Srpske crkve i manastiri

[toigori]

Veoma uspeo pokusaj. Samo napred. Informacija nikada dovoljno.
U cast Slave crkveno-skolske zajednice "Sveti Kralj Milutin"-Auckland, New Zealand,
aktiviran je dole navedeni Web site kao i strana na Facebook-u.
Dobro dosli!
Sveti Kralj Milutin

 

[zjovan29]

Pomozimo obnovu Manastira Lepavina

​

"SVAKI COVEK JE LICE BOZJE", KAZU SVETI OCI.

A Crkva je parče neba u kojoj na
vidljiv način primamo blagodat nevidljivoga Boga Duha Svetoga.

Čime bismo mogli da vratimo uzdarje Bogu za nebrojena dobročinstva koja nam je učinio i koja nam daruje svakoga dana, okrepljuje, snaži, leči? Čime? Uzdarjem i zahvalnošću! Ako čovek samo malo poželi da se zahvali Bogu za sva blaga koja nam daruje, njegova duša se oplemenjuje i on se sav pretvara u ljubav i počinje da želi da i sam čini dobra dela.

​

​

Počinje da oseća da je to ustvari volja Božija. Ali, mogućnost da se uzvrati Bogu uzdarjem i zahvalnošću, pruža se čoveku svakoga dana.

Naše pravoslavne duše su bile sablasno prazne pa su i naše velike svetinje decenijama bile puste i prazne. Ali, Bog po milosti svojoj ipak nije ostavio narod svoj. Crkve su sve punije a i duša naša pravoslavna se oporavlja. Zato moramo i našim hramovima da pomognemo, ko koliko može i želi.

Zato učestvujte i Vi u obnovi našeg pravoslavnog manastira Lepavinskog iz XVI veka ..


POMOZIMO OBNOVU MANASTIRA LEPAVINA

KUNSKI RAČUN - ERSTE BANKA
2402006 - 1100515726

DEVIZNI ZIRO RAČUN

UPLATA ZA: MANASTIR LEPAVINA
BANKA: ERSTE BANKA
IBAN: HR1824020061100515726
SWIFT: ESBCHR22

... u kome se nalazi čudotovrna ikona Carice Nebeske Lepavinske, odakle ni jedna pokajana duša nije otišla neuslišena po molitvama svojim. Kroz svoju istoriju manastir Lepavina je više puta rušen, bilo bezumljem ljudskim, bilo nebrigom ili zubom vremena. Obnavljan je uvek dobrovoljnim prilozima Hristoljubivih ljudi, jer drugačije nije ni moguće.

Danas je ponovo neophodna obnova manastira Lepavine posvećenog prazniku Vavedenja Presvete Bogorodice. Potrebna je obnova kako crkve manastirske, tako i starog dela konaka iz XVIII veka, jer su obe gradjevine u dosta lošem stanju.

​

OVIM PUTEM SE OBRAĆAMO SVIM PRAVOSLAVNIM SRBIMA U SVETU I SVIM LJUDIMA DOBRE VOLJE DA ZA OBNOVU OVE STARE,

A VELIKE SVETINJE PRILOŽE SVOJE „DVE LEPTE“, KAKO KAŽE SVETO JEVANDJELJE, A MOLITVAMA IGUMANA ARHIMANDRITA OCA GAVRILA I BRATIJE, GOSPOD ĆE VAS STOSTRUKO NAGRADITI.

Svako dobro od G o s p o d a!

UPRAVA MANASTIRA LEPAVINE​

izvor:manastir-lepavina

Istorija manastira

MANASTIR LEPAVINA
(kratki istorijat)​

Po kazivanju jednog starog lepavinskog hroničara, manastir Lepavina je podignut oko 1550. godine, dakle uskoro po formiranju prvih srpskih naselja u ovom kraju. Još se kaže da ga je osnovao monah iz manastira Hilandara poreklom iz Hercegovine - Jefrem (Vukodabović), koji sklanjajući se ispred Turaka kriomice dođe u ovaj kraj. Čuvši za njega, dva kaluđera iz Bosne dođoše k njemu i s njim se udruziše.

Videvši da je okolina plodna, oni pozvaše i narod iz Bosne te se za kratko vreme okolina ispuni novopridošlim narodom. Tada se pojavila i potreba za gradnjom manastira koji bi zadovoljavao verske potrebe naroda. Kaluđeri počeše krčiti zemlju i graditi manastir uz pomoć naroda. Za krako vreme sagradiše malu drvenu crkvu i nazvaše je manastirom.

Čuvši za ovo, Turci iz Stupčanice, Pakraca i Bijele u avgustu 1557. godine napadoše na manastir pod vodstvom Zarep-age Alije. Manastir spališe, četiri kaluđera ubiše, a dvojicu odvedoše u ropstvo. Ali, misao o potrebi manastira kao duhovnog centra novodoseljenih Srba nije bila napuštena. Godine 1598. u manastir je došao jeromonah Grigorije, takođe postriženik manastira Hilandara, sa još dva brata iz manastira Mileševa; oni su sa okolnim narodom počeli obnovu manastira. Zbog nesigurnog vremena i nedostatka sredstava, obnova je tekla dosta sporo. Tek kad su Srbi 1630. godine dobili svoje privilegije i postali vazan faktor u obrani unutrašnjih austrijskih zemalja, te dolaskom arhimandrita Visariona 1635. godine, stvaraju se uslovi za gradnju manastira u pravom smislu reči. Srbi su pod rukovodstvom arhimandrita Visariona 1636. godine počeli temeljnu izgradnju manastira Lepavine i 1642. godine su sa tom izgradnjom bili gotovi pored svih teskoća na koje su nailazili...

Septembra 1642. godine potvrdio je baron Ivan Galer manastiru pravo vlasništva na sve zemlje koje su mu poklonili seljani Branjske i Sesvečana. To isto su naročitim pismima učinili i baron Zigmund Ajbeslavd, zatim vojvoda Gvozden sa Đordjem Dobrojevićem , Blažom Pejasinovićem i vojvodom Radovanom (5. februara 1644.), baron Honorije Trautmansdorf (10. jula 1644.) i grof Đordje Ljudevit Švarcenberg (23. novembra 1644.). Tako je konačno osiguran život ovog manastira. Od tada u punom zamahu počinje njegova verska, patriotska i kulturno-istorijska uloga u životu naših Krajišnika.

Istorija manastira Lepavine neodvojivo je povezana sa istorijom Srba u Varaždinskom generalatu. Od vremena njene obnove vodila se teška borba protiv unijačenja i pokatoličenja, a to je ujedno značilo i protiv pokmečivanja Srba Krajišnika. U odbrani svoje vere i narodnih privilegija ( Statuta Valahorum ) lepavinski kaluđeri su bili uz narod, boreći se i stradajući sa njim.

Godine 1666. učestvovali su oni i stradali u velikoj Osmokruhovićevoj buni; 1672. su zajedno sa gomirskim kaluđerima (ukupno njih 14) bili u okovima poslani na Maltu, da doživotno robuju na galijama, a 26./13. novembra 1715. godine na pragu manastirske crkve je iz pušaka ubijen iguman Kodrat.

Krajem 1692. godine i početkom 1693. boravio je u Lepavini, kao duhovnom centru Srba u Varaždinskom generalatu, patrijarh Arsenije III. Carnojević. Tu je Patrijarh okupljao narod i sveštenstvo i iz manastira odlazio u Arsenije III. Carnojevićposete okolnim krajiskim vojvodama.

Ova Patrijarhova poseta još je više podigla ugled manastira Lepavine, naročito u to vreme kad su u Marcu uvedeni unijati. U Lepavini su se često sastajali narodni predstavnici da sa svojim rodoljubivim kaludjerima brinu narodnu brigu i traze izlaz iz teških situacija.

Zato, kad su Srbi iz Varaždinskog generalata uspeli da 1734. godine dobiju svog pravoslavnog episkopa, mimo unijatskog (koji je u Marci sedeo bez pastve), bilo je određeno da sedište novog episkopa bude u Lepavini. Ali, zbog njenog geografskog položaja, budući da se nalazila na periferiji generalata i srpskih naselja, konačno je određeno da sedište episkopa bude u Severinu. Zbog velikog značaja Lepavine nova je eparhija dobila naziv Lepavinsko-severinska eparhija. U Lepavini je i sahranjen prvi lepavinsko-severinski episkop Simeon (Filipović), koji je umro u istražnom zatvoru u Koprivnici.

Polovinom XVIII. veka sagrađena je današnja manastirska crkva. Inicijator je bio raniji Manastir Lepavina"protopop horvački" Nikola Popović, koji se kao paroh pisanički ovekovečio gradnjom velike i lepe crkve u Pisanici, a tada je već kao lepavinski arhimandrit Nikifor rukovodio gradnjom današnje crkve manastira Lepavine. Dovršenu crkvu osvetio je 25. marta 1753. kostajničko-zrinopoljski episkop Arsenije (Teofanović), koji je gotovo stalno boravio u Severinu. Crkva izvana ima osobine baroka, ali je u unutrašnjoj konstrukciji sačuvala mnogo elemenata starog srpsko-vizantijskog stila. Crkva je kasnije doterivana i ulepšavana.

Za istoriju manastira Lepavine neraskidivo je vezana čudotvorna ikona Presvete Bogorodice Lepavinske. Nastanak ove ikone datira s početka 16. veka i delo je nepoznatog autora. Ikoni se s razlogom pripPresveta bogorodica lepavinskaisuju čudotvorne isceliteljske moći. Opširnije o čudima koja su se dogodila ispred čudotvorne ikone Majke Božje Lepavinske možete na ovim web-stranicama saznati pod naslovom "Čudesna iscelenja pred ikonom Majke Božje Lepavinske".

Naročitu vrednost dobila je manastirska crkva 1775. godine jer je tada u njoj umetnički ikonostas izradio jedan od najboljih slikara ranog srpskog baroka, Jovan Cetirevic-Grabovan. Rad je Ikonostasuglavnom finansirao, pored ostalih priložnika, feldmarsallajtnan Mihail Mikasinović. U spomen na to, pod ikonom svetog Jovana bio je izvajan njegov grb sa natpisom: "Mihail Mikasinović g. feldm. lait.".
To je bio jedan od najuspelijih Grabovanovih ikonostasa.

Nažalost, on je uništen u vreme II. svetskog rata. Od njegovih ikona sačuvale su se samo tri, od kojih su dve jako ostećene. Ipak, one svedoče o visokom umetničkim kvalitetama tog ikonostasa. Ikona je ostalo i iz ranijih vremena, kao što su ikone svetog Simeona Nemanje, svetog Save i ikona Vavedenja Presvete Bogorodice, koje su izrađene u Lepavini 1647. godine.

Pored ikonografskih spomenika, naročitu vrednost u Lepavini predstavljaju stare rukopisne i štampane knjige. Među najstarije spadaju dva četverojevandjelja, iz XIII. i XIV. veka, od kojih je jedno srpsko-raške, a drugo makedonske redakcije, oba sa lepim inicijalima.

U Lepavini nisu samo čuvane donesene knjige, nego i pisane, prepisavane i ponavljane. Drukčije nije moglo ni biti kad je manastir morao zadovoljavati kulturne potrebe ovamošnjih Srba. Tu je bila škola ne samo za obrazovanje manastirskog podmlatka, nego i podmlatka svesteničkog uopšte, kao i onih mladića koji su stekavši ovde pismenost i osnovna zvanja odlazili u vojnu službu ili produžavali školovanje u Beču, Pozunu i drugde.

Sve je to visoko podiglo ugled manastira Lepavine te je narod o velikim praznicima, a naročito o hramovskim slavama, dolazio u velikom broju, tu se Bogu molio i tako ispunjavao dušu svoju blagodaću Božjom, koja mu je davala snagu da istraje.

U toku vekova uloga manastira bila je velika. On je uvek delio tešku sudbinu svoga naroda, često stradajući sa njim. Najteži udarac primio je za vreme II. svetskog rata. Odmah posle okupacije Izgled konaka 1978 godinebratstvo je pohapšeno i odvedeno u logor. Jeromonah Joakim (Babić) je ubijen, a ostali su kaluđeri prognani u Srbiju. Dana 27. oktobra 1943. godine manastir je po nalogu Nemaca bombardovan. Tom prilikom su Izgled gosopodarske zgrade 1978 godine gotovo sasvim uništene manastirske zgrade, a crkva i konak teško ostećeni. Ikonostas i nameštaj u crkvi bio je sav uništen i spaljen, a u preostalom delu manastirskog konaka ostao je sačuvan deo manastirske biblioteke.

Dolaskom i zalaganjem Njegovog Visokopreosveštenstva Mitropolita Jovana (Pavlovića) na Eparhiju zagrebačko-ljubljansku 1977. godine, Mitroploit Jovan manastir Lepavina polako vraća svoj nekadašnji sjaj i značaj. Visokopreosvečeni, kojemu je ova svetinja posebno draga, ne zali ni truda ni vremena da u nju vrati istinski manastirski život. Veza sa manastirom Hilandarom ponovo je oživela 1984. godine dolaskom oca Gavrila (Vuckovića) - Hilandarca u manastir Lepavinu, što je još više umnožilo zauzimanje i trud Mitropolita Jovana.

Svetski savet crkava, Evangelski omladinski deo iz Virtenberga i vernici Evangelističke crkve iz Stutgarta na čelu sa sestrom Ursulom izrazili su želju da učestvuju u obnovi manastira, što im je Visokopreosvečeni i omogućio. Ali, rat koji je izbio 1991. godine sprečio ih je da svoju želju sprovedu do kraja, odgodivsi njeno konačno ostvarenje za neka bolja vremena.

Danas je u manastiru Lepavini, zahvaljujući požrtvovnom radu igumana Arhim. o. Gavrila (Vučkovića), duhovni život u usponu. Desetoročlano bratstvo zajedno sa igumanom izdaje svoj manastirski časopis "Put, Istina i Život", kao dvomesečno izdanje, kojim nastoji da vrati veru u duše parohijana i svih onih koji traže istinski duhovni život. Opširnije o časopisu možete saznati u rubrici "Manastirski časopis", koja se nalazi na naslovnoj web-stranici.DAnašnji izgled manastira

Sastavio: monah Vasilije (Srbljan)

po knjizi "Srpski manastiri u Hrvatskoj i Slavoniji" , dr. Dušana Kašića



​

 

[sendi]

Sopocani

Mesto sa koga se vidi pola Srbije

Priče o uništavanjima, rušenjima i spaljivanjima manastira zvuče, nažalost, tako poznato i u današnje vreme, a samo je božje čudo moglo da sačuva ove predivne freske kroz skoro osam vekova - iako je dva i po veka crkva bila bez krova!

Izvor: Danas
Autor: Slobodan Ogrizović

Ali i ono što je odolelo zubu vremena, nije moglo da odoli neljudima, koji su tokom Drugog svetskog rata - „streljali“ manastirske freske. U crkvi se sada, u nekoj vrsti izbeglištva, nalaze mošti Sv. vrača Damjana i Kozme, na čemu su zahvalni mnogi kojima je molitva uz ove svetinje donela spasenje i duševni mir. Mošti su prenete iz kosmetskog Zočišta, sravnjenog sa zemljom 1999. godine.

Inače, Sopoćani su od 1996. godine ponovo muški manastir (prethodno je sestrinstvo obnovilo monaški život nakon Drugog svetskog rata) tako da mlado bratstvo episkopa Artemija sada radi na duhovnoj i materijalnoj obnovi ove divne zadužbine.

U Sopoćanima, koji su i pod zaštitom Uneska kao svetska kulturna baština, nalazi se jedna od najlepših fresaka XIII veka (a verovatno i najlepša?) - Uspenje Presvete Bogorodice. Ova kompozicija naslikana je na više od dvadeset kvadratnih metara i ovaj, jedan od najlepših motiva Novoga zaveta, naslikao je nama nepoznat, ali sigurno vrhunski i dubokoverujući umetnik. Ko zna koliko je renesansnih, svetski poznatih slikara dobilo inspiraciju u ovom manastiru? Fresku nismo fotografisali. Obiđite Sopoćane, vidite je lično...

Inače, Sopoćani su ime dobili najverovatnije po staroslovenskoj reči sopot, što znači izvor.

Istim putem vraćate se ka Novom Pazaru, sve dok na jednoj od raskrsnica (postoji neugledna tabla, otvorite četvore oči) ne skrenete ka Đurđevim stupovima, lokalnim putem dugim nekih tri-četiri kilometra. Kada je lepo vreme, sa brežuljka na kome se nalazi manastir može se videti, kako monasi kažu, pola Srbije. A u svakom slučaju, može se videti cela novopazarska dolina. Predivan pogled pruža se i na Miščiće, rodno selo Svetoga Save. Manastir Svetog Đorđa u Rasu spada u ključna istorijska mesta Srbije. Naziv „Đurđevi stupovi“ dobio je u srednjem veku po stupovima, kulama - ukrasima manastirske crkve. Stupovi su zadužbina Stefana Nemanje, iz druge polovine XII veka. Pošto je 1166. godine preuzeo vrhovnu vlast u srpskim zemljama, Nemanja je otpočeo gradnju manastira. Crkva je bila završena 1171. godine, prema zapisu sa zapadnog portala, a ubrzo i oslikana. Ovaj manastir, na izuzetnom položaju, nedaleko od katedralnog hrama Raške episkopije, bio je potvrda tadašnjeg sklada vere i države. Iguman manastira Sv. Đorđa je inače uvek zauzimao istaknuto mesto u životu crkve i, kao prvi među uglednima, učestvovao u izboru igumana manastira Studenice. Pod svodovima Đurđevih stupova, i sam Rastko Nemanjić sticao je prva duhovna iskustva. Kralj Dragutin je kasnije dogradio manastirsku crkvu i oslikao njenu pripratu. Po izričitoj želji ovog vladara, koji se pred smrt zamonašio kao Teoktist, njegovi ostaci preneti su u manastir Sv. Đorđa i tu sahranjeni. Zbog svega što je činio za ovaj manastir, u narodu se kralj Dragutin pominje ne samo kao drugi ktitor već ponekad i kao osnivač manastira. Od sedamnaestog veka, manastir je prvo opusteo, a zatim su razne vojske i ruke nasilnika teško oštetili ovaj kompleks.

B92

 

[sendi]

Manastir Svete Bogorodice

Zašto je prepušten zubu vremena manastir jedinstven u Srbiji po arhitekturi, građen po ugledu na carigradske crkve 11. veka, u kome je živela majka Svetog Save, a posle o njemu brinula sultanija Mara?

Kuršumlija se našla na turističkim mapama zahvaljujući Đavoljoj varoši, u koju hrli na hiljade posetilaca iz zemlje i sveta, ali uglavnom ne zna da je tu u prvoj prestonici Stefana Nemanje podignut prvi hram posvećen Svetoj Bogorodici još 1156. godine, od koga je malo ostalo: dva stuba portika na zadnjoj strani, zidovi od opeke, oltarska apsida... Zašto je prepušten zubu vremena manastir jedinstven u Srbiji po arhitekturi, građen po ugledu na carigradske crkve 11. veka, u kome je živela majka Svetog Save, a posle o njemu brinula sultanija Mara?

– Pre godinu dana pokrenuli smo inicijativu i uputili zahtev Zavodu za zaštitu spomenika kulture u Nišu, da se obnovi manastir Svete Bogorodice u Kuršumliji, prvi od oko 200 manastira izgrađenih u epohi Nemanjića – rekao nam je direktor sektora za razvoj turizma „Planike” Radovan Tanasković dodavši da su u Kuršumliju tim povodom dolazili i iz Ministarstva kulture Republike Srbije.

„Planika” bi uložila deo sredstava u obnovu ovog spomenika kulture od izuzetnog značaja, brojni su i donatori spremni da to učine, koliko nam je poznato urađen je i projekat, ali bi prvo trebalo uraditi arheološka istraživanja, pojašnjava naš sagovornik.

Bele Crkve

Veliki srpski župan Stefan Nemanja je svoju političku karijeru i važno poglavlje u istoriji Srbije započeo u današnjoj Kuršumliji, gde je bila njegova prva prestonica više od 30 godina. Tu je sazidao prve zadužbine: manastire Svete Bogorodice (1159. godine) i Svetog Nikole (od 1165. do 1168) a onda, pošto je odatle proširio državu, seo na presto velikih župana u Rasu.

Važno je istaći da su ova dva manastira ne samo vremenski nego i arhitektonski na početku nemanjićke epohe. Oni ne samo da su imali uticaj na potonje građevine zidane u doba Nemanjića, već su promenili čak i ime mesta u kome su sazidani. Bili su pokriveni olovnim pločama koje su blještale na suncu i videle se nadaleko, pa je po njima staro slovensko ime Toplica, kako se nekada nazivala Kuršumlija, zamenjeno novim nazivom Bele Crkve. Tek posle prve i druge seobe Srba 1690. i 1737. godine, kada su Arnauti naselili opustošeni kraj, novo ime polako pada u zaborav. Obe su crkve porušene, a olovni krov izliven u kuršume. Neki smatraju da je otuda današnje ime Kuršumlija, ali po mišljenju turkologa, ono vodi poreklo iz staroturskog jezika, na kojem znači Bele Crkve.

Od uspostavljanja autokefalnosti Srpske pravoslavne crkve 1219. godine, Kuršumlija je i sedište Belocrkvanske episkopije, a od osnivanja Srpske patrijaršije i sedište Arhiepiskopije.

Anin drugi dom

U blizini ušća reke Kosanice u Toplicu, na putu ka selu Pepeljevac, gde je nekada prolazio rimski put a danas železnica iz Niša za Kosovo Polje, nalazi se ruševina prve Nemanjićeve zadužbine.

Crkva Svete Bogorodice je podignuta na mestu starijeg hrama. Zato je jedna od pretpostavki da je Nemanja u stvari obnovio hrišćansku crkvu iz 6. veka. Zidana je spolja opekom, a iznutra od opeke i kamena. Istorija beleži da se Nemanja posle povlačenja sa vlasti 1196. godine zamonašio, kao i njegova supruga Ana, u crkvi Svetih Petra i Pavla u Rasu. Tom prilikom su uzeli monaška imena Simeon i Anastasija.

Prvu godinu svog monaškog života Simeon je proveo u Studenici. U jesen 1197. godine Simeon se pridružio sinu, Svetom Savi, na Svetoj Gori. Tamo je uz dozvolu vizantijskog cara 1198. godine počeo gradnju manastira Hilandara.

Anastasija je ostala u manastiru Svete Bogorodice u Kuršumliji. Majka najvećeg srpskog svetitelja Save bila je kćerka vizantijskog cara Romana IV Diogena. Ana je rodila dva sina, Vukana i Stefana, a znatno kasnije, kada je imala skoro 50 godina, najmlađe dete Rastka, kasnije monaha Savu. Nema sumnje da je grčki jezik Sava naučio od majke.

Anastasija je preostalih pet godina provela u manastiru, gde je preminula u 75. godini, 21. juna 1200, četiri meseca nakon upokojenja njenog supruga (Stefan Nemanja, monah Simeon, usnuo je u 86. godini u manastiru Hilandaru, 13. februara 1200.).

O manastiru Svete Bogorodice se neko vreme, u 15. veku, starala i sultanija Mara, kćerka Đurađa Brankovića i žena turskog sultana Murata Drugog, koja je u neposrednoj blizini imala dvor.

Turci su crkvu u više navrata rušili i palili, ali je ipak nisu do kraja uništili. Priča se da je neki obesni poturica u 13. veku porušio deo crkve i od tog materijala napravio vodenicu na Toplici, koju mu je ubrzo nabujala voda odnela.

Interesantno je da je u blizini crkve otkriven nakit, prvi primerak ove vrste nađen na teritoriji Srbije.

Manastir je zapušten posle Velike seobe Srba, nakon čega su Osmanlije skinule olovni krov, čime je započelo njegovo zarušavanje. Vremenom su manastirske građevine porušene, kao i sama crkva od koje je opstao samo deo koji je istraživan 1921. godine i očišćen od rastinja. Konzervacija je rađena i 1948. godine, kao i nedavno, ali u manjem obimu. Crkva, u narodu poznata kao Petkovača (jer se oko nje svake godine na Veliki petak okupljaju vernici), samo je delimično obnovljena. Ostaje nada da će se što pre naći sredstva za obnovu ove svetinje.

S. Berić

Politika

 

[zjovan29]

CRKVA SVETOG MARKA​

Crkva Svetog Marka nalazi se u okviru tašmajdanskog parka na Bulevaru kralja Aleksandra. Sagrađena je pred II svetski rat (1931—1940)
u stilu srednjovekovnih crkava. Predstavlja kopiju manastira Gračanica. Unutrašnjost crkve nije dovršena.


CRKVA SVETOG MARKA


PROŠLOST

Kontinuitet hrišćanske bogomolje na mestu današnjeg parka Tašmajdan postoji sigurno još u 19. veku. Naime, skoro na istom mestu, nešto južnije od sadašnjeg zdanja nalazio se do početka Drugog svetskog rata prvobitni hram Svetog Marka koji je izgrađen u doba beogradskog mitropolita Petra Jovanovića (1833—1859) i kneza Miloša Obrenovića, 1835—1836. godine. Za Beograd u kome je još uvek turska vojna posada, kada je recimo današnja beogradska Saborna crkva bila od drveta, ovo je bio veliki duhovni događaj.

Ktitor hrama je Lazar Panča trgovac, koji je poreklom iz Južne Srbije, mesto Katranica, a umro je u Beogradu 1831. godine. Hram se nalazio na groblju što je uobičajena pojava, a o groblju se starala Uprava hrama. Na Tašmajdanu je bio rudnik kamena (i šalitre) koji je korišćen i u doba Turaka i od kojeg je građeno mnogo toga i u današnjem Beogradu. Pre samog podizanja hrama Svetog Marka, po svedočenju savremenika, na tom mestu je bio postavljen Krst i senica-šator gde je obavljena Sveta Liturgija ili litije na Paliluli. Sreten Popović, Beograđanin, zabeležio je sedamdesetih godina 19. veka "da su tu bile neke ruševine, i za njih bi se govorilo i pričalo, da je tu bila stara crkva, koja je na svu priliku posvećena bila Svetom Marku". Isti pisac pominje brežuljak — mogilu, na kojem je 1830. godine pročitan hatišerif.

Stara Markova crkva bila je pravougaona građevina čija je spoljna površina bila 11,5/21 metar, a unutrašnji korisni prostor 7,75/17,46 metara. Istovremeno je knez Miloš Obrenović sagradio u Topčideru dvorsku crkvu Svetih Apostola Petra i Pavla (dovršena 1834. godine). Radovima na oba hrama rukovodio je Hadži-Nikola Živković iz Vodena (1792—1870), prvi veliki graditelj u obnovljenoj Srbiji i njegovi majstori Janja i Nikola.

Od samog početka postojanja hrama, još 1838. godine u njemu je sahranjen knežević Milan Obrenović, najstariji sin kneza Miloša Obrenovića, i to "desno od zapadnih vrata njenih, i prah pokojnog vladike šabačkog Gavrila (Popovića) koji leži levo od zapadnih vrata u samoj crkvi". Posle krvavog dinastičkog majskog prevrata 1903. godine; u ovom hramu je sahranjen kraljevski bračni par Kralj Aleksandar I Obrenović i Kraljica Draga Obrenović.

Oko 1870. godine hram Svetog Marka imao je dve parohije: terazijsku sa 312 domova i palilulsku od 318 domova.

U toku Prvog svetskog rata austrijanski porobljivači su obnovili hram 1917. godine. Prvobitni hram je postojao do početka Drugog svetskog rata. Usled nemačkog bombardovanja na Cveti 13. aprila 1941. godine hram je zapaljen i toliko oštećen da su njegovi ostaci potpuno uklonjeni tokom 1942. godine.


NOVI HRAM

Zbog naglog širenja grada i povećanja broja stanovnika, ukazala se potreba već početkom 20. veka da se u ovom delu Beograda — Paliluli, podigne veći hram. Česti ratovi to nisu dopustili sve do 1930. godine kada su beogradski arhitekti braća Krstići — Petar i Branko, profesori Arhitektonskog fakulteta izradili projekat novog hrama Svetog Marka. Po ovom projektu između 1931. i 1940. godine sagrađeno je sadašnje zdanje Markove crkve. Izbijanje Drugog svetskog rata omelo je potpuni završetak hrama. Završeni su samo građevinski radovi. Bogosluženja su u novom hramu vršena tokom rata i posle njega do 14. novembra 1948. godine u adaptiranom narteksu hrama.

Tog datuma je izvršeno osvećenje hrama (patrijarh Gavrilo Dožić) i hram je otvoren za bogosluženje. Predviđeno je da cela unutrašnjost bude oslikana u fresko tehnici.

Po stilu gradnje, hram je monumentalna građevina urađena u duhu srpskog srednjovekovnog graditeljstva, po ugledu na zadužbinu kralja Milutina, manastir Gračanicu kod Prištine na Kosovu. Naravno, razmere hrama su mnogo veće i sve deluje veličanstveno i snažno. Spoljašnji zidovi su iz dva boje od prirodnog materijala u srpsko-vizantijskom načinu gradnje. Ovaj hram je dobar primer kako stari duhovni uzori oblikovani novim građevinskim materijalima mogu lepo delovati u gradskoj sredini ne gubeći ništa od svoje autentičnosti i jednostavnosti. Zvonik hrama je u sastavu samog hrama na njegovoj zapadnoj strani.


UNUTRAŠNJOST HRAMA

Markova crkva duga je 62 metra a široka 45 metara, visina glavne kupole do krsta je 60 metara. Korisna unutrašnja površina hrama je oko 1.150 kvadratnih metara, a naos hrama može da primi preko 2.000 vernika. Horska galerija na zapadnoj strani prima preko 150 pevača.

Već je rečeno da hram Svetog Marka nije ni posle više od sedamdeset godina od početka gradnje završen. To se odnosi pre svega na njegovu unutrašnjost, ukrašavanje, živopis, odgovarajuću rasvetu, ozvučenje, grejanje, provetravanje (ventilacija). U vremenu posle Drugog svetskog rata iz objektivnih razloga nije mnogo urađeno u samom hramu.

Iznad ulaznih vrata u hram na spoljnoj fasadi je ikona u mozaiku Svetog Apostola i Evangelista Marka, delo Veljka Stanojevića iz 1961. godine.

Pod u hramu je iz 1974. godine, dok je pod soleje i oltara od mermera urađen 1991. godine.

Ikonostas hrama, po projektu arhitekte profesora Zorana Petrovića je iz 1991/1992. godine i urađen je u mermeru, a ikone na njemu u tehnici mozaika delo su akademskog slikara Đure Radlovića iz Beograda, urađene su 1996—1998. godine. Časna trapeza je takođe od mermera sa manjim mozaicima sa prednje strane. Desno od glavnog oltara je manji oltar posvećen Svetom despotu Stefanu Lazareviću (†1427), a oltar sa severne strane posvećen je prazniku Preobraženja Gospodnjeg.

Sa desne strane kada se uđe u hram uz južni zid hrama nalazi se u mermeru izgrađena grobnica cara Stefana Dušana (†1354) po projektu dr Dragomira Tadića u koju su položene njegove mošti donesene iz njegove zadužbine manastira Svetih Arhanđela kod Prizrena, manastira koji je već više vekova u ruševinama. Sa suprotne, severne strane u istom stilu i od istog materijala sagrađena je grobnica patrijarha Germana (Đorić, †1991).

Na sredini hrama, ispod centralne kupole je polijelej izrađen od bakra po projektu dr Dragomira Tadića 1969. godine, a uradio ga je akademski vajar Dragutin Petrović.

Ispod narteksa hrama je kripta koja je tokom 2007. godine potpuno uređena, grobnice su preuređene, postavljene su nove ploče, postavljen je mermerni pod, uvedeno podno grejanje, klimatizacija i ventilacija, zatim postavljeno ozvučenje da brojni posetioci duhovnih predavanja i koncerata duhovne muzike, mogu uživati u veoma prijatnom i akustičnom ambijentu. U njoj se nalazi nekoliko grobova koji su preneti iz prvobitnog hrama: Mitropolit Teodosije (1815—1892), Episkop niški Viktor (1797—1888), Episkop šabački Gavrilo (Popović, 1811—1871) i Episkop timočki Mojsije (1835—1896). Tu su pohranjeni i Kralj Aleksandar Obrenović i Kraljica Draga (†1903), zatim Ana Jovana Obrenović (†1880), Knjaz Milan M. Obrenović (1819—1839) I Knežević Sergije M. Obrenović (†1878), zatim grob ktitora starog hrama, Lazara Panče. Inače, ceo prostor veoma prostrane kripte nije mnogo iskorišćen i pogodan je za galeriju-muzej ili kao izložbeni prostor.


OSNIVAČKA POVELJA

"U ime Oca i Sina i Svetoga Duha osveti se osnovni kamen ovom Božjem hramu posvećenom Svetom Apostolu i Evangelistu Marku u Prestonici Jugoslavije, Kraljevskom Gradu Beogradu, pored stare crkve Svetog Marka, na dan Hramovne slave, 25. aprila (8. maja po novom računanju) leta od stvorenja 7439, a od Vaploćenja Gospodnjega 1931. g, za vreme srećne vladavine Njegovog Veličanstva Kralja Jugoslavije Aleksandra prvog Karađorđevića i Poglavara Srpske Pravoslavne Crkve Njegove Svetosti Patrijarha Varnave, koji i izvrši ovaj sveti čin osvećenja.

CRKVA SVETOG MARKA
RIZNICA​

Sarkofag cara Stefana Dušana (1308—1355) po projektu dr. Dragomira Tadića, nalazi se u južnom delu naosa. Posmrtni ostaci doneseni su iz manastira Sv. Arhanđela kod Prizrena koji je vekovima u ruševinama.
izvor:riznicasrpska

 

[sendi]

Srpski manastiri blago Mediterana

[h=1]Srpski manastiri blago Mediterana
[/h] Izvor: Tanjug


Srpska sveta mesta Gračanica, Visoki Dečani i Pećka patrijaršija uvršteni su na spisak pet najvažnijih svetih mesta na Mediteranu, uz Jerusalim, Svetu Goru, Vatikan i Meku.

Foto: Laurent Droedet/Wikimedia CC

​

Odluka o značaju srpskih manastira na Kosovu i Metohiji doneta je na skupu pri Evropskoj uniji u Briselu kome je prisustvovao predsednik Evropske komisije Žoze Manuel Barozo. On je istakao da je neophodno obezbediti posebnu zaštitu za srpske svetinje na Kosovu.

"Manastiri bi trebalo da budu izvor dijaloga među kulturama, a ne konflikta", rekao je Barozo.

Kako prenose "Novosti", po završetku analize i prateće studije biće doneta međunarodna deklaracija kojom će se precizirati stepen zaštite srpskih svetinja na Kosovu i Metohiji.

Skupu je prisustvovao i profesor Pravnog fakulteta u Beogradu Sima Avramović. On je rekao da je bilo bitno utvrditi razliku između pravne zaštite mesta koja su u "prijateljskom" okruženju, poput Svete Gore ili Vatikana i, sa druge strane, onih mesta koja to nisu, kao npr. Jerusalim ili Kosovo.

"Veliki je uspeh to što će srpski manastiri imati isti tretman kao i Jerusalim. To će pružiti dodatne garancije očuvanju srpskog identiteta", zaključio je Avramović.