Valjevo

[zjovan29]

Opština Valjevo se nalazi u Zapadnoj Srbiji i centar je Kolubarskog okruga koji obuhvata još pet manjih opština (Mionica, Osečina, Ub, Lajkovac i Ljig) sa ukupno blizu 200000 stanovnika. Prema popisu stanovništva iz 2002. godine, Valjevo ima 96761 stanovnika, od čega je 61270 gradsko i prigradsko, a 35491 seosko stanovništvo. Prostire se na 905 kvkm površine i nalazi se na prosečnoj nadmorskoj visini od 185 metara. Grad je formiran na obalama reke Kolubare, pritoke Save. Valjevski kraj ima blagu, umerenokontinentalnu klimu.



Najstariji tragovi boravka ljudi na ovom području potiču iz paleolita i otkriveni su u obližnjoj Petničkoj pećini. Od sačuvanih pisanih dokumenata u kojima se spominje Valjevo, najstariji je otkriven u dubrovačkom Arhivu i datira iz 1393. godine. Valjevo je nastalo kao srednjevekovni trg na raskrsnici puteva koje su pohodili čuveni dubrovački trgovci. U svojim putopisima ga spominju Evlija Čelebija (1660), Feliks Kanic (1860 i 1888) i Hans Fogel (1913). U centru grada, na desnoj obali Kolubare, je stara čaršija iz turskog vremena – Tešnjar, poreklom iz 17. veka, ali je današnji izgled s kraja 19. veka. Najstarija sačuvana zgrada u Valjevu je Muselimov konak sa kraja 18. veka u kojoj su bili zatočeni knezovi Aleksa Nenadović i Ilija Birčanin pre pogubljenja u februaru 1804. Ovaj događaj, poznat u srpskoj istoriji kao "seča knezova", ubrzao je ustanak protiv viševekovne turske okupacije, tako da sada Muselimov konak predstavlja Muzej Prvog i Drugog srpskog ustanka. Sa brežuljka iznad centra grada dominira kula Nenadovića iz 1813. godine, koja je u to vreme služila kao barutana, a obnovio ju je 1836. knez Miloš Obrenović.

​

U blizini Valjeva je Brankovina – postojbina čuvene srpske porodice Nenadović iz koje su potekli vođe Prvog srpskog ustanka, ministri prve srpske vlade, duhovne vođe i putopisci – knez Aleksa, prota Mateja, vojvode Jakov, Sima i Jevrem, književnik Čika Ljuba, kao i kraljica Persida, majka kralja Petra Oslobodioca. U Brankovini je provela detinjstvo (rođena u obližnjoj Rabrovici) i završila osnovnu školu najpoznatija srpska pesnikinja Desanka Maksimović. Desanka je celog života ostala emotivno vezana za Brankovinu, često joj se vraćala i tu provela poslednje godine svog života, da bi po sopstvenoj želji bila i sahranjena pod stoletnim hrastovima crkvene porte u Brankovini. Znamenitosti Brankovine su sabrane u kulturno-istorijski kompleks koji obuhvata crkvu Svetog Arhanđela – zadužbinu prote Mateje, Protinu školu, Desankinu školu, staru sudnicu, vajat porodice Nenadović, grbove Nenadovića i Desanke Maksimović, kao i stare kuće "sobrašice" u prelepoj porti brankovinske crkve.

​

U neposrednoj blizini Valjeva se nalaze poznati srpski srednjovekovni manastiri. Manastir Ćelije, smešten u živopisnom kanjonu reke Gradac, potiče iz 14. veka. Poznat je po čuvenom teologu dr Justinu Popoviću, koji je tu bio duhovnik od 1948. do sedamdesetih godina prošlog veka. Arhimandrit Justin Popović je autor mnogih značajnih studija o pravoslavlju i jedan od osnivača Srpskog filozofskog društva. Ćelije, zajedno sa obližnjim manastirom u Leliću, predstavljaju stecište velikog broja hodočasnika tokom čitave godine. U Leliću su mošti Svetog vladike Nikolaja Velimirovića, čuvenog religioznog mislioca, doktora filozofije sa Oksforda, autora velikog broja religioznih i filozofskih dela, najpoznatijeg srpskog duhovnog prosvetitelja posle Svetog Save. Manastir Pustinja iz 17. veka, za koji se osnovano veruje da je postojao i u ranom srednjem veku, veoma je značajan po osobenoj arhitekturi (raška škola) i vrednim, dobro očuvanim freskama, među njima se ističe freska Svetog Jovana Krstitelja koja je pod zaštitom UNESKO-a. Crkva Pokrova Presvete Bogorodice u Valjevu podignuta je 1836.godine, a u toku je izgradnja novog svetilišta na ušću Graca u Kolubaru, Hrama Vaskrsenja Gospodnjeg.

​

Venac valjevskih planina (Medvednik, Jablanik, Povlen, Maljen, Suvobor) sa pitomim brdima koja okružuju grad predeo je čistog vazduha, lekovitog bilja, šumskih plodova i divljači. Priroda je sačuvana od industrijalizacije, zemljište nezagađeno, tako da je i hrana zdrava, a odlične su i mogućnosti za lov i ribolov u planinskim rekama. Vazdušna banja Divčibare je idealna za odmor, rehabilitaciju i rekreaciju. Divčibare, visoravan na planini Maljen sa izletničkom tradicijom od 100 godina, ima prosečnu nadmorsku visinu od 1000 metara. Udaljeno je 38 kilometara od Valjeva i 110 kilometara od Beograda. Epitet "vazdušna banja" potiče od blagotvornosti Divčibara za disajne organe koja nastaje sudaranjem morske, karpatske i panonske klime. Karakteristika ovog izletišta je privatni smeštaj. Planinarski domovi na ostalim valjevskim planinama mogu prihvatiti zaljubljenike u visoke predele.
Banja Vrujci nedaleko od Mionice ima lekovito blato za reumatske bolesti, ali i hotelsko-sportski kompleks sa bazenima.

​

Klisura reke Gradac, čiji se tok, sa skoro netaknutom prirodom, završava u centru grada, omiljeno je izletište Valjevaca u vrelim letnjim danima. Gradac je jedna od najčistijih evropskih reka, što dokazuje i prisustvo vidri, koje nastanjuju isključivo čiste vode. Obiluje potočnom pastrmkom, tako da je raj za ljubitelje pecanja na mušicu. Stare vodenice potočare su jedan od simbola ovog zaštićenog prirodnog dobra površine 1300 hektara, koje je opština poverila na staranje Ekološkom društvu "Gradac".
U Petnici na 5km od Valjeva nalaze se otvoreni bazeni i tereni za male sportove, kao i jezero Pocibrava – stecište kupača i ribolovaca.

​

Najznačajnije ustanove kulture su Narodni muzej, pod čijim okriljem su i Muzej Prvog i Drugog srpskog ustanka i postavke u Brankovini, Zavod za zaštitu spomenika kulture, Istorijski arhiv, Gradska biblioteka sa naučnim, zavičajnim i dečijim odeljenjem, Dom kulture sa dobro opremljenom scenom i salom od 630 mesta, omladinski centar sa "Galerijom 34" za izložbe i tribine. Valjevo ima dve elitne galerije: Modernu galeriju sa stalnom postavkom Ljube Popovića (period 1953-63), poklon-zbirkom dosadašnjih izlagača i konceptom predstavljanja slikarstva fantastike na tragu čuvene "Mediale", i Internacionalni umetnički studio "Radovan Mića Trnavac" koji priređuje izložbe stranih slikara različitih stilova. KUD "Abrašević" ima renomirani hor, folklorni, muzički i dramski asambl. Osim "Abraševića" pozorišne predstave igraju privatno pozorište "Mala scena" i Dramski studio valjevske gimnazije. Najpoznatije kulturne manifestacjie su Tešnjarske večeri i Ju džez fest, a prate ih letnji književni razgovori u Dvorištu biblioteke i Desankini majski razgovori, uz dodelu godišnje pesničke nagrade Zadužbine Desanke Maksimović u Brankovini.


izvor:srpskijezik.edu.rs