greko, rođen na Kritu 1540. godine kao Dominikos Teotokopulos. Tvorac jednog od najoriginalnijih slikarskih opusa u istoriji evropskog slikarstva bio je potpuno zaboravljen i ponovo je otkriven krajem XIX veka.

1770 - Rođen je engleski romantičarski pesnik Vilijam Vodsvort. Najznačajnije njegovo delo su "Lirske balade", knjiga koja je označila početak romantizma u engleskoj književnosti.

1866 - Zemunski štampar Ignjan Sopron, na poziv bosanskog vezira Šerifa Osman Paše, otvorio je prvu štampariju u Sarajevu i pokrenuo prve novine štampane u Bosni - nedeljnik "Bosanski vjesnik". List je uređivao Miloš Mandić, a izlazile su na srpskom ili hrvatskom jeziku, ćirilicom i po Vukovom pravopisu.

1929 - Beogradska radio stanica prvi put je direktno prenosila jednu fudbalsku utakmicu, prvenstveni susret BSK i "Jugoslavije". Reporter je bio Rade Stoilović.

1939 - Musolinijeve trupe iskrcale su se na obale Albanije i za pet dana okupirale celu zemlju.

1941 - Vlada Kraljevine Jugoslavije objavila je proklamaciju o početku rata s Nemačkom i Italijom i izdala naredbu o opštoj mobilizaciji.

1943 - U mestu Geri u SAD umro je srpski pesnik, esejist i putopisac Jovan Dučić. Njegovo delo predstavlja vrhunac srpske lirike u dve prve dekade 20. veka. Bio je u diplomatskoj službi Kraljevine Srbije i Kraljevine Jugoslavije. Od 1941. godine živeo je u SAD, a njegovi posmrtni ostaci preneti su u rodno mesto Trebinje u oktobru 2000. ("Pesme", "Pesme u prozi", "Plave legende", "Pesme ljubavi i smrti", "Carski soneti", zbirka putopisa "Gradovi i himere", knjiga proze "Blago cara Radovana").

1943 - U laboratoriji u Bazelu, u Švajcarskoj prvi put je proizvedena droga LSD.

1945 - Američki avioni su u Drugom svetskom ratu potopili najveći japanski ratni brod "Jamato".

1947 - Umro je američki automobilski magnat Henri Ford. Prve "benzinske kočije" konstruisao je 1896, a 1899. je počeo proizvodnju automobila. Prvi je uveo serijsku proizvodnju, a 1908. je stvorio "model T", prvi "narodni automobil".

1948 - Osnovana je Svetska zdravstvena organizacija. Statut ove organizacije potpisalo je 26 zemalja, a 7. april proglašen je za Svetski dan zdravlja.

1955 - Umrla je američka filmska glumica Teda Bara, prva "vamp" žena u istoriji kinematografije.

1962 - Uhapšen je jugoslovenski političar i disident Milovan Đilas, bivši najbliži saradnik Josipa Broza Tita. Razlog hapšenja bilo je objavljivanje njegove knjige "Razgovori sa Staljinom". Bilo je to četvrto hapšenje i suđenje Đilasu od kao se, januara 1954. godine, razišao sa rukovodstvom Kumunističke partije Jugoslavije.

1963 - Usvojen je novi jugoslovenski ustav kojim je naziv države Federativna Narodna Republika Jugoslavija (FNRJ) promenjen u Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija (SFRJ). Novi ustav popularno je nazvan "povelja samoupravljanja" jer je njime samoupravni model primenjen u svim sferama i na svim nivoima društvenog života.

1966 - Iz Sredozemnog mora kod španske obale izvađena je američka hidrogenska bomba, ispala iz aviona zbog tehničke greške.

1975 - U Zagrebu je umro hrvatski slikar i grafičar Krsto Hegedušić. Bio je inicijator i jedan od osnivača umetničke grupe "Zemlja" (1929), a osnivač je i slikarske škole naivaca u Hlebinama (1930).

1990 - Feribot "Skandinavska zvezda" zahvaćen je plamenom tokom krstarenja u Severnom moru između Norveške i Danske. U nesreći je poginulo 158 ljudi.

1992 - Dan nakon što je EZ priznala nezavisnost Bosne i Hercegovine bosanski Srbi proglasili su u Banjaluci nezavisnost Republike Srpske, a predstavnici bosanskih Srba u Predsedništvu BiH Biljana Plavšić i Nikola Koljević dali su ostavke.

1992 - SAD su priznale nezavisnost BiH, Slovenije i Hrvatske.

1994 - U glavnom gradu Ruande Kigaliju ubijen je premijer Agate Uvilingijimana.

2004 - Više od 600 Iračana je poginulo, a preko 400 je ranjeno u bombardovanju džamije u Faludži, iračkom gradu koji je danima bio pod opsadom američkih marinaca. U Bagdadu je zvanično saopšteno da je u toj zemlji poginulo više od 720 vojnika koalicionih snaga, predvođenih SAD, od čega većina nakon proglašnja kraja glavnih vojnih operacija 1. maja 2003. godine.

2005 - Indija i Pakistan su obnovile autobusku liniju koja će, po prvi put u poslednjih 60 godina, povezati podeljeni region Kašmira.

2006. - U severnom Bagdadu, u tri eksplozije bombaša samoubica, unutar šiitske džamije i ispred nje, poginulo je 70 ljudi, a ranjeno je 158.

 

[PYC]

Na današnji dan, 08. april



Izvor: Beta

1513 - Španski istraživač Huan Ponse de Leon tragajući za mitskim "izvorom mladosti", otkrio je Floridu i proglasio je posedom Španije. Godine 1845. Florida je postala jedna od saveznih država SAD.

1810 - Rođen je nemački kompozitor Robert Šuman jedan od glavnih predstavnika muzičkog romantizma. Imao je brojne sledbenike u Nemačkoj i drugim evropskim zemljama, posebno je uticao na Bramsov stvaralački opus.

1861 - U Sremskim Karlovcima održan je Blagoveštenski sabor, politički skup Srba u Ugarskoj, na kojem je zatražena posebna teritorija za Srbe (Vojvodina sa Sremom, donjom Bačkom i Banatom) sa vojvodom na čelu i sopstvenom administracijom. Saborom je predsedavao patrijarh Josif Rajačić. Austrijski car Franc Jozef I nije nikada potvrdio zaključke ovog skupa, a Ugarski sabor nije ih ni uzeo u razmatranje.

1893 - U Kanadi je rođena glumica Meri Pikford zvezda nemog filma. Sa Čarlijem Čaplinom, Daglasom Ferbanksom i Dejvidom Grifitom 1919. je osnovala filmsku kompaniju "Junajted Artist Korporejšn".

1904 - U Londonu je potpisan anglo-francuski sporazum poznat podnazivom "Entente Cordiale", kojim su Velika Britanija i Francuska rešile sporna pitanja u vezi sa interesnim zonama u zapadnoj Africi,Egiptu i Maroku.

1905 - U Đakovu je umro biskup i političar Josip Juraj Štrosmajer. Osnivač je i pokrovitelj Jugoslovenske akademije znanosti i umjetnosti (1868) i utemeljitelj Zagrebačkog sveučilišta (1874).

1913 - U Pekingu je počeo da zaseda prvi kineski parlament.

1919 - Rođen je rodezijski političar Jan Smit,jedan od osnivača Rodezijskog fronta (1962). Kao premijer (od 1964) sprovodio je rasnu diskriminaciju nad većinskim domorodačkim stanovništvom, a 1965. proglasio je nezavisnost Rodezije od Velike Britanije.

1939 - Italijanske trupe, koje su se prethodnog dana iskrcale naobale Albanije, zauzele su Tiranu. Albanski kralj Zogu izbegao je u Grčku.

1944 - Jedinice sovjetske Crvene armije u Drugom svetskom ratu izbile su na granicu Čehoslovačke i Rumunije.

1946 - U Ženevi je održano poslednje zasedanje Lige naroda,čime je formalno ukinuta ova međunarodna organizacija i zamenjena novom - Ujedinjenim nacijama.

1950 - U Londonu je umro Vaslav Nižinski, legendarni ruski baletski igrač. Izuzetan plesač i koreograf, koji je išao ispred svog vremena, bio je predmet divljenja raznih umetnika - slikara, vajara, fotografa, pisaca i pesnika. Rođen je u Kijevu 1889. godine, a balet je učio u Carskoj školi u Sankt Peterburgu.

1953 - Britanske vlasti optužile su Džomo Kenijatu da je umešan u aktivnosti tajne organizacije Mau Mau i osudile ga na sedam godina zatvora. Nakon ostvarenja državne samostalnosti 1963. Kenijata je bio premijer i ministrar inostranih poslova, a potom predsednik Kenije od 1964. godine.

1971 - U Londonu je održan Prvi svetski kongres Roma na kojem je verifikovan naziv pripadnika tog naroda - Romi. Odlukom UN 8. april proglašen je za Svetski dan Roma.

1973 - Umro je jedan od najvećih umetnika 20. veka, španski slikar i vajar i jedan od najznačajnijih predstavnika kubizma Pablo Pikaso . Zajedno sa Žoržom Brakom napravio je prekretnicu u evropskom slikarstvu, ostvarujući novu koncepciju oblika i prostora. Od mnogobrojnih dela iz njegove zaostavštine, napoznatija su "Gospođice iz Avinjona" i "Gernika".

1981 - U Njujorku je umro američki general Omar Nelson Bredli, komandant američkih snaga pri iskrcavanju u Normandiji 1944, predsednik komiteta NATO 1949.

1984 - Umro je ruski fizičar Piotr Kapica, jedan od najznačajnijih fizičara 20. veka. Dobitnik je Nobelove nagrade za fiziku 1978. godine.

1990 - Nepalski kralj Birendra je ukinuo zabranu rada političkih partija, koja je bila na snazi 30 godina.

1992 - Nakon genetskog testa otiska prstiju, nemački i izraelski izvori saopštili su da je izvesno da je ratni zločinac iz drugog svetskog rata Jozef Mengele umro u Brazilu 1979. godine.

1992 - Palestinski lider Jaser Arafat pronađen je živu Libijskoj pustinji 12 sati nakon avionske nesreće u kojoj su poginula trojica njegovih saputnika.

1993 - Makedonija je primljena u UN.

1996 - SR Jugoslavija i Makedonija potpisale su sporazum o normalizaciji odnosa.

2002 - Tužilaštvo u Prokuplju podiglo je optužnice protiv Saše Cvjetana i Dejana Demirovića za ratni zločin počinjen nad albanskim civilima u Podujevu, na Kosovu 1999. godine. To je bilo drugo suđenje za ratne zločine pred sudovima u SR Jugoslaviji. Cvjetan je osuđen na 20 godina zatvora, a Demirović je oslobođen optužbe.

2003 - U izraelskom raketnom napadu na vozilo u Gazi ubijen je lokalni vođa Hamasa Said Aldin al Arabid, koji je bio meta napada. U tom napadu poginulo je najmanje još pet osoba, a preko 47 Palestinaca je povređeno.

2003 - Od projektila koji je američki tenk, tokom rata u Iraku,ispalio na hotel "Palestina" u Bagdadu, u kome su bili smešteni strani novinari, poginuo je kamerman Rojtersa Taras Procuk i novinar španske televizije TVE 5 Joze Kouzo.

2004 - Sud u Osijeku (Hrvatska) osudio je Nikolu Ivankovića na 12 godina zatvora zbog ratnog zločina nad srpskim civilima u Paulin Dvoru 1991. godine.

 

[sendi]

Na današnji dan, 9. april

Na današnji dan, 9. april

Izvor: Beta

1553 - Umro je francuski književnik Fransoa Rable (Francois Rabelais), jedna od najistaknutijih ličnosti francuske renesanse. Njegov satirični roman "Gargantua i Pantagruel" ubraja se među najznačajnija renesansna dela.

1626 - Umro je engleski državnik i pisac Frensis Bekon (Fransis Bacon). U vreme vladavine kralja DŽejmsa I Stjuarta bio je lord kancelar od 1618. do 1621. ("Unapređenje nauke", "Novi organon", "Nova atlantida", "Eseji ili saveti etički i politički").

1683 - Francuski istraživač Rober Kavalije de la Sal (Robert Cavelier, Salle) proglasio je deo teritorije u Americi francuskim posedom i nazvao je Luizijana u čast kralja Luja XIV.

1807 - Austrijska vojska savladala je Ticanovu bunu, ustanak sremskih seljaka, koji je počeo 3. aprila pod vođstvom Teodora Avramovića Ticana. U pobuni je učestvovalo 15.000 seljaka iz 45 sela. Tican je uhvaćen i pogubljen krajem 1807. godine.

1821 - U Parizu je rođen jedan od najvećih francuskih pesnika 19. veka Šarl Bodler (Charles Baudelaire). Njegovu zbirku pesama "Cveće zla" mnogi književni kritičari smatraju najvećim lirskim delom 19. veka.

1865 - Završen je četvorogodišnji građanski rat u SAD nakon što se general konfederalnih snaga Robert Li (Lee) predao komandantu armije Unije Julisizu Grantu (Ulyšes). U ratu je poginulo više od 600.000 ljudi.

1906 - Velika Britanija i Francuska su potpisale konvenciju o nezavisnosti Sijama (Tajland).

1926 - Rođen je Hugo Hefner (Hugh), američki publicista, izdavač magazina "Plejboj" koji je pokrenuo u decembru 1953. sa tada nepoznatom Merlin Monro (Marilyn Monroe) nagom na naslovnoj strani.

1928 - U Turskoj, nakon reformi Kemala Ataturka, islam je prestao da bude državna religija.

1940 - Nemačke trupe napale su Dansku i Norvešku u Drugom svetskom ratu.

1948 - Jevrejska milicija napala je arapski grad Deir Jasin na području današnjeg Izraela. Ubijeno je 100 Arapa, a ostali su prisiljeni da napuste grad.

1959 - Umro je američki arhitekta Frenk Lojd Rajt (Frank Loyd Wright), jedan od tvoraca moderne funkcionalne arhitekture. Prvi je u SAD upotrebio armirani beton. Projektovao je Gugenhajmov muzej u Njujorku i hotel "Imperijal" u Tokiju.

1969 - Francusko-britanski supersonični putnički avion "Konkord" obavio je prvi let, od Bristola do Ferforda u Engleskoj.

1974 - Indija, Pakistan i Bangladeš potpisali su sporazum o repatrijaciji ratnih zarobljenika.

1977 - Komunistička partija Španije legalizovana je nakon 38 godina zabrane delovanja u vreme Frankovog režima.

1988 - Li Peng je imenovan za premijera Kine.

1990 - Posle 40 godina vladavine komunista, na izborima u Mađarskoj pobedio je Mađarski demokratski forum.

1991 - Gruzija je proglasila nezavisnost od SSSR-a.

1991 - Savet bezbednosti UN doneo je odluku o slanju 1.440 pripadnika mirovnih snaga za nadgledanje iračko-kuvajtske granice i povlačenja američkih snaga iz južnog Iraka.

1992 - Sali Beriša izabran je za prvog nekomunističkog predsednika Albanije posle Drugog svetskog rata.

1995 - Peruanski predsednik Alberto Fudžimori (Fujimori) osvojio je drugi petogodišnji mandat na prvim mirnim predsedničkim izborima u Peruu od 1980. godine.

1998 - U paničnoj jurnjavi islamskih hodočasnika u Saudijskoj Arabiji poginulo je 119 vernika iz više zemalja.

1999 - Pobunjeni vojnici su na aerodromu u Nijameju ubili predsednika Nigera Ibrahima Barea Mainasaru (Mainašara).

2002 - Pod snažnim pritiskom SAD Izrael se povukao iz dva palestinska grada, a sukobi su nastavljeni u izbegličkom kampu u Đenini, u Zapadnoj Obali.

2003 - Američke snage su ušle u centar Bagdada i preuzele kontrolu nad glavnim gradom Iraka.

2005 - Britanski princ Čarls (Charles) i Kamila Parker Bouls (Camilla Bowles) venčali su se u Gildholu u Vindzoru. Ovo je prvi put da jedan naslednik britanske krune sklapa civilni brak. Kamila je udajom postala njeno visočanstvo vojvotkinja od Kornvola.

 

[sendi]

Na današnji dan, 10. april

Na današnji dan, 10. april

Izvor: Beta

1583 - Rođen je holandski pravnik, pisac i humanista Hugo Grocijus, osnivač nauke o međunarodnom pravu.

1585 - Umro je papa Grgur XIII, poznat po reformi Julijanskog kalendara 1582. godine. Novi kalendar nazvan je po njemu Gregorijanski.

1755 - Rođen je nemački lekar Samuel Haneman, osnivač homeopatije.

1778 - Rođen je engleski pisac Vilijam Hezlit, jedan od najznačajnijih književnih kritičara 19. veka. Napisao je obimnu biografiju Napoleona I Bonaparte i više knjiga o umetnosti.

1813 - Umro je francuski matematičar i astronom Luj Lagranž. Rođen je u Torinu 1736, gde je sa 19 godina bio
profesor matematike u artiljerijskoj školi. Objavio je niz radova iz teorije brojeva, varijacionog računa, teorije parcijalnih jednačina, sferne astronomije ("Analitička mehanika", "Teorija analitičkih funkcija I, II").

1814 - Britanska i španska vojska porazile su u bici kod Tuluza trupe Napoleona Bonaparte. On je narednog dana abdicirao i prognan je na ostrvo Elba.

1847 - U Mađarskoj je rođen DŽozef Pulicer osnivač fondacije iz koje se svake godine u SAD dodeljuje "Pulicerova nagrada" za najbolja ostvarenja u novinarstvu, karikaturi i književnosti. Na Univerzitetu Kolumbija je 1903. godine osnovao prvu novinarsku školu.

1864 - Mlađi brat austrijskog cara Franca Josifa, nadvojvoda Maksimilijan, krunisan je za cara Meksika.

1867 - Umro je prvi ruski šahovski majstor i teoretičar Aleksandar Dmitrijevič Petrov, utemeljivač ruske šahovske škole.

1869 - Spajanjem dve železničke pruge, "Junion Pacifik" i "Central Pacifik", proradila je američka transkontinentalna železnica.

1919 - Vladine snage ubile su iz zasede revolucionarnog meksičkog vođu Emilijana Zapatu.

1921 - Sun Jat Sen je izabran za predsednika Kine.

1932 - Paul fon Hindenburg ponovo je izabran za predsednika Nemačke pošto je sa 19 miliona glasova pobedio Adolfa Hitlera koji je dobio 13 miliona glasova birača. U januaru 1933. poverio je Hitleru formiranje vlade i time otvorio nacistima put ka vlasti.

1938 - Na referendumu, organizovanom uz pritisak nacističke Nemačke, 99,75 odsto Austrijanaca izjasnilo se za priključenje Nemačkoj.

1941 - U Zagrebu je, uz podršku nacističke Nemačke, proglašena Nezavisna Država Hrvatska, na čelu sa ustaškim
poglavnikom Antom Pavelićem.

1941 - Komunistička partija Jugoslavije donela je odluku u Zagrebu da komunisti nastave borbu protiv nemačkih okupatora bez obzira na raspad jugoslovenske armije. Sedište Centralnog komiteta partije premešteno je iz Zagreba u Beograd.

1944 - Sovjetske trupe preuzele su u Drugom svetskom ratu Odesu od Nemaca.

1953 - Švedski političar Dag Hamaršeld postao je generalni sekretar UN. Ponovo je izabran 1957. godine. Posredovao je u više međunarodnih sporova, a poginuo je 1961. pod nerazjašnjenim okolnostima u avionskoj nesreći putujući u jednu mirovnu misiju u Africi. Posthumno mu je dodeljena Nobelova nagrada za mir.

1954 - Umro je francuski hemičar i industrijalac Ogist Limijer koji je u Lionu s bratom Lujem napravio prvu
filmsku kameru i fabriku za izradu fotografskog materijala. U pariskoj kafani "Gran kafe" braća Limijer prikazala su 28. decembra 1895. godine prvu filmsku predstavu u svetu - "Ulazak voza u stanicu" i
"Radnici izlaze iz fabrike".

1962 - Umro je američki filmski reditelj mađarskog porekla Majkl Kertiz, dobitnik Oskara za film "Kazablanka".

1963 - U severnom Atlantiku je u eksploziji američke atomske podmornice "Trešer" poginulo 129 ljudi.

1972 - U zemljotresu u južnom Iranu poginulo više je od 5.000 ljudi.

1972 - Više od 50 zemalja, uključujući SAD i SSSR, potpisalo je konvenciju o zabrani biološkog oružja.

1973 - Izraelski komandosi upali su u Bejrut i ubili trojicu lidera PLO, a jednog teško ranili. Premijer Libana Saeb Salam podneo je ostavku.

1974 - Izraelski premijer Golda Meir podnela je ostavku zbog sukoba u njenoj Laburističkoj partiji.

1993 - U Južnoj Africi je ubijen Kris Hani, lider južnoafričke Komunističke partije. Narednog dana crnci su iz osvete spalili dvojicu belaca.

1994 - Avioni NATO-a bombardovali su položaje bosanskih Srba oko Goražda, koje je UN proglasila "bezbednosnom zonom". To je bila prva vojna akcija snaga NATO od osnivanja te vojne alijanse.

1995 - Izrael i Jordan su razmenili ambasadore na osnovu mirovnog sporazuma dveju zemalja iz oktobra 1994. godine.

1997 - U Njujorku je u "Korporaciji Karnegi" i pod pokroviteljstvom "Projekta za etničke odnose", održan, bez
saglasnosti o bilo kojem spornom pitanju, trodnevni srpsko-albanski okrugli sto o Kosovu, na kojem su učestvovali predstavnici srpske opozicije i kosovskih Albanaca.

2001 - Organizacija UN za ishranu i poljoprivredu saopštila je da glad ugrožava oko 30 miliona ljudi u Africi.

2003 - Nemačke vlasti izručile su Srbiji bivšu vlasnicu propale piramidalne "Dafiment banke" Dafinu Milanović.

2004 - Umro je Sakip Sabanci, turski biznismen i filantrop. "Sabanci Holding", koji je predvodio, jedan je od dva najveća turska poslovna konglomerata, koji se bavi bankarstvom, automobilima, hranom, tekstilom, građevinom i hemikalijama.

 

[sendi]

Na današnji dan, 11. april

Na današnji dan, 11. april

Izvor: Beta

1227. Umro je Džingis-kan, mongolski vojskovodja i osnivač
mongolske države.

1514. Umro je Donato Bramante, italijanski arhitekt. Poslednjih petnaest godina života proveo je radeći za pape Aleksandra VI i Julija II. Njegovo delo imalo je presudan uticaj na arhitekturu visoke renesanse.

1689. Krunisan je engleski kraljevski par Vilijam III Oranski i Meri II. Za vreme njihove vladavine doneto je nekoliko važnih odredaba i zakona - Deklaracija prava, Akt tolerancije...

1713. Utrehtskim mirom okončan je "rat za špansko nasledje". Nizom ugovora, koje su 1713, 1714. i 1715. potpisale Engleska, Francuska, Holandija, Savoja, Portugal i Pruska preuredjena je mapa Evrope, a Španija je prinudjena da za vladare prihvati francuske Burbone.

1755. Rodjen je Džejms Parkinson, britanski lekar koji je otkrio Parkinsonovu bolest.

1814. Postignut je sporazum u Fontenblou prema kojem je Napoleon Bonaparta abdicirao i bio prognan na ostrvo Elba. Na prestolu ga je
zamenio Luj XVIII.

1842. Beogradski trgovci braća German završili su gradnju prve srpske ladje "Knez Mihailo". Majstori iz Carigrada počeli su gradnju 1840. u Brzoj Palanci na Dunavu. Brod je mogao da se koristi i u vojne svrhe - na njemu je bilo mesta za 18 topova.

1894. Uganda je postala britanski protektorat.

1899. SAD su od Španije preuzele Filipine.

1919. Osnovana je Medjunarodna organizacija rada sa sedištem u Ženevi.

1945. Američke trupe osvojile su u Drugom svetskom ratu nemačke gradove Esen i Vajmar i oslobodile koncentracioni logor Buhenvald.

1948. Počela je izgradnja novog beogradskog naselja na levoj obali Save - Novi Beograd.

1952. Krvavim vojnim pučem vlast u Boliviji preuzeo je Nacionalni revolucionarni pokret.

1961. U Jerusalimu je počelo sudjenje bivšem funkcioneru nacističke Nemačke Adolfu Ajhmanu (Eićman) za ratne zločine nad Jevrejima u Drugom svetskom ratu.

1973. Nacistički lider Martin Borman zvanično je proglašen mrtvim i skinut sa liste traženih ratnih zločinaca u SR Nemačkoj.

1977. Umro je francuski pisac Žak Prever "pesnik ljubavi, prijateljstva i sreće", autor čuvene "Barbare", veoma popularan medju mladima pedesetih godina 20. veka. Poznat je i po scenarijima za filmove Marsela Karnea (Marcel Carnet) "Obala u magli", "Hotel Sever", "Deca raja" i "Ljubavnici iz Verone".

1979. U glavni grad Ugande Kampalu ušle su trupe Tanzanije i snage opozicije u egzilu, okončavši osmogodišnju vladavinu
diktatora Idija Amin Dade. Idi Amin je pobegao u Libiju.

1984. Konstantin Černjenko izabran je za predsednika Prezidijuma Vrhovnog sovjeta SSSR-a.

1985. Umro je predsednik Albanije Enver Hodža. Kao neprikosnoveni komunistički lider od završetka Drugog svetskog rata do smrti, bio je pristalica staljinističkog kursa.

1991. Savet bezbednosti UN objavio je formalni kraj Zalivskog rata uz obećanje Iraka da će platiti ratnu štetu i uništiti oružje za masovno uništavanje.

1999. Indija je uspešno isprobala raketu dugog dometa tipa "Agni", sposobnu da nosi i nuklearne projektile.

1999. U Beogradu je ubijen novinar Slavko Churuvija, vlasnik listova "Dnevni telegraf" i "Evropljanin". Ubistvo nije razjašnjeno.

2001. Škotska kompanija ""PPL Terapeitiks Pielsi", koja je 1996. stvorila prvog kloniranog sisara - ovcu Doli, saopštila je da je proizvela pet kloniranih prasića.

2002. U sedištu UN u Njujorku zvanično je osnovan stalni Medjunarodni sud za ratne zločine, nakon što je više od 60 zemalja ratifikovalo Rimski sporazum iz 1998. kojim je ovaj sud uspostavljen.

2002. Bivši ministar unutrašnjih poslova Srbije i haški optuženik Vlajko Stojiljković izvršio je samoubistvo na ulazu u zgradu Skupštine SR Jugoslavije.

2003. Sfor je u Tuzli (BiH) uhapsio Nasera Orića, ratnog komandanta Armije BiH iz Srebrenice i izručio Tribunalu u Hagu, pred kojim je optužen za ratne zločine nad srpskim civilima u istočnoj Bosni, od početka rata do 1993. godine. Oridh je 30. juna 2006. osudjen na dve godine zatvora, ali je dve godine kasnije Apelaciono veće preinačilo tu presudu i oslobodilo ga krivice.

 

[sendi]

Na današnji dan, 12. april

Na današnji dan, 12. april

Izvor: Beta

1204. Krstaši, koji su u IV krstaškom ratu krenuli u Svetu zemlju da oslobode Hristov grob, zauzeli Konstantinopolj, pretvorivši ga u centar tzv. Latinskog carstva. Vizantija ga vratila 1261. Pod tursku vlast pao 1453. i kao Istanbul bio prestonica Osmanlijskog carstva do 1923.


1654. Irska i Škotska se ujedinile sa Engleskom.

1684. Umro Nikolo Amati, najveći majstor među graditeljima violina, porodice Amati, iz italijanskog grada Kremone.

1861. Napadom snaga Konfederacije na tvrđavu Samter u Južnoj Karolini počeo američki građanski rat.

1871. Rođen grčki general i političar Joanis Metaksas. Kao premijer i ministar vojske 1936. raspustio parlament i do 1941. vladao kao diktator.

1877. Velika Britanija anektirala bursku južnoafričku republiku Transval.

1877. Rusija objavila rat Turskoj.

1913. Rođen američki džez-muzičar Lajonel Hempton. Radio s Lujem Armstrongom i Benijem Gudmenom. Uveo vibrafon kao instrument u džez-sastav.

1933. Rođena španska operska pevačica Monserat Kabalje.

1938. Umro ruski operski pevač Fjodor Ivanovič Šaljapin, najčuveni bas u istoriji opere.

1941. U avionskom udesu u Grčkoj poginuo srpski istoričar Vladimir Ćorović, profesor Beogradskog univerziteta i član Srpske kraljevske akademije.

1941. Nemačke trupe u II svetskom ratu ušle u Beograd.

1945. Umro predsednik SAD Frenklin Delano Ruzvelt. Od 1932. četiri puta biran za predsednika kao kandidat Demokratske stranke. Njegovom zaslugom SAD prevladale ekonomsku krizu tridesetih godina, u II svetskom ratu napustio izolacionističku politiku SAD i pridružio se evropskim saveznicima u ratu protiv nacističke Nemačke. Mesto predsednika preuzeo potpredsednik Hari Truman.

1961. Sovjetski Savez lansirao prvog čoveka u kosmos. U svemirskom brodu Vastok I kosmonaut Jurij Gagarin načinio krug oko Zemlje za 108 minuta.

1962. Umro francuski vajar i slikar ruskog porekla Antoan Pevzner, jedan od najistajnutijih u pokretu ruskih konstruktivista. Pre egzila u Francusku 1923. pripadao grupi avangardnih ruskih umetnika s Kazimirom Maljevičem, Vladimirom Tatljinom i Naumom Gaboom.

1966. Bombarderi SAD izveli prve vazdušne napade na Severni Vijetnam.

1980. U vojnom udaru pod vođstvom narednika Semjuela Doa ubijen predsednik Liberije Vilijam Tolbert. Do suspendovao ustav, proglasio se predsednikom i naredio streljanje 13 predstavnika bivšeg režima.

1981. Umro američki bokser Džoe Luis, prvak sveta u teškoj kategoriji rekordnih 12 godina, sa 68 pobeda u 71 meču. Titulu prvaka sveta odbranio 25 puta.

1987. Sovjetski kosmonauti Aleksandar Lavejkin i Jurij Romanenko šetajući kosmosom uspešno povezali kosmički modul sa orbitalnom stanicom Mir.

1993. Tokom kontrole zone zabranjenog leta iznad Bosne i Hercegovine francuski avion miraž srušio se u Jadransko more.

1997. Bivši albanski kralj Leka I vratio se u zemlju posle 58 godina izgnanstva.

1999. U vazdušnim udarima NATO-a na Jugoslaviju pogođen putnički voz na mostu u Grdeličkoj klisuri. Poginulo 55 putnika, više desetina ih povređeno.

2001. U mestu Lorjan, u Francuskoj, deaktivirana bomba iz II svetskog rata, teška 250 kilograma. Bomba nađena u centru grada, na gradilištu jedne dvorane, između gradske skupštine i lokalnog stadiona.

2001. Posle intervencije predsednika SAD Džordža Buša,
Kina pristala da posle 11 dana oslobodi 24 člana posade špijunskog aviona SAD.

2002. Predsednik Venecuele Ugo Čavez podneo ostavku pod pritiskom oficira, posle žestokih sukoba njegovih pristalica i protivnika, u kojima je poginulo najmanje 17 osoba. U roku od 48 sati Čavez dekretom vraćen na mesto predsednika.

2002. Ministar Jugoslavije za rad, zdravstvo i socijalnu politiku Miodrag Kovač izvršio samoubistvo u Madridu, tokom službenog boravka.

2005. Evropska komisija usvojila studiju o izvodivosti za Srbiju i Crnu Goru, kojom je državnoj zajednici omogućen početak pregovora o Sporazumu o stabilizaciji i pridruženju sa EU. U oktobru iste godine u Beogradu svečano proglašen početak pregovora sa EU.

2006. Umro je Radža Kumar, ikona indijskog filma i zvezda u više od 200 filmova. U neredima između njegovih obožavalaca poginulo
je sedmoro ljudi.

 

[sendi]

Na današnji dan, 13. april

Na današnji dan, 13. april

Izvor: Beta

1519. Rođena francuska kraljica italijanskog porekla Katarina de Mediči, kćerka gospodara Firence Lorenca II Medičija. Posle smrti muža Anrija II, od 1560. vladala Francuskom kao regentkinja. Po njenom nalogu, 1572. izvršen pokolj više hiljada protestanata u Francuskoj, Bartolomejska noć.


1598. Francuski kralj Anri IV potpisao Nantski edikt, kojim se protestantima priznaju ista prava kao katolicima. Edikt, koji su katolici neprijateljski primili, ukinuo Luj XIV 18. oktobra 1685.

1605. Umro ruski car Boris Godunov. Njegov život inspirisao Aleksandra Puškina da napiše dramu "Boris Godunov", a Modesta Musorgskog da komponuje istoimenu operu.

1695. Umro francuski pesnik i basnopisac Žan de Lafonten. Ogledao se u svim književnim rodovima, ali u istoriju književnosti ušao delom "Basne", objavljenim u 12 knjiga. 1684. izabran za člana Francuske akademije.

1743. Rođen američki državnik i pravnik Tomas Džeferson, osnivač Demokratske stranke, treći predsednik SAD. Jedan od glavnih autora "Deklaracije o nezavisnosti", usvojene 4. jula 1776. Od Napoleona I 1803. kupio Lujzijanu.

1813. Umro slavni ruski vojskovođa Mihail Kutuzov. Kao vrhovni komandant ruske vojske zaslužan za poraz Napoleonovih trupa u Rusiji 1812. Jedan od glavnih likova u romanu Lava Tolstoja "Rat i mir".

1832. Rođen srpski slikar Stevan Todorović, član Srpske kraljevske akademije. Izradio oko 300 portreta savremenika, među njima Kornelija Stankovića, Đure Daničića, Vladana Đorđevića, kraljice Natalije.

1848. Sicilija proglasila nezavisnost od Napuljske kraljevine.

1869. U Pančevu izašao prvi broj nedeljnika Pančevac. U tom listu objavljen prvi prevod "Komunističkog manifesta" na srpski jezik. List više puta zabranjivan.

1885. Rođen mađarski filozof i književni kritičar Đerđ Lukač. Bio je ministar u vladi Imrea Nađa 1956, posle njegovog pada privremeno proteran u Rumuniju. Kasnije se povukao iz javnog života.

1892. Rođen britanski maršal avijacije Artur Haris Bombaš, poznat po taktici tzv. tepih-bombardovanja u Drugom svetskom ratu, primenjenoj na nemačke gradove Keln, Berlin i Drezden.

1898. Marija Kiri Sklodovska otkrila novi element, potom nazvan radijum. Tim otkrićem postavljeni temelji nauke o radioaktivnosti.

1906. U Dablinu rođen irski književnik Samjuel Beket, uz Joneska i Ženea, najznačajniji predstavnik Teatra apsurda. 1969. dobio Nobelovu nagradu za književnost.

1919. Britanske trupe u Amrikaru masakrirale 380 Indusa, pristalica vođe Pokreta za nezavisnost Indije Mahatme Gandija.

1922. Rođen tanzanijski državnik Džulijus Kambarage Njerere, jedan od lidera Pokreta nesvrstanih i jedan od osnivača Organizacije afričkog jedinstva.

1941. Rusija i Japan potpisali sporazum o neutralnosti u Drugom svetskom ratu.

1945. Sovjetske trupe pod maršalom Fjodorom Tolbuhinom u Drugom svetskom ratu oslobodile Beč.

1945. Teškim zapaljivim bombama vazduhoplovstvo SAD u Drugom svetskom ratu uništilo veliki deo Tokija.

1963. Rođen Gari Kasparov, ruski šahista. U 23. godini postao svetski šampion, najmlađi u istoriji šaha. Titulu preuzeo od zemljaka Anatolija Karpova.

1964. Američki filmski glumac Sidni Poatje dobio Oskara za film "Poljski ljiljani", kao prvi crnac dobitnik tog priznanja.

1966. U udesu helikoptera poginuo predsednik Iraka Abdul Salam Arif.

1975. Vojnim pučem u Čadu zbačen, potom ubijen, predsednik Fransoa Tombalbaje. Vlast preuzelo Vrhovno vojno veće na čelu s Feliksom Malumom.

1975. Pripadnik hrišćanske milicije u predgrađu Bejruta ubio 22 Palestinca u autobusu. Napad se smatra početkom građanskog rata u Libanu.

1981. Novinarka Vašington posta Dženet Kuk dobila Pulicerovu nagradu za priču o osmogodišnjem narkomanu. Dva dana kasnije, Dženet Kuk vratila nagradu, posle priznanja da je priču izmislila.

1990. Sovjetski Savez priznao odgovornost za masakr više hiljada Poljaka 1940. u Katinskoj šumi.

1995. Ukrajina pristala da do 2000. zatvori nuklearni reaktor u Černobilju, čiji je kvar 1986. izazvao ogromno radioaktivno zagađenje.

1996. U Briselu završena donatorska konferencija za posleratnu Bosnu i Hercegovinu. Obećano 1,23 milijarde dolara pomoći za obnovu.

1997. Posle dužeg odlaganja, papa Jovan Pavle II posetio Sarajevo. Duž puta kojim je trebalo da prođe njegova motorizovana kolona nađene mine.

1999. U državi Mičigen, SAD, lekar Džek Kervorkijan osuđen na 10 do 25 godina zatvora za pomoć u samoubistvu Tomasa Jouka, koje je izvršeno godinu dana ranije i snimljeno na video kaseti.

2002. Stalni Arbitražni sud u Hagu doneo pravosnažnu odluku kojom je definisana 1.000 kilometara duga granica između Etiopije i Eritreje, čime je okončan sukob koji je kulminirao dvogodišnjim ratom te dve afričke zemlje.