Koristite zastareli pregledač. Možda neće pravilno prikazivati ove ili druge veb stranice. Trebali biste nadograditi ili koristiti alternativni pregledač.
[h=1]SAD u Srbiji traži nestalog pilota [/h] Izvor: Večernje novosti
Beograd -- Istraživači Ministarstva odbrane SAD tragaju za 18 stradalih pripadnika američke vojske u Drugom svetskom ratu na teritoriji Srbije, pišu "Novosti".
Foto: Beta, Arhiva
Reč je o prvom istraživanju od 1947. godine, a misija koja se ovih dana stacionirala u Kruševcu, otkrivaju sagovornici iz američke vlade, za "Novosti“, vodi se načelom i obećanjem američke vlade da se nijedan pripadnik američke vojske ne ostavlja. Služba Ministarstva odbrane za nestalo ljudstvo veruje da je na teritoriji bivše SFRJ i Albanije ukupno nestalo oko 240 lica.
[TABLE="class: antrfile right, align: right"]
[TR]
[TD][TABLE]
[TR]
[TD][TABLE]
[TR]
[TD="class: textvesti"]Nestali
Prema zvaničnim podacima Ministarstva odbrane SAD, od 16 miliona ljudi koji su učestvovali u Drugom svetskom ratu, više od 400.000 je tokom rata izgubilo život. Istoričarka Kristin Kon napominje da se posle rata nije znala sudbina 80.000 lica, a do danas se kao nestali u tom ratu vodi tačno 73.681 Amerikanac.
[/TD]
[/TR]
[/TABLE]
[/TD]
[/TR]
[/TABLE]
[/TD]
[/TR]
[/TABLE] Među 18 nestalih pripadnika američke vojske je i tada dvadesetogodišnjak, potporučnik Filip Bruer. Mladi pilot stradao je, kako se veruje, na nebu između Kruševca i Niša i to od prijateljske sovjetske vatre posle pogrešne identifikacije! Prve informacije na osnovu izjave očevidaca su govorile da je pilot pao kod aerodroma u Kruševcu, 7. novembra 1944.
"Istorijski dokazi tu izjavu nisu potkrepili. Video-zapis govori da su avioni za koje se kasnije ispostavilo da pripadaju Rusima poleteli iz pravca Niša, tako da to trenutno istražujemo", kaže za "Novosti“ Lari Lejman, analitičar odeljenja za nestalo ljudstvo MO Vlade SAD, koji duže od tri godine radi ovaj izazovan posao.
Tog 7. novembra američke letilice opazile su ruski konvoj i pomislile da je reč o Nemcima i usledio je okršaj. Rusi su, kako se veruje, podigli dva aviona tipa "jak“ i u toj kratkoj borbi stradao je američki pilot. Obe strane brzo su shvatile šta se dogodilo, ali je bilo kasno: potporučnik je izgubio život.
Sagovornici "Novosti" imaju podatke o četiri oborena pilota - lovca. Među 18 slučajeva je i slučaj oborenog bombardera kod Pančevačkog mosta u Beogradu, te obaranje transportnog aviona C-47 kod sela Kalna blizu bugarske granice.
"Krenuli smo od solidnih tragova, dobijenih iz naših vojnih arhiva i dokumenata, to je uvek početna tačka naših istraživanja, a naišli smo na korisne informacije na samom terenu", kaže za "Novosti“ Kristin Kon, istoričarka Ministarstva odbrane, koja je pet godina angažovana na istraživačkom projektu.
"Za sada smo istraživali u Beogradu, u arhivima Jugoslavije, Srbije i grada Beograda, obišli Kruševac i Niš.U zavisnosti od dobijenih tragova nastavićemo da istražujemo", dodaje ona.
Američki istraživači tragaju za pilotima nestalim u misterioznim sukobima 1944. na ovim prostorima. Sukob Sovjeta i Amerikanaca iznad Srbije 1944. umalo prerastao u treći svetski rat
ISTRAŽIVAČI Ministarstva odbrane SAD otišli su u petak iz Srbije posle okončane misije sakupljanja informacija o američkim vojnim pilotima nestalih na ovom prostoru krajem Drugog svetskog rata. U Kruševcu su pokušali da odgonetnu sudbinu potporučnika Filipa Bruera, dvadesetogodišnjeg pilota lovačkog aviona, koji je po rečima očevidaca 1944. oboren “prijateljskom vatrom” sovjetskih lovaca tipa “jak”.
- Američki stručnjaci istražuju četiri slučaja obaranja aviona savezničkom vatrom u kojima je nestalo 18 pilota - rekao nam je dr Bojan Dimitrijević, iz Instituta za savremenu istoriju, koji je bio domaćin američkim istraživačima. - Do obaranja savezničkih aviona dolazilo je usled pogrešne identifikacije, jer su se još uvek vodile borbe za oslobođenje Srbije, a na terenu je delovalo mnogo vojnih formacija.
- Američka potraga pobudila je veliko interesovanje javnosti jer su upravo Srbi, rizikujući najsuroviju nemačku odmazdu, tokom Drugog svetskog rata spasli najveći broj američkih pilota oborenih iza neprijateljskih linija u operaciji “Halijard”. Sudbina onih koji su oboreni po okončanju te misije je nepoznata - kaže istoričar Miloslav Samardžić, čija knjiga na ovu temu treba da bude objavljena ovih dana u SAD.
Po rečima sagovornika “Novosti”, upravo ovakvi izveštaji doveli su do okršaja američkih i sovjetskih aviona 1944. iznad Srbije. Naime, izrazito antikomunistička američka tajna služba OSS, prethodnica CIA, nije prihvatala bezrezervno britansko podržavanje Tita i “sovjetizovanje” Srbije. Zato je general Vilijam “divlji Bil” Donovan, uprkos žestokom protivljenju Čerčila, u avgustu 1944. poslao tajnu misiju “Rendžer” u štab Draže Mihailovića.
- Misija je imala cilj da postigne dogovor s Nemcima da se predaju Draži Mihailoviću, odnosno Amerikancima, a 300.000 njegovih boraca naoruža nemačkim oružjem i spreči pobedu komunista - objašnjava Samardžić. - Namere da podrže Mihailovića dovela je do sukoba Sovjeta i Amerikanaca nad Srbijom koji je umalo prerastao u Treći svetski rat.
U takvom sukobu stradao je i američki pilot Filip Bruer, na pravcu Kruševac-Niš 7. novembra 1944. Zvanično, tada je američki avion napao rusku vojnu kolonu misleći da je reč o nemačkim trupama. Sovjeti su u odbrani podigli dva svoja “jaka” i oborili Amerikanca. Međutim, Samardžić tvrdi da je zvanična verzija netačna, ali da su je kasnije prihvatile obe strane radi mira u kući.
- Ujutro 7. novembra 1944, putem Niš-Kruševac krenula je duga kolona 6. gardijskog streljačkog korpusa Crvene armije, koju napadaju tri grupe od po 12 američkih lovaca tipa P-38 “lajting” - navodi Samardžić. - Poginuo je komandant korpusa, general Kotov i 31 vojnik, a 37 crvenoarmejaca je ranjeno. Kad je naišla još jedna grupa američkih lovaca komandant sovjetske 17. vazduhoplovne armije, general Sudec, naređuje pilotima dežurnih aviona na niškom aerodromu da uzlete i odgovore na napad. Poletela je grupa od devet lovaca tipa JAK-3 iz sastava 288. avio-divizije i otpočela je vazdušna borba.
Prema američkom autoru Glenu Bausu, Amerikanci su oborili četiri JAK-a, a Sovjeti dva “lajtinga”. Prema sovjetskom izveštaju, oborena su tri JAK-a i četiri “lajtinga”, a prema izveštaju jugoslovenskih komunista, tri JAK-a i sedam “lajtinga”.
STRAH OD TITA I SOVJETA
Podozrivost amerikanaca prema Titu i Sovjetima porasla je posle hapšenja poručnik Elsforda Kramera, člana američke misije. Uhapšen je zajedno s četnicima u Kruševcu 14. oktobra. On je ipak, nekoliko dana kasnije uspeo da pobegne u Bari i izvesti o tome kako Titovi komunisti preuzimaju vlast u Srbiji uz pomoć Sovjeta i kakav je odnos prema Amerikancima - kaže Samardžić.
Potraga za američkim pilotima u Drugom svetskom ratu u Srbiji(3). Zbog političkih igara u Srbiji se ubijali ruski i američki vojnici
MINISTARSTVO odbrane SAD je tek ovih dana, prvi put posle 1947, poslalo u Srbiju istražitelje da odgonetnu sudbinu američkih vazduhoplovaca čiji su avioni oboreni nad Srbijom tokom Drugog svetskog rata. U javnosti se sve češće postavlja pitanje zašto Amerika tek sad istražuje šta se desilo s njenim vojnicima, ko ih je ubijao, a ko spasavao.
Deo zapadnih i srpskih istoričara tvrdi da je ova potraga odlagana decenijama jer otkriva mračnu stranu kraja Drugog svetskog rata koja je dugo skrivana iz političkih razloga. Tek sada na videlo izlaze dokumenti i svedočenja o prljavim političkim igrama saveznika koje su dovella do međusobnih sukoba u u Srbiji, u kojima su gubili živote ruski i američki vojnici, iako su u rat pošli s istim ciljem, da pobede naciste.
Izveštaji američkog oficira Elsforda Kramera iz misije Rendžer, koga su u Kruševcu uhapsili crvenoarmejci, otkriva da su ga u oktobru 1944. komunistički oslobodioci tretirali kao špijuna i da je pukom srećom izbegao da završi u zarobljeničkom logoru. S druge strane, malo poznati vojni izveštaji otkrivaju da su američki avioni u jesen 1944. dva puta bombardovali sovjetske kolone na putu Niš - Kruševac, a neki istraživači smatraju da je to bio pokušaj američke tajne službe da zaustavi sovjetizaciju Srbije. Ova svedočanstva gurnuta su pod tepih i posle rata jer je Zapad podržavao svim sredstvima Titovu SFRJ kao svog Trojanskog konja u istočnom bloku i nije želeo da podriva njegov režim nezgodnim istinama.
- Broj Titovih pristalica i boraca u Srbiji sve do ulaska Sovjeta, koji su razoružali četnike i doveli ga na vlast, bio je zanemarljiv - kaže istoričar Miloslav Samardžić. - Iako zvuči paradoksalno, Tito nikad ne bi osvojio Srbiju da ga u tome nije svim silama podržao Vinston Čerčil. Britanska tajna služba SOE je je stvorila mit o četnicima kolaboracionistima i išla dotle da skriva od Amerikanaca podatke o nekoliko stotina njihovih pilota u Srbiji, samo zato što su ih spasavali pripadnici Jugoslovenske vojske u otadžbini.
Niški istoričar Aleksandar Dinčić napominje da je za vreme okupacije 1941-1944. spaseno 45 savezničkih vazduhoplovaca na teritoriji niškog, zaplanjskog, belopalanačkog, svrljiškog i pirotskog kraja.
- Vojne snage Josipa Broza Tita, koje je narod nazivao partizanima i komunistima nisu spasle ni jednog savezničkog vazduhoplovca jer ih od sredine 1942. do septembra 1944. ovde nije ni bilo, osim nekih mesnih desetina i pokrajinskih komiteta - kaže Dinčić. - Teritorija je bila pod apsolutnom vojnom kontrolom jedinica JVuO, koje je narod nazivao „Dražinim četnicima“. Oni su spasli 45 savezničkih vazduhoplovaca.
Jednice JVuO spasle su ukupno oko 700 savezničkih pilota u Srbiji, pošto su ih Nemci oborili 1943-1944. tokom misija bombardovanja naftnih polja u Rumuniji.
- Iz Pranjana je u avgustu 1944. odletelo oko 500 savezničkih pilota, zahvaljujući četnicima koje je britanska služba proglasila kolaboracionistima i avijaciji SAD, jer Englezi nisu hteli da učestvuju u spasavanju - navodi Samardžić - Saveznički avijatičari spasavani su i kasnije s improvizovanih aerodroma u Koceljevi i sa Ozrena, gde su se zajedno s četnicima povlačili pred Sovjetima i Titovim komunistima. Pripadnici savezničih misija Majkl Liz i Arči Džek svedočili su da su komunisti hapsili, pa čak i ubijali, savezničke vojnike koje bi zatekli s četnicima, nazivajući ih špijunima.
U oktobru 1944. godine četiri člana američke misije „Rendžer“ evakuisana su avionom iz sela Boljanić kod Doboja, u Bosni, a peti član misije, poručnik Elsford Kramer, ostao je u štabu Rasinsko-topličke grupe korpusa JVuO. Dan nakon što su četnici osvojili Kruševac od Nemaca, dotad saveznička Crvena armija je razoružala i uhapsila i njih i američkog oficira! UBILI HEROJA
ISTORIČAR Dinčić kaže da je tokom istraživanja sudbina američkih pilota najsnažniji utisak na njega ostavilo svedočenje o spasavanju na Rakošu ispod same Suve planine.
- Velimir Zlatković, železnički službenik, spasao je šestoricu Amerikanaca i odveo ih u selo Špaj kod Bele Palanke, gde su čuvani u kući Božidara Mladenovića, opštinskog delovođe, koga su partizani ubili 1942. godine. Zlatković je dve godine ranije digao u vazduh i nemački magacin sa municijom na Bubnju kod Niša. O tome niko nije pisao. I ono što je najstrašnije, takvog borca protiv okupatora - komunisti posle rata ubijaju ovde u Nišu - otkriva istoričar Aleksandar Dinčić.
Potraga za američkim pilotima u Drugom svetskom ratu u Srbiji otkriva prljav veš saveznika (4). Američki "lajtninzi" počeli bez ikakvog upozorenja da pucaju na ruske „jakove“
Generala Kotova ubili Amerikanci dok je leteo u „jaku“
AKTUELNA potraga Ministarstva odbrane SAD za američkim pilotima nestalim u akciji iznad Srbije krajem Drugog svetskog rata podsetila je na zataškanu istinu o pogibiji generala Crvene armije Grigorija Petroviča Kotova, komandanta Šestog gardijskog streljačkog korpusa. Njega je ubila "prijateljska vatra" iz američkih "lajtninga" koji su napali rusku vojnu kolonu 7. novembra 1944. nedaleko od Ražnja.
Ruski avioni su uzvratili i u vazdušnom sukobu saveznika je oboreno po nekoliko letelica s obe strane. General Vilson, glavnokomandujući savezničkih snaga na Mediteranu, posle incidenta je morao da odleti u Sofiju i lično se izvini maršalu Tolbuhinu, komandantu Trećeg ukrajinskog fronta.
Zvanični američki izvori i danas navode da su piloti pogrešili u navigaciji, pa su umesto nemačke kolone Grupe armija E u klisuri Ibra, napali crvenoarmejsku kolonu u dolini Morave. Međutim, izveštaji istrage Crvene armije iz 1944. pokazuju da Rusi u to objašnjenje nisu verovali. Svedok bitke, ruski pilot Boris Smirnov, u memoarima otkriva da je u olupini američkog aviona pronađena mapa na kojoj je grad Niš označen kao pravi cilj napada.
Mnogi istoričari smatraju da američko-ruski sukob u Srbiji u oktobru i novembru 1944. nije bio slučajnost, već posledica "podzemne politike". Naime, tada je postalo jasno da nema ništa od Titovog obećanja Čerčilu da će posle rata organizovati slobodne izbore.
- Američka tajna služba OSS poslala je u štab Jugoslovenske vojske u otadžbini tajnu misiju "Rendžer" kao poslednji pokušaj da spreči komuniste da zavladaju Srbijom - kaže istoričar Miloslav Samardžić. - Plan komandanta misije pukovnika Mekdauela bio je da izdejstvuje predaju nemačkih snaga u Srbiji Mihailoviću, uz obećanje da ih Amerikanci neće prepustiti Sovjetima. Mekdauel je planirao da nemačkim oružjem naoruža 300.000 Mihailovićevih boraca.
Plan se nije ostvario, jer su Sovjeti brzo razoružavali i hapsili četnike, a misija "Rendžer" je kao poslednje rešenje pokušala da ugovori predaju nemačke Grupe armija E koja se povlačila iz Grčke preko Srbije. Upravo tada je kod Ražnja došlo do napada 36 američkih aviona "lajtning" na kolonu ruskog prekaljenog Šestog gardijskog korpusa koji je pod borbom od ušća Dunava pratio elitnu SS diviziju Brandenburg.
- Kad su crvenoarmejci videli savezničke američke avione počeli su da im mašu i pozdravljaju a oni su ih napali - seća se Genadij Kotov, sin legendarnog generala. - Uz mog oca poginuo je još 31 oficir i vojnik, a ranjeno je 37 ljudi, uključujući i mog starijeg brata Engelsa, u čijem je naručju otac izdahnuo.
Kad se videlo da se američki avioni grupišu za novi napad, s niškog aerodroma uzletelo je devet ruskih lovaca "jak-9".
- "Lajtninzi" su počeli da pucaju na ruske avione u poletanju iako su na njihovim krilima i repu mogli da zapaze velike crvene zvezde - svedočio je vazduhoplovni inženjer Dragoslav Dimić, koji je kao dečak posmatrao vazdušnu bitku. - Ruski lovci su preleteli nišku tvrđavu na visini od samo dvadesetak metara i u strmom penjanju odozdo napali "lajtninge", od kojih je jedan oboren i srušio se na ivicu aerodroma.
Posle vazdušne bitke koja je trajala dvadesetak minuta, Amerikanci su se povukli, a njihove izginule avijatičare sahranili su crvenormejci s desne strane izlaze aerodroma u pravcu Niša, nedaleko od mesta gde su sahranjeni ruski piloti.
Komandant američke 82. lovačke grupe pukovnik Sesil T. Edvinson je tiho premešten u bazu van Evrope, ali se po završetku rata vraća u Nemačku gde je unapređen u komandanta 366 lovačke grupe u bazi Friclar.
BORBE PASA
ZAPADNI vojni istoričari navode da je "niški incident" bio početak američko-sovjetskih letačkih "borbi pasa" (dogfajts) tokom Hladnog rata. Manji incidenti su se ponovili iznad Jugoslavije 1945. godine, a zatim su se nastavili tokom Korejskog rata i drugih sukoba na ivici interesnih zona.
