Član
- Učlanjen(a)
- 08.10.2009
- Poruka
- 1.849
U staroj budimljanskoj župi sagradio ga je Župan Prvoslav, koji kao lokalni gospodar u državi svog brata od strica, onda već kralja Stevana Prvovenčanog, nije mogao da gradi reprezentativne građevine. Postarao se da njegov vječni boravak u manastiru ne remeti barem priroda. Duboko u zemlji ozidao je kamene svodove i regulisao ponornicu, pa onda nad njom sazidao sebi vječnu kuću. U blizini i danas izvire studena voda. Gradnja je trajala 17 godina, od 1196. do 1213. Biće dograđena već u 14. vijeku.
Plan crkve blizak je osnovama protoromaničke arhitekture Primorja. Djeluje monumentalno i skladno. U crkvi ima malo ostataka živopisa i fragmenata plastike.
Manastir je, naročito u doba Turaka, bio kulturni i slobodarski centar Polimlja. U njemu su dogovarani ustanci, bune, donijeta odluka o ujedinjenju sa Crnom Gorom 1857. godine.
Paljen je pet puta, a obnavljan - stalno. Jednom ga je od plamena spasio narod, zatvorivši se u njemu zajedno sa igumanom, spreman na zajedničku sudbinu. Manastir je bio sjedište episkopije do sredine 17. vijeka. Opštežiteljski život obnovljen je 2002, poslije 313 godina.
IZVOR:
http://www.montenegro.travel/xxl/sr/sakralna_arhitektura/_id/922924/index.html
Dodato posle 2 minuta:
--------------------------------------------------------------------------
Vjekovima je bio duhovni, prosvetiteljski, kulturni i oslobodilački centar. Nalazi se pored vodopada Svetigore, uz korito Morače, desetak kilometara od Platija prema Kolašinu. Opasan je visokim kamenim zidom, sa konacima u dvorištu, ukrašen freskama i umjetničkim rezbarijama. Podigao ga je Stefan, sin Vukanov, a unuk Nemanjin, 1252.
Turci su 1504. poharali manastirsku crkvu Uspenja Bogorodice, odnoseći olovni krov. Tek nakon 70 godina crkva je obnovljena, ali su freske iz XIII vijeka do te mjere propale da je tokom XVII vijeka skoro cijela crkva ponovo živopisana. Radili su najbolji slikari tog vremena, pop Strahinja iz Budimlja, Georgije Mitrofanović, hilandarski monah, majstor Jovan, majstor Radul i drugi. Od prvobitnog slikarstva ostalo je nekoliko fragmenata - poprsja Bogorodice s malim Hristom iznad zapadnog portala i portala koji vodi u naos, kao i veća cjelina u jednom dijelu oltara - đakonikonu.
Sadržina fresaka u đakonikonu svodi se na ilustracije oltarske teme i jednog ciklusa proroka Ilije, zbog čega se i smatra da mu je ova prostorija bila posvećena kao kapela. Najmonumentalnija slika predstavlja proroka Iliju, kako gonjen od Ahava, najgoreg od svih judejskih careva, stojički samuje sklonjen kod potoka Horata u planini, družeći se samo s gavranom koji mu donosi hranu.
Neobičan po tematici, veoma visoke umjetničke vrijednosti, Ilijin ciklus u Morači zauzima posebno mjesto u našem starom slikarstvu.
Već u doba obnove sredinom 16. stoljeća, za glavni morački hram je sačinjen i ikonostas, jer se bez njega nije moglo obavljati bogosluženje. Sve ikone, izuzev Uspenja Bogorodice, naslikao je pop Strahinja iz Budimlja, najugledniji slikar s kraja XVI i početka XVII vijeka.
Legenda kaže da je manastir zidan od žute sige (tufa) iz Tušine, i da je narod bio stvorio dan hoda dugu kolonu ljudi i žena - i tako prebacivao žutu sigu od ruke do ruke, od Tušine do Morače.
IZVOR:
http://www.montenegro.travel/xxl/sr/sakralna_arhitektura/_id/922851/index.html
Manastir Dobrilovina sa crkvom posvećenom sv. Đorđu nalazi se u kanjonu Tare, na lijevoj obali rijeke, pored puta Mojkovac-Žabljak.
Na mjestu današnje crkve postojao je stariji hram, o čemu svjedoče pomeni Dobrilovine sa kraja XVI vijeka.
Današnja crkva sv. Đorđa sagrađena je 1609. godine, u vrijeme igumana Joakima, a prilozima vojvode Radiča Miloševića i lokalnih kneževa. Hram je najvjerovatnije živopisan 1613. godine, zaslugom ktitora koji su sagradili crkvu, ali su freske očuvane samo u fragmentima.
Manastir su Turci pustošili u više navrata, a on je nanovo i nanovo obnavljan. Pri prvoj obnovi, 1866. Mihailo Dožić je osnovao i školu pri manastiru.
Turci posljednji put haraju Dobrilovinu 1877. godine, kada su zapalili konake a crkvu opustošili. Nakon toga je obnovljena 1905. godine, a sanirana krajem devete decenije XX vijeka.
Brojna predanja vezana za manastir govore o njegovom bogatstvu. Po jednom, imao je čak 40 kaluđera, po drugom – za potrebe njegovih žitelja bio je izgradjen mljekovod. Mlijeko im je, sa Sinjajevine, stizalo svakodnevno – cijevima.
IZVOR:
http://www.montenegro.travel/xxl/sr/sakralna_arhitektura/_id/985782/index.html
Dodato posle 4 minuta:
--------------------------------------------------------------------------
Manastir Moračnik je podignut na istoimenom ostrvu sa crkvom Sv. Bogorodice. Prvi put se pominje 1417. godine u povelji Balše III, koji je moguće bio i njegov ktitor.
Pored crkve, manastirski kompleks sačinjavaju zgrada konaka, trpezarija i visoka kula sa četiri sprata. Manastir je opasan kamenom ogradom sa monumentalnom kapijom.
Sve crkve iz perioda Balšića bile su živopisane, o čemu svjedoče sačuvani tragovi na njihovim zidnim površinama. Nakon obnove konaka život se vratio u manastir Starčevo, dok su ostala dva i dalje napuštena.
Dodato posle 2 minuta:
--------------------------------------------------------------------------
Iako su osnove ovog manastira postavili neki isposnici, njegovim istinskim osnivačem smatra se sv. Vasilije Ostroški (Vasilije Jovanović), mitropolit zahumsko-hercegovački, koji je početkom druge polovine XVII vijeka ovdje došao iz manastira Tvrdoša (Trebinje).
Manastirsko zdanje čine Donji i Gornji manastir.
Impresivan je položaj Gornjeg manastira, sa dvije pećinske crkvice, ugrađene u strmu stijenu: jedna je podignuta 1665. a živopisana 1667. godine, a u drugoj (ne zna se tačno kada je sagrađena), takođe živopisanoj, počivaju mošti sv. Vasilija.
Sveti Vasilije bio je veliki podvižnik, iscjelitelj i čudotvorac, nepokolebljivi zaštitnik i branitelj svoga naroda, njegova neprelomna zakletva. Vjera u čudotvornu moć njegovih moštiju učinila je da ovo mjesto bude jedno od najposjećenijih svetilišta u nas. Dolaze pripadnici svih konfesija, ištući tu melem duši i tijelu, kao i poklonici iz svih krajeva svijeta.
IZVOR:
http://www.montenegro.travel/xxl/sr/sakralna_arhitektura/_id/922865/index.html
Od 1970. do 1982, naporima vodećih jugoslovenskih i stručnjaka Internacionalnog centra za konzervaciju i restauraciju kulturnih dobara, izmješten je, kamen po kamen, čitav objekat i 1.260 kvadratnih metara fresaka.
Hram Uspenja Bogorodice građen je od 1573. do 1586. g. „trudom i podvigom i novcem sveosvećenoga mitropolita hercegovačkog, gospodina Savatija - docnije je bio patrijarh pećki i svih Srba“. Unutrašnje bogatstvo manastira u freskama, ikonama, knjigama i zapisima na njima, kao i u drugim stvarima, prosto odudara od njegove jednostavne spoljašnje forme. Freske pored južnih vrata nesumnjivo su u vezi sa osnivačima manastira. Uz ktitora Savatija naslikana je i stojeća figura u turskoj odeždi. Odista čudo: freska Turčina usred svetog pravoslavnog hrama. Izuzetan slučaj u našoj kulturnoj istoriji i evropskom zidnom slikarstvu.
Među manastirskim vrijednostima svakako su tzv. krasna vrata u srednjem hramu, remek-djelo srednjovjekovne umjetnosti.
Ikonostas je rađen u tri faze. Najpre su nastale tri velike Longinove ikone (1573/4 g.), nakon toga je izrađen veliki duborezni krst sa ikonama na kojima su islikani Bogorodica i Sveti Jakov (1605 g.) i na kraju ikone koje je izradio Kozma (1638/9).
Manastir je dugo bio centar oslobodilačkog pokreta u pivskom kraju, a isto tako i kulturno-prosvjetni centar za jedan mnogo širi prostor. Tokom XVII i XVIII vijeka tu je bila škola.
Dodato posle 2 minuta:
--------------------------------------------------------------------------
Vremenu Kosača, bosanske vlastelinske i vladarske porodice XIV-XVII vijeka, pripada crkva Uspenja Bogorodice (druga četvrtina XV vijeka) u manastiru.
Najstarije slikarstvo nađeno je pod slojem fresaka iz 1565. godine i pokazuje osobenosti vizantijsko-gotičke stilske i ikonografske mješavine, u onom vidu koji se javlja u dubrovačkom slikarstvu sredinom 15. vijeka.
Ansamblu manastirske cjeline pripada i nešto manji hram Sv. Save, podignut na jednom uzvišenju, udaljenom stotinjak metara od Savine. Izgrađen od pritesanog kamena, s izrazitijim stilskim obilježjem u gotičkom svodu, on bi mogao biti iz vremena ustanovljenja Savine kao manastira.
Kod kaluđera Savinskog manastira Josifa Tropovića, na Toploj, od 1825. do kraja 1826. godine, Njegoš ''prvopočetni plod nauke okusi''.
Srednjovjekovni manastir Župa, sa crkvom posvećenom sv. Luki, sagrađen je na jednoj zaravni na lijevoj obali rječice Gračanice u Župi nikšićkoj, nedaleko od Nikšića.
Sredinom XIX vijeka, za vrijeme crnogorsko-turskih ratova, Župa je zborno mjesto ustanika, naročito u doba knjaza Danila Petrovića. Više puta je paljena i pljačkana od Turaka, a potpuno je uništena za vrijeme Omer-pašinog pohoda na Crnu Goru, 1853. godine. Tada su izgorjele i manastirske dragocjenosti.
Sadašnju crkvu Sv. Luke, krstoobrazne osnove, od klesanog kamena, podigao je knjaz Nikola Petrović 1881. godine.
Prvi pomen Župskog manastira je na nadgrobnom spomeniku neimara Jovice koji je učestvovao u obnovi manastira, iz 1627. godine,
Ostaci manastira Crnojevića, koji je stradao krajem XVII vijeka, nalaze se na mjestu zvanom Ćipur, između Biljarde, novog Cetinjskog manastira i Dvora kralja Nikole.
Podigao ga je crnogorski vladar Ivan Crnojević, zajedno sa crkvom Rođenja Bogorodice, i u njega premjestio sjedište Zetske mitropolije.
Kompleks Crnojevića je bio složen. Osnovu njegove arhitekture postavio je mletački inženjer Barbijeri. Pored glavne crkve postojala je manja, posvećena sv. Petru, zatim zdanja konaka, ekonomske zgrade, bistijerna i objekat u kom je radila prva državna štamparija.
O izgledu manastira svjedoči i jedna gravira u Oktoihu petoglasniku.
Manastirska crkva Sv. Marije građena je po ugledu na staru Dubrovačku katedralu, u gotičko-renesansnom duhu. Glavni svjedoci njenog postojanja su dio kamene plastike, kapiteli,od kojih se ističu dva sa grbom Crnojevića, konzole, ploča sa ktitorskim natpisom, kao i pet stubova oko Dvorske kapele na Ćipuru.
Na temeljima Manastira Crnojevića knjaz Nikola je, 1886. godine, za dvorske potrebe podigao crkvu Rođenja Bogorodice.
Dodato posle 8 minuta:
--------------------------------------------------------------------------
Preciznih podataka o gradnji starije crkve nema, ali je moguće pretpostaviti da je njen ktitor bio Djurdje II Stratimirović-Balšić, te da je nastala krajem XIV vijeka.
Radi se o većoj jednobrodnoj gradjevini sa kupolom, prostranom pripratom i velikim zvonikom. Manju crkvu, posvećenu Bogorodici, podigla je za svoj mauzolej Jelena Balšić 1440. godine, kako stoji uklesano iznad vrata. Crkva je malih dimenzija, jednobrodne osnove sa blago prelomljenim svodom, što su odlike hramova podignutih u vrijeme Crnojevića. U crkvi se nalazi i grob Jelene Balšić. Slično Starčevu, i manastir Beška je igrao značajnu ulogu u duhovnom čivotu Zete, budući da se u njemu odvijala intenzivna prepisivačka djelatnost.
Osnovan je 1897. godine i kao prostor za crkvu je korišten prirodni oblik pećine. Kasnije je pećina proširivana, da bi se dobio oblik osnove crkve, sa pomoćnim kapelama.
Jedini vidljiv dio crkve je izvan pećine i to je prostrani ulazni trijem sa dva zvonika. Unutrašnjost manastira je oslikao njen ktitor kaludjer Simeon Popović prilagodjavajući scene prirodnom obliku stijena i na njegovom uredjenju je radio sve do svoje smrti 1941. godine.
Dodato posle 2 minuta:
--------------------------------------------------------------------------
Saborna crkva Sv. Vasilija Ostroškog podignuta je na Petrovoj glavici, u neposrednoj blizini starog hrama Sv. Petra i Pavla i nekropole stećaka.
Saborna crkva Sv. Vasilija Ostroškog podignuta je na Petrovoj glavici, u neposrednoj blizini starog hrama Sv. Petra i Pavla i nekropole stećaka. Posvećena je sjenima palih junaka Crne Gore i Hercegovine u oslobodilačkim ratoviima protiv Turaka od 1875. do 1880. godine.
Novac za gradnju crkve je dao ruski car Aleksandar III. Radovi po projektu ruskog arhitekte Mihaila Preobraženskog su trajali od 1895. do 1899. godine. U razuđenosti i dekoraciji fasada građevine, čija osnova ima oblik upisanog krsta, osjeća se duh ruske secesije. Izgradnjom velikog prilaznog stepeništa istaknuta je monumentalnost objekta.
U unutrašnjosti je skupocjeni mermerni ikonostas sa ruskim ikonama, poklon Andrije Singrosa, Grka sa ostrva Hiosa, 1899. godine.
Na bočnim zidovima crkve istaknute su spomenice sa imenima boraca poginulih u oslobodilačkim ratovima.
Ivan Crnojević je najvjerovatnije već 1475. godine preselio vladarsko sjedište iz Žabljaka na Obod (Riječki grad). Tu je mogao stolovati oko šest godina. Povlačeći se ispred turske najezde, prenosi svoju prestonicu sa Oboda u Cetinjsko polje, i u skrovitoj podlovćenskoj kotlini podiže prvo dvorac (1482 godine), a zatim i manastir, prema zavjetu koji je godinu dana ranije dao pred Bogorodičinom ikonom u njenom hramu u Loretu.
Manastir s Bogorodičinom crkvom bio je završen do avgusta 1484, kad je vojvoda mogao da stavi kameni natpis: ''V ime Roždestva ti presveta Bogorodice, szidah si sveti hram tvoj v leto 6992 (1483/84)''. Naredne godine, gospodar Ivan Crnojević je izdao manastiru povelju, pisanu na pergamentu, kojom mu poklanja mnoga dobra za izdržavanje. Tu je zatim preselio rezidenciju crnogorskog mitropolita sa ostrva Vranjine. Od tog vremena Cetinjski manastir je sjedište crnogorskih vladika, crkvenih i političkih poglavara zemlje, ali i meta napada otomanske sile. U prvobitnom obliku održao se sve do 1692. godine.
Nastavljajući tradiciju Crnojevića, vladika Danilo je 1701. godine podigao novi manastir na mjestu gdje je bio Crnojevića dvor. U 18. vijeku ovaj manastir je nakon prodora Turaka na Cetinje porušen i ponovo obnovljen.
Dodato posle 4 minuta:
--------------------------------------------------------------------------
Za crkvu Sv. Save Jerusalimskog, kod južnih bedema starog budvanskog grada, pretpostavlja se da je sagrađena u XII vijeku.
Na njenom južom zidu stoji latinski natpis koji je vezuje za 1141. godinu, a moguće je da je te godine i prepravljana.
Ova mala romanička građevina, bez zvonika, zidana je od grubih tesanika i lomljenog kamena, koji joj daju rustičan i lijep izgled.
Od prvobitnog fresko slikarstva, nastalog najvjerovatnije početkom XIII vijeka, očuvao se dio Hristovog Vaznesenja i dvije scene o monaškim podvizima sv. Save Jerusalimskog.
Tokom istorijskih prevrata, bogoslužili su u njoj i pravoslavci i katolici, da bi za vrijeme austrijske okupacije služila i vojnim potrebama.
Niko danas ne može pouzdano da kaže kada je postavljen kamen temeljac crkve Sv. Nikole u Nikoljcu, kod Bijelog Polja, osim da se pod imenom Nikoljac u istorijskim spisima iz XVI i XVII vijeka pominju i naselje i manastir.
Bila je poznata kao centar monaha čuvenih po prepisivačkoj vještini.
Unutrašnjost crkve, ukrašena fresko – slikarstvom sedamdesetih godina XVI vijeka, očuvala se gotovo u potpunosti.
Ikone bogato izrezbarenog ikonostasa djela su naših čuvenih majstora: Kozme, Radula, Maksima Tujkovića i Simeona Lazovića. Riznički fond Nikoljca je bogat i raznovrstan (ikone, metalni obredni predmeti, knjige).
Dodato posle 2 minuta:
--------------------------------------------------------------------------
Najstarija crkva u Nikšiću je crkva Sv. Petra i Pavla. Čuvena je po freskama svetaca čija imena nosi, kojima u Crnoj Gori nema konkurencije.
Fresko dekoracija je urađena u XVI vijeku, a sama crkva se prvi put u istorijskim izvorima pominje 1362. godine, kada je potpisano primirje između Kotorana i Vojinovića.
Prvobitna, srednjovjekovna crkva Sv. Petra i Pavla bila je izrazito malih dimenzija i rustične obrade. Po narodnom predanju, Otaš Kosorić je proširio Petrovu crkvu 1690. godine, a zapadni dio je najvjerovatnije dograđen u drugoj polovini XVIII vijeka, dok se izgradnja zvonika, sa proširenjem otvora na crkvi, vezuje za 1879. godinu.
Za dozidani dio, u donjim partijama, upotrijebljeni su stećci sa obližnje nekropole
Dodato posle 2 minuta:
--------------------------------------------------------------------------
...ne samo pljevaljskog kraja, već i tadašnje Crne Gore, Stare Raške i Hercegovačkog sandžaka.
Neki od najznačajnijih rukopisa nastalih u Svetoj Trojici danas se nalaze u svjetskim muzejima i arhivima (tako se u Pragu čuva dio Vrhobrezničkog hronografa, a u Sankt Peterburgu Pljevaljski službenik iz 14. vijeka).
Među prepisivačima najznačajniji je Gavrilo Trojičanin (sredina 17. vijeka). U isto vrijeme radio je i iluminator i ikonopisac Andrija Raičević. Živopis u manastiru je djelo uglednog popa Strahinje iz Budimlja.
U manastirskoj biblioteci i riznici čuvaju se dragocjene knjige na pergamentu i papiru iz 13. i 14. vijeka, najstariji poznati korekturni tabaci iz 1557. g., 824 turska dokumenta koja se odnose na sam manastir ili njegova brojna imanja, zatim srebrom okovan štap Svetog Save (kojim je, po mnogim legendama, pronalazio i stvarao izvore), pozlaćeni putir igumana Stefana, darohranilica iz 16. vijeka, stare tkanine i crkveni vez, okovi za knjige...
Glavna manastirska crkva Svetog Nikole je iz XV vijeka, o čemu svjedoči povelja zetskog vladara Balše III. Na njenim ostacima u XIX vijeku je podignuta prostranija gradjevina, koja u sebi nosi ostatke freskopisa stare crkve. Druga manastirska crkva smještena je na brežuljku i posvećena je Svetoj Trojici i potiče iz XVII vijeka. Njena najveća umjetnička vrijednost je freskoslikarstvo, koje je radio zograf Radul i pozlaćeni ikonostas Dimitrija Daskala iz XVII vijeka.
U sklopu manastirskog kompleksa je i konak i nekadašnja škola u kojoj su svojevremeno monasi opismenjavali paštrovačku djecu. Crkve raspolažu izuzetnim znamenitostima: ikonama, te starim rukopisima i dokumentima. Tu se čuva i rukopisno Jevandjelje okovano srebrnim koricama koje je, prema predanju, Paštrovićima 1600. godine poklonio crnogorski vladika Danilo.
Veoma atraktivan za posjetioce je i veliki kameni sto za kojim je decenijama zasijedao i paštrovački sud zvani "bankada".
Dodato posle 5 minuta:
--------------------------------------------------------------------------
Znam da fale još nmmogi ali neznam koji.
Pozivam sve koji znaju da opišu ono šta fali.
Sve ovo postavljeno je izvor:
Montenegro travel I Zvanični sajt turizma Crne Gore
Dodato posle 16 Sati 4 minuta:
--------------------------------------------------------------------------
CRKVE U CRNOJ GORI - su u kontinuitetu podizane od ranog srednjeg vijeka. Inicijativu za crkveno graditeljstvo davali su uglavnom vladari. Vladavina crnogorskih dinastija (Vojislavljevića, Balšica, Crnojevića i posebno Petrovića), kao i upravljanje Zetom (Crnom Gorom) od strane srpske dinastije Nemanjića (1183-1360), odlikovala se, pored ostalog, i podizanjem velikog broja crkava.
Danas se na teritoriji Crne Gore nalazi više od 600 pravoslavnih crkava i oko 100 rimokatoličkih bogomolja. U Crnoj Gori je od početka IX do kraja XI vijeka otpočelo jedno novo istorijsko-umjetničko razdoblje u crkvenom graditeljstvu, tzv. preromanika. Predromaničke crkve bile su najčešće malih dimenzija, građene uglavnom od grubo tesanog kamena. Imale su raznolike osnove, koje se tipološki mogu svrstati u dvije grupe - crkve sa centralnom i one sa bazikalnom, tj. podružnom osnovom.
Prva centralna građevina za koju se doznalo iz pisanih istorijskih izvora jeste stara crkva Sv. Tripuna u Kotoru, završena 13. januara 809. godine. Ostaci te stare crkve nedavno su pronađeni pored sadašnje katedrale. Izvjesne tipološke srodnosti sa prvobitnom crkvom Sv. Tripuna ima i crkva Sv. Tome u Prčanju. Najvjerovatnije je iz istog perioda crkva Sv. Jovana u Zatonu, kod Bijelog Polja.
Druga grupa crkava, sa podružnom (longitudalnom) osnovom, javlja se češće nego crkve centralnog plana. Tu spadaju jednobrodne crkve s polukružnom ili kvadratnom apsidom. Tom tipu pripadaju crkve Sv. Tome u Kutima kod Herceg Novog, Sv. Ilije u Dobroti, tzv. Crkva "C" na Ratcu i Sv. Đorđe u Podgorici. Nastanak ovih spomenika se, uglavnom, vezuje za XI vijek. Istoj grupi se mogu pribrojiti još neki arheološki, nedovoljno ispitani, spomenici, kao: Sv. Marija u Budvi iz 840. godine; Sv. Petar u Bijeloj; mala crkva u Ulcinju, pronađena ispod ostataka katedralne crkve, a, vjerovatno, i stariji sloj Rize Bogorodice u Bijeloj, i još neki nedovoljno istraženi objekti.
Daleko prostraniju i razvijeniju osnovu od ovih crkava imaju trobrodne bazilike koje se na našem prostoru susreću od ranohrišćanskog perioda, ali nešto drugačije prostorne organizacije. Preromaničke bazilike se, uglavnom, vezuju za pojavu i aktivnost benediktinskog reda u ovim krajevima, počev od IX vijeka. Procjenjuje se da je tom monaškom redu pripadala crkva Sv. Petra u Šuranju kod Kotora, osnovana oko 840. godine. Slično rješenje je imala katedralna crkva Sv. Teodora u Baru, sačuvana samo u temeljima, kao i benediktinska opatija Sv. Mihaila na Prevlaci. Izvjesna rješenja su bila preuzeta iz bazilika ranovizantijske epohe, što se može primijetiti na bazilici u Martinićima.
Najraniji spomenik zrele romanike u Crnoj Gori je katedralna crkva Sv. Tripuna u Kotoru, osvećena 1166. godine. Nastala je pod uticajem apulijske arhitekture, s jedne, i vizantijske tradicije, s druge strane. Takav spoj ce ostaviti vidne tragove u graditeljstvu Primorja i širokog pojasa njegovog zaleđa, prostorno do Dečana, a vremenski do sredine XIV vijeka, pa i duže. U tom pogledu izdvajaju se kotorske crkve Sv. Luke, Sv. Ane, Sv. Marije Koleđate i Sv. Pavla. Slične njima bile su prvobitna crkva Đurđevih stupova kod Berana i Sv. Petra u Bijelom Polju.
Graditeljstvo raške škole, čijem nastanku su značajan doprinos dali primorski majstori, prisutno je u Crnoj Gori na jednom od najmonumentalnijih spomenika na njenoj teritoriji - manastiru Morači, kao i na još nekoliko crkava s pojedinačnim karakteristikama te stilske grupe. Neki odjeci raških arhitektonskih oblika dospjeli su i do Zetskog primorja. Takav slučaj je sa crkvom Sv. Petra u Bogdašićima, crkvom Sv. Nikole u manastiru Praskvica i Sv. Luke u Smokovcu iznad Risna, kao i sa crkvom Sv. Srđi Vakhu u Podima.
Prve građevine koje, u manjoj ili većoj mjeri, nose gotička obilježja, predstavljaju crkve Sv. Katarine u Baru, Sv. Franje u Kotoru i Sv. Marije u Svaču. Za vrijeme vladavine Balšića bila je veoma razvijena sakralna arhitektura, prije svega na ostrvima Skadarskog jezera. Bio je to produžetak dukljansko-zetske tradicije u neimarstvu koji sublimišu više stilova. Na trikonhosnoj osnovi, koja osim u periodu VI i VII vijeka nije bila značajnije prisutna u crnogorskom graditeljstvu, podignuto je u vrijeme Balšića nekoliko crkava koje se ne mogu tipološki svrstati ni u jedan dotadašnji graditeljski stil, već predstavljaju originalan spoj istočnih i zapadnih stilova. One su i po položaju kubeta, i po obliku lukova, prozora i zvonika, kao i unutrašnjim rješenjima, jedinstvena graditeljska pojava. Najstariji od spomenika arhitekture iz doba Balšića je Bogorodična crkva na ostrvu Starčeva gorica. Crkva je vjerovatno podignuta krajem sedamdesetih godina 14. vijeka. To je jednobrodna crkva s kubetom i tri apside, nevelikih dimenzija (3,5x6,5 m). Krajem 14. vijeka podignuta je i crkva Sv. Đorđa na ostrvu Beški.
Crkvu je najvjerovatnije podigao Durađ II Stracimirovic Balšić, koji je na čelo Zete došao 1385. godine. Neposredno poslije crkve Sv. Dorđa na Beški, podignuta je Bogorodična crkva na ostrvu Moračniku. Ktitor ove crkve bio je vjerovatno Balša III, tako da se može tvrditi da je podignuta prvih godina XV vijeka. Balša III je bio ktitor i manastirske crkve Sv. Nikole u Paštrovićima (Praskvica), koja je stilski bila potpuno različita od 1385. godine. Neposredno poslije crkve Sv. Dorđa na Beški, podignuta je Bogorodična crkva na ostrvu Moračniku. Ktitor ove crkve bio je vjerovatno Balša III, tako da se može tvrditi da je podignuta prvih godina XV vijeka. Balša III je bio ktitor i manastirske crkve Sv. Nikole u Paštrovićima (Praskvica), koja je stilski bila potpuno različita od crkava koje su Balšići podigli na Skadarskom jezeru. Crkva Sv. Nikole, završena 1413. godine, bila je tipična građevina podignuta u raškom stilu. Dinastija Crnojević nije imala mogućnosti ni prilike da, poput njihovih prethodnika Balšića, od početka vladavine usmjeri posebnu pažnju na izgradnju svojih mauzoleja - grobnih crkava i zadužbina. Pošlo je to za rukom tek Ivanu, čijom zaslugom je renesansa dospjela u crnogorsku prijestonicu prilično rano. Manastir Kom, s malom сгкvom Uspenja Bogorodice, bio je, do Ivana, glavna zadužbina i grobna crkva Crnojevića. Njena jednostavnost u izgledu i skromnost u obradi nadgrobnih ploča Stefana Cmojevića i njegove žene Mare, Ivanove majke, svjedoče o prilikama u kojima je živjela ta ugledna dinastija. Crnojevići su, pored ostalog, podigli ove crkve: Sv. Stefan u Herceg Novom, Sv. Đorđe u Žabljaku, Sv. Nikola u Obodu, Rođenje Bogorodice na Cetinju, crkve u Sokogradu kod Štitara, u Đurđevcu iznad Boke Kotorske.
U Crnoj Gori je nastao i jedan zanimljiv arhitektonski varijetet na dosta uzanom području oko Barа, posebno u Spiču, oko današnjeg Sutomora. Radi se o malim seoskim crkvama koje su bile pokrivene kamenim pločama i najčešće su imale po dva oltara - za pravoslavne i katoličke vjernike. Od građevina tog tipa najbolje su sačuvane crkve: Sv. Petke, Sv. Tekle i Sv. Roka kod Sutomora, Sv. Dimitrija u tvrđavi Nehaj, zatim crkva u mletačkom bastionu Gavansole u Starom Baru, Sv. Nikole u Veljim Mikulićima, i još nekoliko objekata različitog stepena očuvanosti. Osobene po svojoj strukturi, dvooltarske crkve su specifična pojava u crnogorskoj duhovnoj tradiciji koja govori o visokom stepenu vjerske tolerancije i stabilnim interkonfesionalnim odnosima.
Najveći graditeljski poduhvati u XVI vijeku, tzv. turskog ili postvizantijskog perioda odvijaju se u sjevernoj Crnoj Gori. Tako se iznova, ili na starim crkvinama, podižu mnogi manastiri i još neki manji sakralni objekti. Ta svojevrsna obnova je zahvatila i zapadne krajeve današnje Crne Gore, gdje se podižu nove crkvene građevine poput Sv. Arhanđela Mihaila i Sv. Save u Velimlju, Sv. Spasa u Dragovoljićima, Sv. Petra i Pavla u Nikšiću, Sv. Nikole u Drenovštici i još neke crkve. Podizanje novih crkava bilo je izraženo i u periodu slavne dinastije Petrovića. Ova pojava je naročito bila manifestovana u drugoj polovni XIX i početkom XX vijeka. Za vrijeme vladavine crnogorskog suverena, Nikole I Petrovica, podignute su 163 crkve u svim krajevima Crne Gore. Graditeljska i stilska obilježja ovih spomenika su veoma različita, od monumentalnih crkava, izgrađenih po ugledu na velike ruske sabore, do brojnih seoskih crkava, često građenih po ugledu na starije sakralne objekte. Svojom monumentalnošću izdvaja se crkva Sv. Vasilija Ostroškog, koja se nalazi u Nikšiću, na omanjoj Petrovoj glavici. Crkva je podignuta kao spomen poginulim Crnogorcima i Hercegovcima u oslobodilačkim ratovima 1875-1878. godine. Prema zvaničnoj statistici, u vrijeme vladavine knjaza Nikole, od 1860. do 1910. godine, podignute su u Crnoj Gori 163 сrкve, a 112 crkava je obnovljeno.
Poslednja izmena:
