Na današnji dan

[maja_jevtic]

Na današnji dan, 17. jun
Izvor: Tanjug
Danas je utorak, 17. jun, 168. dan 2014. Do kraja godine ima 197 dana.

1239 - Rodjen je engleski kralj Edvard I "Dugonogi", koji je tokom vladavine od 1272. do 1307. reformisao zakone i uspostavio snažan administrativni sistem, proširivši ga i na Vels, čiji je izdvojen status ukinuo. Prethodno je učvrstio kraljevsku vlast nad plemstvom, pobedom u ratu od 1264. do 1267, u kojem je komandovao vojskom svog prethodnika na prestolu, Henrija III, ali ipak nije uspeo da pokori Škotsku.

1397 - Danska kraljica Margareta I objedinila je pod danskom krunom Dansku, Švedsku i Norvešku.

1579 - Engleski moreplovac i gusar Frensis Drejk proglasio je suverenitet Engleske nad današnjom Kalifornijom, nazvavši je Nju Albion.

1665 - Portugalci i Britanci potukli su Špance kod Montes Klarosa, posle čega je još jedna pobeda nad Špancima kod Vilje Visiose osigurala ponovno uspostavljanje nezavisnosti Portugala. Portugalci su se digli na ustanak protiv Španaca 1640, nezadovoljni zajednicom sa Španijom, koja je ponovno uspostavljanje državne nezavisnosti susedne zemlje priznala tek 1668.

1682 - Rodjen je švedski kralj Karl XII, koji se tokom vladavine od 1697, do pogibije 1718. prilikom invazije na Norvešku, posvetio gotovo isključivo ratovanju. Započeo je 1700. veliki severni rat protiv Rusije, Poljske, Danske i Pruske, koji je okončan tek tri godine posle njegove smrti. Potukao je Dance 1700. i iste godine naneo težak poraz armiji ruskog cara Petra Velikog u bici kod Narve, potom je uspeo da s poljskog prestola zbaci Fridriha II Avgusta Jakog, ali mu je Petar Veliki potpuno uništio armiju 1709. u bici kod Poltave, posle čega je morao da se privremeno skloni u Tursku. Ruska pobeda i poraz Švedjana bili su veliko iznenadjenje posto je Švedska do tada važila za veliku silu, a Baltik je praktično bio švedsko unutrašnje more.

1696 - Umro je poljski kralj Jan III Sobjeski, koji je tokom vladavine od 1674. do smrti onemogućio dalji prodor Turaka u Evropu. Prilikom druge opsade Beča 1683. vojska pod njegovom komandom potukla je Turke i oslobodila grad opsade.

1719 - Umro je engleski pisac i političar Džozef Adison, kog su proslavili duhoviti, jasni i jezički elegantni eseji. Moralističko-racionalističke eseje uglavnom je objavljivao u listovima "Tatler" i "Spektator", kojeg je u martu 1711. osnovao s Ričardom Stilom. Napisao je i tragediju "Katon", a esejima je znatno uticao na srpskog prosvetitelja Dositeja Obradovića.

1818 - Rodjen je francuski kompozitor Šarl Guno, sa Kamijem Sen Sansom glavni predstavnik klasicizma u francuskoj muzici 19. veka. Operama "Romeo i Julija" i "Faust" suprotstavio se italijanskom operskom stilu. Popularna je njegova obrada prvog klavirskog preludijuma Johana Sebastijana Baha, a solo pesmama uticao je na kasnije francuske kompozitore.

1843 - Novozelandski urodjenici Maori otpočeli su pobunu protiv Britanaca koji su pod okupacijom držali Novi Zeland.

1848 - Austrijske trupe pod komandom generala Alfreda Vindišgreca ugušile su ustanak Čeha u Pragu, podignut pet dana ranije u vreme održavanja Prvog Sveslovenskog kongresa u tom gradu. Posle toga raspušteni su i Sveslovenski kongres i Narodni odbor (neka vrsta češke vlade formirane u martu 1848.) a u Češkoj je, kao i u svim ostalim austrijskim zemljama uveden bitno strožiji režim, poznat kao "Bahov apsolutizam".

1862 - Turska artiljerija je sa Kalemegdana bombardovala Beograd, što je nastavljeno i tokom noći, posle čega su dobrovoljci iz Srbije i drugih srpskih krajeva pohrlili u odbranu Beograda. Ovi incidenti doveli su potom do Kanličke konferencije i do konačnog odlaska Turaka iz Srbije.

1867 - Engleski hirurg Džozef Lister obavio je u jednoj bolnici u Glazgovu prvu hiruršku intervenciju u istoriji medicine pod antiseptičkim uslovima, operišući svoju sestru Izabelu.

1882 - Rodjen je ruski kompozitor Igor Fjodorovič Stravinski, jedan od najuniverzalnijih muzičkih stvaralaca 20. veka. Odlikuje ga velika raznovrsnost muzičkog izraza i stila, u prvoj fazi nadahnut je ruskom narodnom muzikom, u drugoj je ekspresionista sa povremenim oslanjanjem na džez, u trećoj se okrenuo neoklasičnom stilu. Od 1910. živeo je u Francuskoj, a od 1937. do smrti 1971. u SAD. Dela: baleti "Žar ptica", "Petruška", "Posvećenje proleća", scenska kantata "Svadba", melodrame "Priča o vojniku", "Persefona", opera-oratorijum "Kralj Edip", opera "Život razvratnika", kantata "Simfonija psalama", orkestarska dela - tri simfonije, koncerti za klavir, koncerti za violinu, koncerti za kamerni orkestar, "Koncert za 16 instrumenata", "Regtajm", autobiografski radovi "Hronika moga života","Muzička poetika".

1925 - Ženevski protokol, kojim je zabranjena upotreba bojnih otrova, potpisalo je 29 zemalja.

1927 - Osnovan je "Aeroput" - prva nacionalna aviokompanija Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca. Tradicije "Aeroputa" nastavljao je potom "JAT", zatim "Jat ervejz" a od 2013. "Er Srbija".

1929 - Rodjen je jermenski velemajstor Tigran Vartanovič Petrosjan, šahovski prvak sveta od 1963. do 1969. Titulu je osvojio pobedivši s 12,5:9,5 ruskog velemajstora Mihaila Botvinika i potom je odbranio 1966. u meču s ruskim velemajstorom Borisom Spaskim rezultatom 12,5:11,5. Spaski mu je preoteo titulu u meču 1969. pobedivši ga sa 12,5:10,5.

1944 - Island je postao nezavisna republika posle referenduma na kome su stanovnici tog ostrva odlučili da se odvoje od Danske. Island je do tada bio kraljevina pod danskom krunom, u personalnoj uniji sa Danskom.

1947 - Ustavotvorna skupština Burme (danas Mjanmar) izglasala je nezavisnost te britanske kolonije u jugoistočnoj Aziji, koju je Velika Britanija priznala ugovorom 17. oktobra 1947, a 4. januara 1948. formalno je proglašena nezavisnost. U ranijem periodu Burma je bila sastavni deo britanske Indije.

1950 - Dr Ričard Loler izveo je u Čikagu prvu operaciju presadjivanja bubrega.

1953 - Sovjetska armija je u popodnevnim satima razbila masovne demonstracije u Istočnom Berlinu i time ugušila pobunu u Istočnoj Nemačkoj. Mestimičnih pojedinačnih incidenata bilo je i narednih dana.

1967 - Narodna Republika Kina je izvela probu prve hidrogenske bombe.

1971 - SAD i Japan potpisali su sporazum o vraćanju ostrva Okinava pod suverenitet Japana, što je učinjeno 1972.

1982 - Predsednik Argentine general Leopoldo Galtijeri podneo je ostavku posle poraza argentinske armije od britanskih trupa u ratu za Folklandska ostrva.

1990 - Antivladini demonstranti vratili su se na ulice Bukurešta, nekoliko dana posle sukoba s policijom u kojima je poginulo četvoro ljudi i obračuna s rudarima koji su došli u glavni grad Rumunije da izraze podršku vladi.

1991 - Skupština Južne Afrike ukinula je poslednji značajniji zakon na kojem je od 1950. bila zasnovana politika aparthejda, odnosno dominacije belaca nad crnim stanovništvom u toj zemlji.

1992 - Nemci Tomas Kemtner i Hajnrih Stribig, dvojica poslednjih zapadnih talaca u rukama islamskih terorista u Libanu, vratili su se u Nemačku posle tri godine u zatočeništvu.

1993 - U sukobima s gerilcima u glavnom gradu Somalije Mogadišu poginulo je šest i ranjeno 43 pripadnika mirovnih snaga Ujedinjenih nacija, koji su bezuspešno lovili vodju najjače frakcije somalskih gerilaca Muhameda Faraha Aidida.

2001 - Umro je vladika Sava (Svetozar) Vuković, akademik, episkop Srpske pravoslavne crkve, profesor Teološkog fakulteta u Beogradu. Predavao je Liturgiku sa istorijom umetnosti. Bio je episkop moravički, istočnoamerički i kanadski i od 1977. šumadijski. Administrirao je eparhijama: žičkom, banatskom, bačkom, temišvarskom... Doktorirao je sa temom "Tipik arhiepiskopa Nikodima" 1961. Krasila ga je retka intelektualna snaga i erudicija. Pokrenuo je, obnovio i uredjivao više glasila Srpske crkve ("Kalenić", "Pravoslavlje", "Glasnik", "Staza pravoslavlja", "Banatski vesnik", "Beseda", "Kalendar srpske patrijaršije"). Izgradio je i obnovio više crkava i manastira, ambulanti, domova za decu, osnivač je i nekolicine dobrotvornih fondova. Glavna dela: "Istorija srpske pravoslavne crkve u Americi i Kanadi 1891-1941", "Srpski jerarsi", "Grobna mesta srpskih arhijereja".

2001 - Pokret koji je bivši bugarski car Simeon II osnovao samo dva meseca ranije pobedio je na parlamentarnium izborima u Bugarskoj.

2004 - U bombaškom napadu ispred regrutnog centra u Bagdadu poginulo je najmanje 25 ljudi, za šta je odgovornost preuzela islamistička teroristička grupa Abu Musaba el Zarkavija.

2007 - Najmanje 35 ljudi je poginulo, a više od 30 je povredjeno kada je talibanski bombaš samoubica digao sebe u vazduh i razneo policijski autobus u Kabulu. Eksplozija se dogodila na autobuskoj stanici ispred policijske stanice u centru grada.

2013 - Objavljeno je da je u neposrednoj blizini kompleksa hramova Angkor Vat, u Kambodži, starim 1200 godina, otkriven do sada nepoznati urbani centar, izgubljeni drevni grad Mahendraparvata. Vodja grupe arheologa Dejmijen Evans sa Sidnejskog univerziteta došao je do otkrića laserskim snimanjem iz vazduha. Stručnjaci nagadjaju da je civilizacija u Mahendraparvati propala zbog neobuzdane seče šume i uništenih irigacionih sistema.

2013 - Nacionalna aviokompanija Ujedinjenih Arapskih Emirata Etihad ervejz, Vlada Srbije i srpski avioprevoznik Jat ervejz potpisali su u Beogradu inicijalni memorandum o razumevanju. Predsednik Etihad ervejza Džejms Hogan izjavio je tom prilikom da bi Etihad ervejz mogla, u eventualnom strateškom partnerstvu, da poseduje najviše 49 odsto vlasničkog udela u Jat ervejzu.

 

[Torrent Maniak]

Na današnji dan, 18. jun
Izvor: Beta

1155. Papa Hadrijan IV krunisao nemačkog kralja Fridriha I Barbarosu za rimsko-nemačkog cara.

1429. Francuska vojska pod vođstvom Jovanke Orleanke i vojvode od Alensona napala i potukla kod Patea engleske trupe koje su se povlačile posle neuspele opsade Orleana.

1583. U Londonu izdata prva polisa životnog osiguranja u svetu.

1769. Rođen britanski političar Robert Stjuart, vikont Kaslrej. Kao ministar spoljnih poslova bio, uz austrijskog kancelara Meterniha, ključna ličnost u koaliciji protiv francuskog imperatora Napoleona Bonaparte. Posle pada Napoleona podržao politiku Svete Alijanse.

1812. Kongres SAD usvojio deklaraciju o objavi rata Velikoj Britaniji.

1812. Rođen ruski pisac Ivan Aleksandrovič Gončarov, autor romana "Oblomov", u kojem je stvorio jedan od najznačajnijih tipova u svetskoj književnosti, kao i pojam "oblomovština", sinonim za parazitizam i apatiju.

1815. U bici kod Vaterloa u Belgiji udružene britanske i pruske trupe pod komandom britanskog i pruskog vojskovođe Velingtona i Blihera potukle Napoleona Bonapartu.

1817. U Londonu otvoren most “Vaterlo” preko reke Temze.

1853. U Beču umro pesnik Branko Radičević, najznačajniji predstavnik romantizma u srpskoj književnosti. Bio pristalica reforme jezika za koju se zalagao Vuk Karadžić, a pesničkim slobodama označio prodor u novu epohu srpske poezije. Njegovi posmrtni ostaci 1883. preneti na Stražilovo.

1868. Rođen mađarski admiral Mikloš Horti de Nađbanja. Bio na čelu konzervativnih snaga koje su ugušile revoluciju u Mađarskoj posle Prvog svetskog rata, a od 1920. do 1944. vladao Mađarskom kao regent na čelu fašističkog režima, sprovodeći teror.

1881. Rusija, Austrija i Nemačka potpisale tajni savez "Liga tri cara" na tri godine.

1882. Rođen bugarski revolucionar i državnik Georgi Dimitrov, jedan od osnivača i lider Komunističke partije Bugarske, prvi premijer zemlje posle Drugog svetskog rata. Bio generalni sekretar Kominterne od 1935. do njenog ukidanja 1943.

1884. Rođen francuski političar Eduar Daladje. Između dva svetska rata tri puta bio premijer. S britanskim premijerom Nevilom Čemberlenom potpisao sa Adolfom Hitlerom Minhenski sporazum kojim je otvoren put nacističkoj agresiji u Drugom svetskom ratu.

1936. Umro ruski pisac i utemeljivač socijalističkog realizma Aleksej Maksimovič Pješkov, poznat kao Maksim Gorki. Posle 1917, kritikujući postupke sovjetskih vlasti, polemisao s vođom Oktobarske revolucije Vladimirom Iljičem Lenjinom i drugim čelnicima boljševičkog vrha.

1940. Francuski general Šarl de Gol iz Londona uputio čuvenu radio-poruku Francuzima u kojoj je sebe proglasio liderom "Slobodne Francuske", a Francuze pozvao na otpor okupaciji nacističke Nemačke.

1940. Nemci u Drugom svetskom ratu zauzeli francusku luku Šerbur.

1942. Rođen engleski muzičar Pol Mekartni, član grupe "Bitls", jedne od najpopularnijih rok-grupa u XX veku.

1953. Proglašena Republika Egipat, a za predsednika izabran general Mohamed Nagib, vođa pobune kojom je 1952. zbačen kralj Faruk.

1968. Britanski Dom lordova odbacio odluku laburističke vlade o sankcijama protiv režima bele manjine u Rodeziji.

1975. Princ Fejsal Musaid javno pogubljen u Rijadu zbog ubistva kralja Saudijske Arabije Fejsala u martu 1975.

1979. Lider SSSR Leonid Brežnjev i predsednik SAD Džimi Karter potpisali u Beču sporazum o ograničenju strateškog nuklearnog naoružanja.

1983. Seli Rajd postala prva Amerikanka koja je poletela u svemir kao član posade šatla "Čelendžer".

1993. Savet bezbednosti Ujedinjenih nacija odobrio slanje 7.600 pripadnika mirovnih snaga u šest gradova u Bosni i Hercegovini.

1995. Snage bosanskih Srba oslobodile poslednje od 372 pripadnika mirovnih snaga u Bosni koje su držali kao taoce od kraja maja, posle napada aviona NATO na srpske položaje u okolini Pala.

1996. Benjamin Netanjahu postao najmlađi premijer u istoriji Izraela posle izborne pobede “desne” koalicije.

1996. Savet bezbednosti UN ukinuo zabranu izvoza teškog naoružanja bivšim jugoslovenskim republikama. Embargo uveden je u septembru 1991.

1997. Lidera Crvenih Kmera Pola Pota zarobila grupa njegovih bivših sledbenika i osudila na doživotnu robiju. Smatra se da je Pol Pot odgovoran za smrt više od dva miliona kambodžanskih civila.

2000. Eritreja i Etiopija potpisale u Alžiru sporazum o prekidu vatre kojim je okončan dvogodišnji rat te dve zemlje.

2000. Savet bezbednosti UN potvrdio da je Izrael okončao 22-godišnju okupaciju južnog Libana.

2001. Oko 30.000 pripadnika sirijske vojske napustilo Bejrut, posle 25 godina prisustva u Libanu. Sirija pozvana u Liban 1976. u sklopu arapskih mirovnih snaga koje su imale zadatak da uguše građanski rat u toj zemlji.

2002. Premijer Slovenije Janez Drnovšek posetio Jugoslaviju. To je prva poseta jednog funkcionera te države posle raspada SFRJ.

2002. U eksploziji bombe, koju je aktivirao palestinski bombaš-samoubica, u prepunom autobusu u Jerusalemu (Izrael), poginulo 19, a povredjeno više od 50 osoba.

2004. Evropski savet odlučio je u Briselu da Hrvatskoj dodeli status zvaničnog kandidata za članstvo u EU.

2010. Umro je portugalski pisac i nobelovac Žoze Saramago, autor romana "Jevandjelje po isusu Hristu", "Slepilo", "Sedam Sunaca i Sedam Mesečina" i "Godina smrti Rikarda Reiša".

 

[maja_jevtic]

Na današnji dan, 19. jun
Izvor: Beta

1566 - Rođen je kralj Džejms I Stjuart koji je kao Džejms VI nasledio škotsku krunu 1567. posle abdikacije svoje majke, Marije Stjuart. Posle smrti engleske kraljice Elizabete 1603. postao je kralj Engleske i tako pod svojom vlašću sjedinio krune Engleske, Irske i Škotske.

1623 - Rođen je francuski matematičar, fizičar i filozof Blez Paskal. Konstruisao je jedan od prvih kalkulatora i značajno doprineo razvoju matematičkih teorija, posebno teorije verovatnoće.

1846 - Prva bejzbol utakmica po uspostavljenim pravilima odigranaje u Nju Džersiju.

1862 - Američki Kongres je zabranio ropstvo na teritoriji SAD.

1867 - Republikanci, sledbenici Pabla Huaresa pogubili su Maksimilijana I Habsburga koga je Luj Napoleon III proglasio 1864. za cara Meksika.

1885 - U Njujork je stigla Statua slobode, poklon Francuske.

1885 - Rođen je srpski kompozitor i dirigent Stevan Hristić, član Srpske akademije nauka i umetnosti, jedan od osnivača Muzičke akademije u Beogradu, šef Beogradske filharmonije, direktor Opere u Beogradu i prvi predsednik Saveza kompozitora Jugoslavije ("Ohridska legenda", "Vranjanska svita", "Rapsodija").

1886 - Rođen je srpski slikar Jovan Bijelić, član Srpske akademije nauka, jedan od najznačajnijih jugoslovenskih likovnih stvaralaca između dva svetska rata ("Portret devojke", "Kupačica",
"Dvorište", "Ženski akt", "Sarajevo", "Portret starice").

1897 - Umro je engleski kapetan Čarls Kaningem Bojkot, kojem su 1880. zakupci imanja kojim je upravljao odbili saradnju. Takav vid otpora kasnije je nazvan prema njegovom prezimenu - bojkot.

1906 - Rođen je britanski fiziolog i biohemičar ruskog porekla Ernst Boris Čejn. Sa Aleksandrom Flemingom i Hauardom Volterom Florijem 1945. je podelio Nobelovu nagradu za medicinu za otkriće penicilina.

1908 - Dolaskom broda "Kasato Maru" u luku Santos sa 168 japanskih porodica, počelo je doseljavanje Japanaca u Brazil.

1937 - Umro je škotski pisac Džejms Metju Beri, autor priča o Petru Panu.

1944 - Američke snage su u Drugom svetskom ratu zauzele ostrvo Sajpan u Pacifiku na kojem su Japanci imali jednu od najvećih vojno-pomorskih baza.

1947 - Rođen je indijski pisac Salman Ruždi koga je iranski verski vođa ajatolah Homeini osudio na smrt 1989. zbog uvrede islama u knjizi "Satanski stihovi". Ruždi je od tada do 2000. kada se seli u Njujork, živeo u Velikoj Britaniji pod zaštitom Skotland Jarda.

1953 - Džulijus i Etel Rozenberg, osuđeni za špijunažu u korist SSSR-a, pogubljeni su na električnoj
stolici u američkom zatvoru Sing-Sing.

1961 - Kuvajt, koji je bio pod protektoratom Velike Britanije od 1899, stekao je punu nezavisnost.

1961 - Otkrivanjem natpisa sa imenom Pontija Pilata na iskopini rimskog hrama u Cezariji (Izrael), prvi put je nađen dokaz da je on postojao.

1965 - General Huari Bumedijen zbacio je vojnim udarom sa vlasti predsednika Alžira Ahmeda Ben Belu.

1970 - Sovjetski vasionski brod "Sojuz-9" postigao je novi rekord u dužini boravka u kosmosu od 17 dana, 16 časova i 59 minuta.

1975 - Generalni sekretar UN Kurt Valdhajm otvorio je u Meksiko Sitiju prvu svetsku konferenciju o položaju žene.

1987 - U eksploziji u garaži robne kuće u Barseloni poginulo je 12 i ranjeno više od 30 ljudi. Odgovornost je preuzela baskijska separatistička organizacija ETA.

1988 - U indijskom gradu Kurukšetra poginulo je 15, a ranjeno 25 ljudi u eksploziji bombe koju su postavili Siki ekstremisti.

1993 - Umro je engleski pisac Vilijam Golding, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1983. ("Obredi plovidbe" "Gospodar muva", "Slobodan pad").

1995 - Čečenski pobunjenici oslobodili su 1.500 talaca, koje su držali šest dana, i napustili bolnicu u gradu Buđenovsk na jugu Rusije, nakon što je sa ruskim vlastima dogovoren prekid vatre i nastavak mirovnih pregovora o Čečeniji.

1999 - U Prištini, na zgradi komande Prištinskog korpusa Vojske Jugoslavije, podignuta je zastava UN, pošto se Vojska Jugoslavije povukla, a mirovne snage UN (Kfor) preuzele kontrolu nad Kosovom.

2000 - Britanski carinici otkrili su u luci Dover u kamionu hladnjači 58 tela Kineza, ilegalnih emigranata.

2003 - Turski parlament je usvojio paket reformi ljudskih prava, poslednji u nizu zakona koji bi trebalo da poboljšaju šanse Turske za ulazak u Evropsku Uniju.

2004 - Saudijska Arabija je saopštila da je u sukobu bezbednosnih snaga i terorista ubijen Abdulaziz al-Mokrin koga su smatrali vođom al-Kaide u toj zemlji, i još trojica njegovih pomagača. Do sukoba je došlo nekoliko sati pošto su teroristi na svoj Internet sajt postavili fotografiju odsečene glave kidnapovanog američkog inženjera Pola M. Džonsona Juniora.

2006 - Episkopalna crkva u SAD izabrala je na čelo crkve, po prvi put u istoriji Anglikanske crkve, ženu-biskupa, Ketrin Džeferts Skori.

2007 - Kanadska čarter avio-kompanija "Skajservis erlajnz" obavila je prvi let iz Toronta do Beograda čime je posle 15 godina prekida uspostavljena direktna avionska linija između Srbije i Kanade.

2010 - U Beču je preminuo Bogdan Bogdanović, istaknuti intelektualac, profesor Arhitektonskog fakulteta u Beogradu i bivši gradonačelnik Beograda. Autor je velikog broja spomenika posvećenih
žrtvama Drugog svetskog rata, među kojima su spomenici u Mostaru, Prilepu, Beloj Crkvi i Jasenovcu.

 

[maja_jevtic]

Na današnji dan - 20. jun
Izvor: Beta

1459 - Turci su zauzeli utvrđeni grad Smederevo, poslednje uporište srpske srednjovekovne države, čime je ona i formalno izgubila samostalnost i potpala pod vlast Osmanskog carstva.

1597 - Umro je holandski polarni istraživač Vilem Barenc (Villem Barents) dok je pokušavao da pronađe severoistočni pomorski prolaz iz Evrope u Ameriku. Po njemu je dobilo naziv Barencovo more na severu Evrope. Delove njegovog dnevnika pronašao je 1871. norveški kapetan Karlsen.

1756 - U ćeliji zatvora u Kalkuti ugušila su se 123 od 146 britanskih vojnika koje je uhapsio indijski guverner (nabob) Bengala. Zatvor je kasnije postao poznat ka "crna rupa Kalkute".

1789 - Poslanici Trećeg staleža novoproklamovane Narodne skupštine u Francuskoj položili su zakletvu da se neće razići dok ne donesu novi ustav, što je bio uvod u početak Francuske revolucije.

1819 - Rođen je francuski kompozitor nemačkog porekla Žak Ofenbah (Jacques Offenbah), tvorac francuske operete ("Orfej u paklu", "Plavobradi") i autor opere "Hofmanove priče".

1819 - U engleski grad Liverpul uplovio je brod "Savana", prvi parobrod koji je preplovio Atlantski okean. Putovanje od američke luke Savana (Džordžija) trajalo je 27 dana i 11 časova.

1836 - Umro je francuski revolucionar i sveštenik Emanuel Žozef Siejes (Emmanuel Joseph Sieyes), jedan od vođa Francuske revolucije i osnivača Jakobinskog kluba. Odigrao je ključnu ulogu u državnom udaru 1799. kojim je na vlast došao Napoleon Bonaparta (Bonaparte).

1837 - Umro je britanski kralj Vilijam IV (William). Nasledila ga je njegova nećaka Viktorija (Victoria) koja je vladala do smrti 1901.

1861 - Rođen je engleski biohemičar Frederik Gaulend Hopkins (Frederick Gowland), jedan od osnivača nauke o vitaminima. Sa holandskim lekarom Kristijanom Ajkmanom (Christiaan Eijkman), podelio je 1929. Nobelovu nagradu za medicinu.

1891 - Britanija i Holandija definisali su granice kolonijalnih poseda na ostrvu Borneo.

1902 - Rođen je srpski pisac i diplomata Marko Ristić, istaknuti teoretičar beogradske nadrealističke grupe i jedan od predstavnika moderne i avangarde u srpskoj književnosti između dva rata. Od 1945. do 1951. bio je jugoslovenski ambasador u Parizu. ("Od sreće i od sna", "Bez mere", "Nox microcosmica").

1905 - Rođena je američka književnica Lilijan Helman (Lilian Hellman). Proslavila se dramskim delima koja sadrže oštru kritiku američkog društva ("Dani koji će doći", "Male lisice") i memoarima u kojima je opisala vreme makartizma.

1909 - Rođen je američki filmski glumac australijskog porekla Erol Flin (Errol Flynn), jedan od najpopularnijih holivudskih glumaca ("Krvavi kapetan", "Avanture Robina Huda", "Gusar", "Kraljević i prosjak").

1923 - Ubijen je meksički revolucionar Fransisko Pančo Vilja, vođa seljačkog pokreta u revoluciji od 1910. do 1917. Proglašen je za meksičkog nacionalnog junaka 1966.

1933 - Umrla je nemačka revolucionarka Klara Cetkin (Zetkin), član međunarodnog radničkog pokreta. Organizovala je 1907. prvu međunarodnu konferenciju žena. Na njen predlog 8. mart je proglašen Međunarodnim danom žena.

1944 - Porazom japanske flote okončana je pomorska bitka u Filipinskom moru u Drugom svetskom ratu.

1960 - Američki bokser Flojd Paterson (Floyd Patterson) nokautirao je u meču u Njujorku Šveđanina Ingemara Jonansona (Johanšon) i postao prvi bokser koji je uspeo da povrati titulu svetskog prvaka u teškoj kategoriji.

1963 - SSSR i SAD dogovorile su se da uspostave "vruću" telefonsku liniju.

1973 - U Argentinu se posle 18 godina izbeglištva vratio bivši predsednik (1946-55) Huan Domingo Peron (Juan). Za predsednika je ponovo izabran u septembru 1973.

1991 - Parlament Nemačke je tesnom većinom izglasao premeštanje prestonice iz Bona, koji je bio glavni grad Zapadne Nemačke, u Berlin. Istočna i Zapadna Nemačka ujedinile su se u oktobru 1990.

1992 - Lideri Češke i Slovačke Vaclav Klaus i Vladimir Mečijar (Meciar) postigli su dogovor o razdvajanju Čehoslovačke u dve države.

1992 - Predsedništvo Bosne i Hercegovine proglasilo je ratno stanje, objavilo opštu mobilizaciju i uvelo radnu obavezu.

2000 - Francuski sud oslobodio je od optužbi nemačkog doktora Hansa Muenka (89), koji je radio u laboratoriji u logoru Aušvic, uz obrazloženje da je suviše star za sudski proces. Oslobađajuću presudu protiv njega doneo je 1946/47. sud u Krakovu u Poljskoj gde je uhapšen posle rata, a potom pušten na slobodu.

2000 - Francuska medijska kuća Vivendi, odnosno njena kablovska TV Kanal Plus i kanadska kompanija Sigram postigle dogovor o ujedinjenju u poslu vrednom 33,7 milijardi dolara, kojim je praktično stvorena nova globalna medijska snaga.

2001 - Skupština Srbije usvojila je Zakon o jednokratnom porezu na ekstraprofit i ekstraimovinu stečenu korišćenjem posebnih
pogodnosti u vreme režima Slobodana Miloševića.

2001 - Vođa pakistanskog vojnog režima, general Pervez Mušaraf položio je predsedničku zakletvu, zamenivši Muhameda Rafika Tarara koji je na toj funkciji figurirao od vojnog udara koji je 1999. izvršio Mušaraf.

2003 - Italijanski predsednik Karlo Azeljo Champi potpisao je zakon kojim je omogućeno petorici italijanskih lidera da se kod krivičnog gonjenja pozovu na imunitet. Tim potezom zaustavljeno je suđenje premijeru Silviju Berluskoniju zbog korupcije.

2006 - Bivši liberijski predsednik Čarls Tejlor (Charles Taylor) stigao je u Holandiju, u kojoj ga čega suđenje pred Međunarodnim krivičnim sudom za ubistva, silovanja i sakaćenja stotine hiljada ljudi u Zapadnoj Africi.

2007 - Japanskom ostrvu Ivo Džima, koji je bio poprište krvave bitke pred kraj Drugog svetskog rata, promenjeno je ime u Ivo To, saopštio je japanski Institut za geografiju.

 

[maja_jevtic]

Na današnji dan, 21 jun
Izvor: Beta
1377. Umro je engleski kralj Edvard III, koji je tokom svoje vladavine od 1327. osvojio Škotsku, a zbog pretenzija na francuski presto izazvao Stogodišnji rat (1337-1453) s Francuskom.

1527. Umro je italijanski političar i pisac Nikolo Makijaveli, autor dela "Vladalac", u kojem je izneo shvatanje da vladar ne treba da bira sredstva da bi postigao cilj, iz čega je kasnije izveden pojam "makijavelizam".

1791. Francuski kralj Luj XVI i kraljica Marija Antoaneta, otkriveni su u pokušaju bekstva i uhapšeni kod Varena, a dve godine kasnije pogubljeni na giljotini.

1813. U bici kod Vitorije, britanska vojska pod vođstvom vojvode od Velingtona porazila je snage Napoleonovog brata Žozefa, kralja Španije. Time je završena francuska vladavina u Španiji.

1852. Umro je nemački pedagog Fridrih Frebel, koji je 1840. osnovao prvi dečiji vrtić.

1881. Knez Milan Obrenović obeležio je srebrnim budakom početak gradnje pruge Beograd-Niš, prve železničke pruge u Srbiji. Prvi putnički voz ka Nišu krenuo je sa beogradske železničke stanice 3. septembra 1884.

1905. Rođen je francuski pisac i filozof egzistencijalista Žan-Pol Sartr. Nobelovu nagradu za književnost dobio je 1964, ali je odbio da je primi ("Mučnina", "Zid", "Biće i ništavilo", "Iza zatvorenih vrata", "Prljave ruke").

1908. Umro je ruski kompozitor i dirigent Nikolaj Andrejevič Rimski-Korsakov, član muzičke grupe "Velika petorica" ("Šeherezada", "Španski kapričo"). Napisao je popularni priručnik "Principi orkestracije".

1933. Rođena je francuska književnica Fransoaz Kuare, poznata kao Fransoaz Sagan. Proslavila se prvim romanom "Dobar dan tugo", koji je štampan u milionskim tiražima.

1942. Nemački Severnoafrički korpus feldmaršala Ervina Romela zauzeo je u Drugom svetskom ratu grad Tobruk u Libiji i zarobio 25.000 britanskih vojnika.

1945. Japanske trupe na ostrvu Okinava, koje je služilo kaoposlednja odbrana Japana u Drugom svetskom ratu, predale su se Amerikancima.

1948. Producentska kuća Kolumbija Rekords proizvela je prvu uspešnu longplej ploču od vinil plastike.

1963. Kardinal Đovani Batista Montini postao je papa Pavle VI, nakon smrti pape Jovana XXIII. Kao pobornik reformske struje u katoličkoj crkvi ukinuo je 1966. indeks zabranjenih knjiga, reorganizovao vatikansku kuriju, zalagao se za miroljubiva rešenja međunarodnih sporova i normalizovanje odnosa s komunističkim zemljama.

1963. Predsednik Francuske Šarl de Gol povukao je pomorske snage iz NATO-a. Sledeći politiku nezavisnosti Francuska je 1966. napustila Vojni komitet NATO-a.

1969. Umrla je američka teniserka Morin Konoli,nazvana Mala Mo. Godine 1953. postala je prva teniserka u istoriji ovog sporta koja je osvojila sva četiri Gren slem turnira.

1970. Umro je indonežanski državnik Ahmed Sukarno, prvi predsednik Indonezije (1945-67) nakon sticanja nezavisnost od Holandije i jedan od lidera Pokreta nesvrstanih zemalja.

1970. U finalu svetskog fudbalskog prvenstva Brazil je u Sjudad Meksiku pobedio Italiju sa 4:1 i postao prvi trostruki osvajač trofeja Žila Rimea.

1981. Na opštim izborima u Francuskoj ubedljivo su pobedili socijalisti i postali najjača partija sa 38 procenata ukupnih glasova. Lider socijalista Fransoa Miteran u maju iste godine postao je predsednik Francuske.

1990. U zemljotresu na severu Irana poginulo je oko 100.000ljudi.

2000. U Beogradu je umro publicista i politikolog Slobodan Inić, jedan od osnivača Demokratske stranke.

2002. Bivši direktor Radio-televizije Srbije Dragoljub Milanović osuđen je na deset godina zatvora zbog pogibije 16 radnika te televizije u NATO bombardovanju 23. aprila 1999. Po pravosnažnosti presude 20. maja 2001, Milanović se dva meseca krio u Crnoj Gori, gde je uhapšen u policijskoj akciji "Sablja" i sproveden u zatvor Zabela kod Požarevca.

 

[maja_jevtic]

Na današnji dan, 22. jun
Izvor: Beta

1533. Turski sultan Sulejman II Veličanstveni potpisao je sa Austrijom ugovor o miru, nakon drugog neuspešnog pohoda na Beč.

1535. Mesec dana nakon što ga je papa proizveo u kardinala, u Londonu je pogubljen Džon Fišer. On je odbio da prizna kralja Henrija VIII za poglavara novoformirane Engleske crkve.

1757. Rođen je britanski istraživač DŽordž Vankuver, koji je plovio sa kapetanom Kukom 1772. i 1776. i istraživao Australiju, Vankuver i Island. Posebno su značajna njegova istraživanja pacifičke obale Severne Amerike. Po njemu su dobili naziv grad i ostrvo u Kanadi.

1805. U Đenovi je rođen italijanski političar i revolucionar Đuzepe Macini, jedna od najznačajnijih ličnosti u pokretu za oslobođenje i ujedinjenje Italije.

1815. Nakon poraza kod Vaterloa Napoleon Bonaparta abdicirao je drugi i poslednji put.

1826. U Panami je, na inicijativu južnoameričkog revolucionara Simona Bolivara, održan Panamerički kongres čiji je cilj bio ujedinjenje južnoameričkih republika.

1826. Rođen je Bogoboj Atanacković, pisac ranog srpskog romantizma, pobornik reformi Vuka Karadžića i jedan od obnovitelja srpske proze nakon oslobađanja Srbije od turske vlasti ("Dva idola", "Bunjevka", "Darak", "Srpkinja").

1874. Uspostavljena je prva telegrafska veza Brazila i Evrope.

1894. Afrička država Dahomej je postala francuska kolonija.

1898. Rođen je nemački pisac Erih Marija Remark. Postao je poznat po antimilitarističkom romanu "Na zapadu ništa novo", koji je preveden na mnoge jezike i filmovan, a u Nemačkoj zabranjen po dolasku Hitlera na vlast.

1906. Rođen je američki filmski scenarista, producent i režiser austrijskog porekla Bili Vajlder. Dobitnik je nekoliko Oskara i nagrada na festivalima u Kanu i Veneciji ("Bulevar sumraka", "Sabrina", "Ljubav popodne", "Svedok optužbe").

1914. Srpski kralj Petar Karađorđević povukao se s vlasti, a kraljevska ovlašćenja dobio je njegov drugi sin Aleksandar, koji je 1. decembra 1918. postao regent Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, a nakon smrti oca 1921. kralj.

1940. Francuska je u Drugom svetskom ratu potpisala kapitulaciju u Konpjenju, mestu u kojem je francuski maršal Foš 1918. godine primio kapitulaciju Nemačke posle Prvog svetskog rata; general De Gol sastavio je u Londonu vladu Slobodne Francuske.

1941. Počela je operacija "Barbarosa" u Drugom svetskom ratu u kojoj su Hitlerove trupe sa više od 150 divizija napale SSSR duž cele granične linije između Baltičkog i Crnog mora; Italija i Rumunija su objavile rat SSSR-u.

1941. Centralni komitet Komunističke partije Jugoslavije uputio je proglas u kojem je pozvao narode Jugoslavije na ustanak protiv nemačke okupacije.

1965. Japan i Južna Koreja potpisali su u Tokiju sporazum o uspostavljanju diplomatskih odnosa.

1969. Umrla je američka filmska glumica i pevačica Džudi Garland, koja se kao devojčica proslavila ulogom u filmu "Čarobnjak iz Oza" za koju je dobila Oskara.

1987. Umro je američki filmski glumac i igrač Fred Aster koji se proslavio u holivudskim muzičkim filmovima sa partnerkom Džindžer Rodžers.

1994. Predstavnici Rusije potpisali su u sedištu NATO u Briselu program ove vojne alijanse "Partnerstvo za mir".

2000. Američka svemirska letelica "Marsov osmatrač" otkrila je naznake o postojanju vode na Marsu.

2001. Nemačka je počela isplatu ratne odštete ljudima koje je nacistička vlast tokom Drugog svetskog rata držala na prinudnom radu.

2001. Ustavni sud Turske zabranio je rad glavnoj opozicionoj proislamskoj Partiji vrline, koja je u parlamentu imala 102 poslanika, zbog njene antisekularne aktivnosti. Mesec dana kasnije polovina poslanika te partije osnovala je novu stranku pod nazivom "Saadet".

2003. U okviru druge svoje posete Bosni i Hercegovini poglavar Rimokatoličke crkve Jovan Pavle Drugi prvi put je posetio Republiku Srpsku.

2005. Italijanski sud osudio je u odsustvu 10 bivših nacista SS oficira na doživotni zatvor zbog učešća u ubistvu 560 toskanskih seljana iz mesta Sant'Ana di Stacema. To je bio jedan od najstrašnijih masakara u Italiji tokom II svetskog rata.

2009. Međunarodni sud za zločine počinjene u Ruandi osudio je bivšeg visokog funkconera Ruande Kaliksta Kalimanzira na 30 godina zatvora zbog genocida.

 

[maja_jevtic]

Na današnji dan, 23. jun
Izvor: Beta

1501. Portugalski pomorac Pedro Kabral vratio se sa putovanja na kojem je zaposeo područje današnjeg Brazila i nazvao ga Ilha da Vera Kruz. Prva naselja na tom području Portugalci su osnovali 1521. godine.

1537. Na povratku u Španiju umro je španski istraživač Pedro Mendoza. Bio je vodja ekspedicije za istraživanje Južne Amerike koja je stigla do područja Rio de la Plata, a 1536. osnovao je naselje Buenos Aires.

1611. Engleski istraživač Henri Hadson poznat po pokušajima da otkrije morski put iz Evrope u Aziju preko Arktika, nestao je u Hadsonovom zalivu gde ga je ostavila pobunjena posada broda "Diskaveri". Tokom istraživanja Severnog ledenog okeana otkrio je more i moreuz koji su po njemu dobili nazive.

1668. Rođen je italijanski filozof, istoričar i teoretičar prava Djovani Batista Viko , osnivač filozofije istorije i preteča moderne estetike.

1757. Britanci su pobedom nad francuskim saveznikom indijskim guvernerom Bengala kod Plaseja učvrstili svoju vlast u istočnoj Indiji.

1763. Na Martiniku je rodjena Mari Žozef Roz de la Pageri , poznata kao Žozefina, kćerka mornaričkog poručnika i žena Napoleona Bonaparte (1796). Krunisana
je za caricu 1804.

1785. Turska vojska skadarskog vezira Mahmud paše Bušatlije prodrla je u Cetinje i po treći put srušila manastir, koji je krajem 15. veka sagradio Ivan Crnojević. Manastir je 1786. obnovio vladika Petar I Petrović Njegoš.

1848. Počeo je "Junski ustanak" pariskih radnika zbog izbacivanja socijalista iz privremene vlade i zatvaranja "narodnih radionica". Ustanak je za tri dana ugušio general Luj Kavenjak.

1894. Rodjen je engleski kralj Edvard VIII . Na presto je stupio 1936. i iste godine abdicirao u korist brata Džrdža VI, da bi mogao da se oženi sa Amerikankom Volis Simpson.

1945. Japanski komandant general Micuru Ušidjima izvršio je samoubistvo nakon poraza japanske vojske na ostrvu Okinava, gde je vodjena jedna od najkrvavijih bitaka u Drugom svetskom ratu. Prema zvaničnim podacima tokom borbi za Okinavu poginulo je 234.183 vojnika i civila.

1947. Kongres SAD usvojio je Taft-Hartlijev zakon, kojim je ograničeno pravo radnika na štrajk. Šef države dobio je pravo da na 80 dana suspenduje svaku štrajkačku akciju koju oceni opasnom za nacionalnu bezbednost.

1956. Pukovnik Gamal Abdel Naser izabran je za predsednika Egipta.

1960. Patris Lumumba postao je prvi predsednik vlade nove nezavisne države Demokartske Republike Kongo.

1970. Japanski studenti sukobili su se u Tokiju s policijom tokom velikih demonstracija protiv produženja američko-japanskog pakta o bezbednosti.

1985. Iznad Atlantskog okeana je eksplodirao avion "Boing 747" kompanije "Er Indija". Pogunulo je svih 329 putnika i članova posade. Za podmetanje bombe u avion optuženi su Siki separatisti.

1993. Nigerijski diktator general Ibrahim Babangida je poništio predsedničke izbore od 12. juna i onemogućio povratak demokratije.

1994. Južna Afrika je, nakon jedne decenije medjunarodne izolacije zbog politike aparthejda, ponovo zauzela svoje mesto u Generalnoj skupštini UN.

1995. Umro je američki mikrobiolog Džonas Edvard Salk, koji je 1954. pronašao vakcinu protiv dečje paralize.

1996. Umro je grčki državnik i ekonomista Andreas Papandreu , prvi socijalistički premijer Grčke (1981-89. i 1993-96), osnivač i lider Svegrčkog socijalističkog pokreta (PASOK).

1998. Umrla je američka glumica irskog porekla Morin O Saliven koja se proslavila kao partnerka Džonija Vajsmilera ulogom DŽejn u filmovima o Tarzanu.

1999. Jugoslovenski ekonomisti iz nevladine Grupe 17 procenili su da ukupna ekonomska šteta posle NATO bombardovanja SR Jugoslavije iznosi 29 milijardi i 608 miliona dinara.

2001. Vlada SR Jugoslavije usvojila je Uredbu o saradnji sa Medjunarodnim sudom za ratne zločine u Hagu.

2003. Američki Vrhovni sud podržao je akciju Univerziteta u Mičigenu da se favorizuju manjine koje se prijavljuju na Pravni fakultet tog Univerziteta. To je prva zvanična odluka koja se tiče gradjanskih prava u poslednjih 25 godina.

2004. Medjunarodni krivični sud pokrenuo je prvu zvaničnu istragu o ratnim zločinima u Demokratskoj Republici Kongo od jula 2002. u provinciji Ituri, gde je u sukobima poginulo najmanje 5.000 ljudi. Procenjuje se da je tokom desetogodišnjeg gradjanskog rata u Kongu stradalo više miliona ljudi.

2005. U Srbiji je uhapšen Marokanac Abdelmadžid Bušar i izručen Španiji, u kojoj je osumnjičen za terorističke napade u Madridu 11. marta 2004. kada je poginulo preko 190 osoba.

2006. Umro je televizijski producent Aron Speling čije su najpoznatije serije "Beverli Hils", "Dinastija", "Čarlijevi andjeli" i "Melrouz plejs".

 

[maja_jevtic]

Na današnji dan, 24. jun
Izvor: Beta

79. Umro je rimski car Tit Flavije Vespazijan, osnivač dinastije Flavija. Za njegove vladavine izgrađen je amfitetar Koloseum u Rimu, najveća građevina te vrste u Rimskom carstvu.

1497. Engleski moreplovac Džon Kebot otkrio je Kanadu i proglasio Severnu Ameriku posedom Velike Britanije.

1509. Henri VIII, drugi monarh iz dinastije Tjudor, krunisan je za kralja Engleske. Tokom vladavine raskinuo je sa Vatikanom i 1534. osnovao Anglikansku crkvu.

1519. Umrla je Lukrecija Bordžija, vojvotkinja od Ferare, kćerka pape Aleksandra VI, mecena umetnika i naučnika u vreme italijanske renesanse.

1529. Sklapanjem mira u Kapelu završen je rat između protestanata i katolika u Švajcarskoj.

1793. U Francuskoj je usvojen prvi republikanski ustav kojim je izvršna vlast podređena skupštini.

1798. Turci su u Beogradskoj tvrđavi pogubili grčkog pisca i patriotu Fereosa Konstantinosa Rigasa, poznatog kao Riga od Fere, i još sedam njegovih sledbenika. Rigas je bio osnivač i vođa tajnog društva koje se borilo za oslobođenje Grčke od turske vlasti.

1812. Trupe Napoleona Bonaparte (611.000 vojnika) prešle su reku Njemen i ušle na teritoriju Rusije.

1821. Simon Bolivar je sa 8.000 južnoameričkih rodoljuba pobedio 4.000 španskih rojalista u bici kod Karaboboa i oslobodio Venecuelu od španske vlasti.

1822. Formirano je prvo beogradsko obščestvo (opština). Obščestvo je biralo varoškog kneza, a knez Miloš Obrenović je imenovao policajce i kmetove.

1859. Napoleon III je potukao Austrijance u bici kod Solferina u Lombardiji. Švajcarac Žan-Anri Dinan, koji je tada organizovao pomoć za hiljade ranjenika, osnovao je 1864. Crveni krst.

1886. Umro je ruski pisac Aleksandar Nikolajevič Ostrovski. Njegovo delo (oko 50 pozorišnih komada) predstavlja celu epohu u razvoju ruskog pozorišta i čini osnovu klasičnog ruskog dramskog repertoara ("Šuma", "Bura", "Talenti i obožavaoci", "Unosno mesto", "Bez krivice krivi", "Devojka bez miraza", "Siromaštvo nije porok").

1894. Italijanski anarhista Santo Kaserio ubio je u Lionu predsednika Francuske Mari-Fransoa Sadi Karnoa.

1901. U Parizu je otvorena prva izložba 19-godišnjeg španskog slikara Pabla Pikasa, koja je oduševila likovne kritičare.

1908. Umro je američki državnik Stiven Grover Klivlend, predsednik SAD dva puta (1885-89. i 1893-97). Njegovim izborom 1885. Demokratska stranka je prvi put došla na vlast nakon građanskog rata.

1911. Rođen je argentinski automobilski as Huan Fanđo, petostruki svetski šampion u "Formuli 1".

1912. Na Olimpijske igre u Stokholmu otputovala je prva srpska olimpijska ekipa - atletičari Dušan Milošević i Dragutin Tomašević. Time je ozvaničeno članstvo Srbije u Međunarodnom olimpijskom komitetu, čiji je član postao Svetomir Đukić.

1916. Počela je bitka na reci Somi u Prvom svetskom ratu. Nakon pet meseci, koliko su trajale borbe, snage Antante osvojile su oko 200 kvadratnih kilometara teritorije, uz gubitke preko milion ljudi na obe strane.

1930. Rođen je francuski filmski režiser Klod Šabrol, predstavnik "novog talasa" francuskog filma ("Naivne devojke", "Dvostruki obrtaj", "Raskid").

1947. Jedan američki pilot izjavio je da je na nebu video neobičan predmet koji je opisao kao "tanjir koji leti kroz vodu". Posle ovog događaja počeo je da se koristi termin "leteći tanjir".

1948. U pokušaju da spreče obnavljanje nemačke države na prostoru koji su držali zapadni saveznici, sovjetske trupe su počele blokadu Zapadnog Berlina zaustavljanjem drumskog i železničkog saobraćaja prema tom gradu. Tokom 300 dana, koliko je blokada trajala, grad je snabdevan preko vazdušnog mosta.

1960. Jugoslavija, Grčka i Turska su raspustile Balkanski savez, zasnovan na Ugovoru o savezu, političkoj saradnji i uzajamnoj pomoći zaključenom na Bledu 8. avgusta 1954.

1973. Najstariji svetski državnik Emon de Valera dao je, u 90. godini, ostavku na funkciju predsednika Irske, na kojoj je bio od 1959.

1975. U blizini njujorškog aerodroma "Kenedi" srušio se avion "Boing 727" američke kompanije "Istern erlajnz". Poginulo je 113 osoba od 124 osobe, koliko ih je bilo u letelici.

1986. Umro je srpski pisac Miroslav Antić, autor "Plavog čuperka", jedne od najpopularnijih zbirki dečjih pesama u novijoj srpskoj književnosti.

1989. Smenjen je generalni sekretar Komunističke partije Kine Džao Cijang, jer se protivio upotrebi sile protiv studenata na trgu Tjenanmen 4. juna. Na njegovo mesto izabran je Džijang Cemin.

2001. Jugoslovenska vaterpolo reprezentacija postala je šampion Evrope.

2001. U operacijama ruskih snaga bezbednosti u Čečeniji ubijen je vođa čečenskih pobunjenika Arbi Barajev.

2001. Slobodan Milošević osudio je Uredbu Vlade SRJ koja omogućava njegovo izručenje Haškom tribunalu i nazvao je "pravnim divljaštvom bez presedana".

2002. Predsednik SR Jugoslavije Vojislav Koštunica smenio je načelnika Generalštaba Vojske Jugoslavije generala Nebojšu Pavkovića, koji je na toj dužnosti zadržan skoro dve godine posle pada režima u Srbiji u oktobru 2000.

2002. U železničkoj nesreći u Tanzaniji na liniji Dar es Salam - Kigoma poginula je 281 osoba.

2003. Predsednik Rusije Vladimir Putin doputovao je u London u četvorodnevnu posetu Velikoj Britaniji, gde je bio zvanični gost Bakingemske palate. Putin je prvi ruski lider koji je došao u posetu Kraljevstvu posle 1874, kada je na dvoru bio ruski car Aleksandar Drugi. Britanski dvor je držao zamrznute odnose sa Moskvom u znak protesta što su boljševici 1918. ubili ruskog cara Nikolaja Drugog.

2004. U napadima pobunjenika na lokalne bezbednosne snage u pet gradova u Iraku poginulo je više od 100, a povređeno preko 320 osoba.

 

[maja_jevtic]

Na današnji dan, 25. jun
Izvor: Beta

1098 - Krstaši su u Prvom krstaškom ratu pobedili Turke u bici kod Antiohije.

1389 - U bici na Kosovu polju Turci su pobedili srpsku vojsku i obezbedili dalji prodor na Balkan. Srbija je potom postala turska vazalna država, a njeno osvajanje završeno je 1459. kada su Turci zauzeli utvrđeni grad Smederevo.

1491 - Rođen je engleski kralj Henri VIII, koji je tokom vladavine (od 1509) proširio vlast na Vels, Škotsku i Irsku. Sukobio se sa papom koji nije hteo da poništi njegov brak sa jednom od šest žena i proglasio se za poglavara novoosnovane Anglikanske crkve (1534).

1577 - Rođen je flamanski slikar Peter Paul Rubens. Njegove velike kompozicije smatraju se najvećim dometom flamanskog baroknog slikarstva i autentičnim izrazom baroknog duha ("Poslednji sud", "Venera", "Parisov sud", "Otmica Leukipovih kćerki").

1629 - Mirom u Aleu okončana je pobuna hugenota (protestanata) u Francuskoj, ali time nisu okončani njihovi progoni, koji su imali vrhunac u "Vartolomejskoj noći" 1572. kada je po naređenju Katarine Mediči ubijeno preko 20.000 njihovih pristalica. Punu ravnopravnost sa katolicima oni su stekli tek nakon Francuske revolucije.

1712 - U Ženevi je rođen francuski filozof Žan-Žak Ruso, čije je delo uticalo na Francusku revoluciju i na evropsku književnost i filozofiju XVIII i XIX veka ("Emil - ili o vaspitanju", "Rasprava o poreklu i osnovama nejednakosti među ljudima", "Pismo Dalamberu", "Ispovesti").

1867 - Rođen je italijanski pisac Luiđi Pirandelo (Luigi Pirandello), dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1934, jedan od najzačajnijih dramskih pisaca 20. veka ("Šest lica traže pisca", "Đakomino", "Henrik IV").

1873 - Rođen je francuski hirurg i biolog Aleksis Karel, čije je delo imalo značajnu ulogu u razvoju metoda transplantacije tkiva. Dobitnik je Nobelove nagrade za medicinu 1912.

1874 - Umro je srpski političar Ilija Garašanin, jedan od vođa ustavobranitelja, ministar unutrašnjih poslova i predsednik vlade kneževine Srbije (1861-67). Njegovo delo "Načertanije" (1844) prvi je nacionalni program Srbije nakon oslobođenja od turske vlasti i bilo je temelj srpske spoljne politike sve do Prvog svetskog rata.

1902 - SAD su kupile od Francuske za 40 miliona dolara koncesiju za gradnju Panamskog kanala.

1914 - Pripadnik organizacije "Mlada Bosna" Gavrilo Princip ubio je u Sarajevu austrougarskog nadvojvodu, prestolonaslednika Franca Ferdinanda i njegovu ženu Sofiju. To je bila varnica za početak Prvog svetskog rata.

1919 - Potpisan je Versajski mirovni ugovor između Nemačke i saveznika kojim je i formalno završen Prvi svetski rat.

1921 - Donet je Ustav Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca (Vidovdanski ustav) kojim je novonastala država proglašena ustavnom, parlamentarnom i naslednom monarhijom sa dinastijom Karađorđević.

1948 - Na sastanku u Bukureštu Komunistička partija Jugoslavije isključena je iz Informacionog biroa komunističkih partija (Informbiro). To je značilo i formalni raskid odnosa sa zemljama komunističkog bloka. Blokada Jugoslavije i kampanja protiv jugoslovenskog rukovodstva, koje su usledile, trajale su do 1955.

1950 - Amerikanci su pobedili Engleze sa 1:0 na Svetskom fudbalskom kupu u Brazilu.

1950 - Pušten je u saobraćaj put Beograd-Zagreb, dug 400 kilometara, nazvan "Auto put bratstvo-jedinstvo", u čijoj su izgradnji učestvovale dobrovoljne omladinske radne brigade iz svih krajeva Jugoslavije.

1956 - U poljskom gradu Poznanj ugušena je pobuna radnika uz veliki broj žrtava. To je bio jedan od prvih izraza krize u istočnoevropskim zemljama posle Staljinove smrti.

1960 - Osnovan je Univerzitet u Novom Sadu.

1976 - Sejšelska ostrva u Indijskom okeanu su posle 160 godina stekla nezavisnost od Velike Britanije.

1977 - Umro je srpski slikar Ivan Tabaković, profesor Akademije primenjenih umetnosti u Beogradu, član Srpske akademije nauka i umetnosti, jedan od najznačajnijih predstavnika srpskog modernog slikarstva ("Metamorfoze", "Autoportret").

1981 - U eksploziji bombe u sedištu Islamske republikanske partije poginule su 74 osobe, među kojima i lider partije i predsednik Vrhovnog suda Irana ajatolah Mohamed Hosein Behešti.

1989 - Na Gazimestanu, na Kosovu obeležena je 600-godišnjica Kosovske bitke. Centralni događaj na skupu, kojem je prisustvovalo oko milion ljudi, bio je govor tadašnjeg predsednika Srbije Slobodana Miloševića kojim je počeo meteorski uspon tog srpskog političara.

1992 - U organizaciji opozicionog Demokratskog pokreta Srbije (DEPOS) u Beogradu je, ispred zgrade Skupštine SRJ, počeo Vidovdanski sabor. Učesnici dotada najvećeg opozicionog skupa u Srbiji, koji je trajao neprekidno osam dana, zahtevali su ostavku predsednika Srbije Slobodana Miloševića, raspuštanje Narodne skupštine i formiranje vlade nacionalnog spasa.

1997 - Kubanski i argentinski forenzičari pronašli su šest kostura u blizini bolivijskog grada Valgranda. Kasnije je utvrđeno da su među njima i ostaci legendarnog vođe gerile Ernesta Če Gevare.

2001 - Bivši predsednik SR Jugoslavije Slobodan Milošvić izručen je Međunarodnom sudu za ratne zločine u Hagu, kao prvi šef države koji je predat međunarodnom sudu. Milošević je 27. maja 1999. optužen za zločine protiv čovečnosti, kršenje zakona i pravila rata i genocid tokom ratova u Hrvatskoj 1991-92. i BiH 1992-95. i na Kosovu 1999.

2001 - Umro je američki filmski i pozorišni glumac Džek Lemon, jedan od najpopularnijih američkih komičara, dobitnik dva Oskara i nagrade za životno delo (1988) Američkog instituta za film ("Apartman", "Spasite tigra", "Neki to vole vruće").

2003 - Meksiko je izručio Španiji bivšeg argentinskog pomorskog oficira Rikarda Miguela Kavalja, optuženog za genocid i terorizam tokom "prljavog rata" koji je vođen u vreme vladavine vojne hunte u periodu 1976-1983. godine protiv oponenata, a u kome je oko 30.000 ljudi ubijeno ili nestalo.

2004 - SAD su predale vlast Iračanima, dva dana pre roka i sedam meseci pre izbora, nakon čega su lideri privremenih iračkih vlasti položili zakletvu.

2006 - Crna Gora je postala 192. država članica Ujedinjenih nacija.

 

[Torrent Maniak]

Na današnji dan, 26. jun
Izvor: Beta

1541 - U borbi za vlast španskih konkvistadora, u Limi je ubijen osvajač Perua i osnivač grada Lima (1535) Fransisko Pisaro.

1690 - U Beogradu, na Kalemegdanu, održan je veliki srpski narodno-crkveni sabor na kojem je odlučeno da se prihvati poziv austrijskog cara Leopolda na zajedničku borbu protiv Otomanskog carstva, ali sa teritorije Ugarske.

1810 - Umro je francuski pronalazač Žozef Mišel Mongolfje koji je s bratom Žakom Etjenom 1783. konstruisao prvi vazdušni balon napunjen zagrejanim vazduhom.

1836 - Umro je francuski oficir Klod Žozef Ruže de Lil koji je 1792. napisao reči i komponovao francusku himnu "Marseljeza".

1843 - Hongkong je proglašen britanskom kraljevskom kolonijom (do 1997.),sa Henrijem Potindžerom kao prvim guvernerom.

1856 - Umro je nemački filozof Maks Štirner, pobornik i teoretičar anarhizma. Njegovo glavno delo, "Jedini i njegova svojina" (1845), izazvalo je oštre polemike i jedno vreme je bilo zabranjeno ("Istorija reakcije", "Manji spisi").

1858 - Potpisivanjem mirovnog ugovora u Tjencinu završen je britansko-kineski rat. Kina se ugovorom obavezala da otvori nove luke za evropsku trgovinu i da legalizuje uvoz opijuma.

1869 - Rođen je srpski geolog i paleontolog ruskog porekla Vladimir Dimitrijevič Laskarev, jedan od najboljih poznavalaca tercijara i kvartara. Bavio se istraživanjem neogena i kvartara i fosilne faune u Srbiji.

1867 - Sa Beogradske tvrđave je posle četiri veka skinuta otomanska zastava. Tri meseca ranije Turci su predali ključeve Beograda knezu Mihailu Obrenoviću, ali je na Beogradskoj tvrđavi, pored srpske, ostala turska zastava.

1877 - U oslobodilačkom ratu Srbije i Crne Gore protiv Otomanskog carstva (1876-78) Crnogorci su kod Spuža potukli otomansku vojsku koju je predvodio zapovednik Skadra Sulejman paša.

1881 - Srpski knez Milan Obrenović zaključio je sa Austro-Ugarskom "Tajnu konvenciju" kojom se Srbija obavezala da će prestati sa agitacijom u Bosni i Hercegovini i da neće zaključiti nijedan međunarodni sporazum suprotan interesima Beča. Za uzvrat je dobio podršku za proglašenje kraljevine i za nezavisnost Srpskepravoslavne crkve od Carigradske patrijaršije.

1892 - Rođena je američka književnica Perl Bak koja je u romanima opisala život u Kini gde je odrasla kao kćerka misionara ("Paviljon žena", "Dobra zemlja", "Istok-Zapad"). Nobelovu nagradu za književnost dobila je 1938. godine.

1898 - Rođen je nemački konstruktor aviona i industrijalac Vilhelm Meseršmit koji je napravio prvi avion na svetu brzine od 1.000 kilometara na sat (1941).

1905 - Umro je srpski pisac Janko Veselinović, autor romana "Hajduk Stanko" sa tematikom iz Prvog srpskog ustanka, i pripovedaka i romana o seoskom životu ("Slike iz seoskog života", "Seljanka").

1906 - U francuskom gradu Le Man održana je prva automobilska trka za Gran pri.

1917 - Na Solunskom polju su streljani generalštabni pukovnik srpske vojske Dragutin Dimitrijević - Apis i majori Ljubo Vulović i Rade Malobabić, koji su pred vojnim sudom osuđeni na smrt zbog navodnog planiranja atentata na regenta Aleksandra Karađorđevića.

1941 - Finska se pridružila Nemačkoj u Drugom svetskom ratu i objavila rat SSSR-u u kojem je učestvovala tri godine.

1945 - U San Francisku su predstavnici 50 zemalja, uključujući Jugoslaviju, potpisali Povelju o osnivanju UN, koja je stupila na snagu 24. oktobra.

1960 - Bivša francuska kolonija Madagaskar stekla je nezavisnost kao Malgaška Republika; britanski protektorat Somalilend postao je nezavisna država, a 1. jula se ujedinio s Italijanskom Somalijom pod nazivom Somalija.

1970 - Aleksandar Dubček, lider čehoslovačkog reformističkog pokreta ("praško proleće"), isključen je iz Komunističke partije Čehoslovačke.

1977 - Afrička država Džibuti stekla je nezavisnost posle 117 godina francuske vladavine.

1977 - Američki pevač Elvis Prisli održao je poslednji koncert, u Indijanapolisu. Umro je dva meseca kasnije.

1992 - Tokom rata u Bosni generalni sekretar UN Butros Butros-Gali pozvao je Srbe da u roku od 48 sati zaustave ofanzivu na Sarajevo, a Muslimane da deblokiraju sarajevski aerodrom.

2000 - Naučnici iz 18 zemalja dekodirali su 85 odsto ljudskog genoma čime je otvorena nova era u ljudskoj medicini. U naučnim krugovima ocenjeno je da je dešifrovanje ljudskog genoma najveće otkriće u istoriji čovečanstva.

2001 - Predstavnici sedam zemalja Balkana (SRJ, BiH, Albanije Bugarske, Hrvatske, Makedonije i Rumunije) potpisali su, u okviru Pakta za stabilnost Jugoistočne Evrope, Memorandum o razumevanju o slobodnoj trgovini. BiH, SRJ i Hrvatska potpisale su sporazum kojim se obavezuju da reše problem 1,2 miliona izbeglih i raseljenih tokom ratova u bivšoj SFRJ (1991-95).

2004 - Posle 14 godina prekida, u hrvatski grad Split stigao je prvi voz iz Beograda.