- Učlanjen(a)
- 04.10.2009
- Poruka
- 5.207
Balkanski ratovi
1 Uvod - Prvi balkanski rat
Prvi balkanski rat, koji je trajao od 8. oktobra 1912. do 30. maja 1913. godine su vodile balkanske zemlje: Srbija, Crna Gora, Grčka i Bugarska (članice Balkanskog saveza) protiv Osmanlijskog carstva. Kombinovane armije balkanskih država uspele su da savladaju brojčano slabije i strateški loše organizovane armije Osmanlijskog carstva što im je omogućilo da postignu brzu pobedu. Rat je okončan mirom po kome je Osmanlijsko carstvo bilo prinuđeno da se odrekne skoro svih svojih preostalih teritorija na Evropskom kontinentu (Balkanskom poluostrvu) koje su kasnije podeljene među saveznicima i na kojima je kasnije stvorena nova nezavisna albanska država. Uprkos njihovoj apsolutnoj pobedi u Prvom balkanskom ratu, članice Balkanskog saveza su bile nezadovoljne postignutim mirovnim ugovorom jer je mirovni ugovor, koji su skrojile velike sile, bio protivan ranijim dogovorima i planovima koje su članice saveza međusobno zaključile i dogovorile. Otklanjanjem pretnje koju je predstavljalo Osmanlijsko carstvo i nezadovoljstvo mirovnim ugovorom podigle su se tenzije među doskorašnjim saveznicama što će uskoro rezultirati Drugim balkanskim ratom.
1.1.1 Preduslovi za rat
Tenzije među balkanskim državama (uglavnom između Srbije i Bugarske) zbog pretenzija prema teritorijama Osmanlijskog carstva kao što je bila Rumelija (Istočna Rumelija), Trakija i Makedonija su se splasle intervencijom velikih sila sredinom 19-og veka. Cilj intervencije bio je da se osigura veća zaštita hrišćana u osmanskim provincijama sa većinskim hrišćanskim stanovništvom koje je što se kriza carstva sve više produbljivala bilo izloženo sve većim pritiscima i progonima. Do 1867. godine, Grčka, Srbija i Crna Gora su osigurale svoju nezavisnost, koja je i potvrđena na Berlinskom kongresu deceniju kasnije.
Krajem 19-og i početkom 20-og veka Osmanlijsko carstvo se nalazilo u velikoj krizi i stalno su ga potresali kako unutrašnji tako i spoljašnji udari tako da njegova diplomatija i armija nisu bile u situaciji da brane interese i integritet carstva. Italijanska pobeda u Tursko-italijanskom ratu je imala veliki uticaj na Balkanske države da se pripreme za rat protiv Osmanlijskog carstva tako da su Balkanske države pod pokroviteljstvom Rusije, u proleće 1912. godine počele sa pregovorima a početkom jeseni 1912. godine i stvorile Balkanski savez. Članice Balkanskog saveza su napale Osmanlijsko carstvo, malo pre završetka Tursko-italijanskog rata.
I pre početka rata neke od članica Balkanskog Saveza (posebno Srbija i Bugarska) su imale planove za širenje svojih granica. Krajem 19-og i početkom 20-og veka pojavljivale su se u određenim srpskim krugovima želje za teritorijalnim širenjem, a jedan od potencijalnih pravaca je bio zapad ili Bosna i Hercegovina. Međutim i u Beču su već dugo postojali planovi koji su se ticali Bosne i Hercegovine i njenog pripajanja monarhiji što je i učinjeno Austro-Ugarskom okupacijom (1878) pa onda i aneksijom Bosne i Hercegovine (u oktobru 1908). Austro-Ugarskom aneksijom Bosne i Hercegovine Srbiji je uskraćena prilika da se širi prema zapadu, zato se Kosmet i jug Srbije nametao kao logični i jedini pravac prema kome je Srbija mogla da širi svoje granice. Bugarska, koja je u aprilu 1909. osigurala potvrdu o svojoj nezavisnosti i od Osmanlijskog carstva, uživala je ujedno i prijateljstvo i podršku Rusije, takođe je imala pretenzije na Trakiju i Makedoniju kao moguće pravce za širenje svojih granica.
1.1.2 Početak rata
Reagujući na stvaranje Saveza, velike sile, naročito Francuska i Austro-Ugarska, su pokušale da odgovore članice saveza da idu u rat ali im to nije uspelo. Krajem septembra i članice Balkanskog saveza i Osmanlijsko carstvo su mobilisali svoje armije i spremili se za rat. Crna Gora je bila prva članica saveza koja je 8. oktobra, objavila rat Osmanlijskom carstvu. Ostale tri članice su, 13. oktobra poslale ultimatum Porti koji je ona nije mogla da prihvati tako da su se 17. i 18. oktobra u rat uključile i ostale članice.
1.2 Teritorijalne aspiracije Balkanskih država
1.2.1 Plan rata
Saveznici nisu razradili zajednički plan nastupanja niti su načinili bilo kakav pokušaj koordinacije među sobom. Tako da je svaka država za sebe vodila rat, mada su se bitke vodile na četiri različita fronta. Bugari su se suočili sa većinom Osmanlijskih snaga, koje su štitile puteve do Carigrada, u Trakiji, sa sekundarnim operacijama prema Makedoniji; Srbi i Crnogorci su operisali na prema Kosovu i Metohiji, Sandžaku, Severnoj Makedoniji i Albaniji; Grci su operisali u Južnoj Makedoniji, u pravcu Soluna kao i prema Epiru i Joniji (Janjinama).
1.2.2 Carevina Bugarska
Bugarska, često nazivana „Pruska Balkana“, je bila vojnički najjača od sve četiri države saveznice, sa velikom, dobro obučenom i dobro opremljenom armijom. U periodu mira armija je brojila 60.000 vojnika, u toku rata taj broj je povećan na 370.000 vojnika, a do kraja rata mobilisano je skoro 600.000 vojnika, što je bio ogroman broj vojnika za jednu državu koja je tada imala 4.300.000 stanovnika. Bugarske snage brojile su; 9 pešadijskih divizija, 1 konjičku diviziju i 1.116 artiljerijskih cevi. Zvanično vrhovni komandant bugarskih snaga je bio car Ferdinand, mada je zapravo komanda bila u rukama njegovog zamenika, generala Mihajla Savova. Bugari su takođe posedovali malu mornaricu od šest torpednih čamaca, koji su uglavnom patrolirali bugarskom obalom Crnog mora.
Glavni bugarski ciljevi su bili osvajanje Trakije i Makedonije. Međutim, Makedonija je trebala biti podeljena između Bugarske, Srbije i Grčke, ali Bugari su se i dalje nadali da će njima pripasti najveći deo Makedonije zajedno sa važnim lučkim gradom Solunom. Bugari su razvili većinu snaga u Trakiji, formirajući tri armije; Prva armija, pod komandom generala Vasila Kutinčeva, imala je u svom sastavu 3 pešadijske divizije i bila je razvijena južno od Jambola, sa zadatkom da operiše niz reku Tundžu. Druga armija, pod komandom generala Nikole Ivanova, imala je u svom sastavu 2 pešadijske divizije i 1 pešadijsku brigadu, bila je razvijena zapadno od Prve armije sa zadatkom da zauzme jaku grad-tvrđavu Jedrene (Adrijanopolj). Treća armija, pod komandom generala Radka Dimitrieva, bila je razvijena istočno i iza Prve armije, i bila je ojačana konjičkom divizijom koja je bila skrivena od Osmanlijske komande. Treća armija je u svom sastavu imala 3 pešadijske divizije i imala je zadatak da pređe preko planine Stranje i zauzme tvrđavu (Lozengrad) Kirk Kilisse. Druga i 7-ma divizija dobile su zasebne uloge, i operisale su u Zapadnoj Trakiji i istočnoj Makedoniji.
Mir i posledice rata
Londonski ugovor o miru zaključen je 30. maja 1913. godine uz posredstvo velikih sila i okončao je Prvi balkanski rat. Ovim ugovorom Osmanlijsko carstvo je bilo prinuđeno da se odrekne svih svojih evropskih provincija zapadno od linije Enos - Midija. Iako su članice Balkanskog saveza kao pobednice Prvog balkanskog rata trebale same da diktiraju mirovne uslove u sklapanje mirovnog ugovora su se umešale i velike sile. Srbija, Grčka i Crna Gora su morale da napuste Albaniju. Na stvaranju Albanije insistirale su Italija koja je imala svoje planove prema Albaniji i Austrougarska koja je time želela da spreči Srbiju da izađe na more i time je oslabi u predstojećem sukobu koji je bio neminovan posle proterivanja Turaka sa Balkana.
Ovim ugovorom je:
nastala je nova država - Albanija
Grčkoj je dodeljen Krit.
Sandžak je podeljen između Srbije i Crne Gore
Bugarska je dobila deo Trakije zapadno od linije Enos - Midija.
Nije bila donesena definitivna odluka o Makedoniji, koja je ostala predmet neslaganja među saveznicama.
Nezadovoljstvo Londonskim ugovorom o miru koji je stvoren uz uticaj velikih sila i neslaganja među saveznicama oko osvojenih teritorija u Makedoniji, dovešće do izbijanja Drugog balkanskog rata u junu 1913. godine koji će između sebe voditi dojučerašnje saveznice. Konačan mir je postignut Bukureštanskim sporazumom 12. avgusta 1913. godine.
1 Uvod - Prvi balkanski rat
Prvi balkanski rat, koji je trajao od 8. oktobra 1912. do 30. maja 1913. godine su vodile balkanske zemlje: Srbija, Crna Gora, Grčka i Bugarska (članice Balkanskog saveza) protiv Osmanlijskog carstva. Kombinovane armije balkanskih država uspele su da savladaju brojčano slabije i strateški loše organizovane armije Osmanlijskog carstva što im je omogućilo da postignu brzu pobedu. Rat je okončan mirom po kome je Osmanlijsko carstvo bilo prinuđeno da se odrekne skoro svih svojih preostalih teritorija na Evropskom kontinentu (Balkanskom poluostrvu) koje su kasnije podeljene među saveznicima i na kojima je kasnije stvorena nova nezavisna albanska država. Uprkos njihovoj apsolutnoj pobedi u Prvom balkanskom ratu, članice Balkanskog saveza su bile nezadovoljne postignutim mirovnim ugovorom jer je mirovni ugovor, koji su skrojile velike sile, bio protivan ranijim dogovorima i planovima koje su članice saveza međusobno zaključile i dogovorile. Otklanjanjem pretnje koju je predstavljalo Osmanlijsko carstvo i nezadovoljstvo mirovnim ugovorom podigle su se tenzije među doskorašnjim saveznicama što će uskoro rezultirati Drugim balkanskim ratom.
1.1.1 Preduslovi za rat
Tenzije među balkanskim državama (uglavnom između Srbije i Bugarske) zbog pretenzija prema teritorijama Osmanlijskog carstva kao što je bila Rumelija (Istočna Rumelija), Trakija i Makedonija su se splasle intervencijom velikih sila sredinom 19-og veka. Cilj intervencije bio je da se osigura veća zaštita hrišćana u osmanskim provincijama sa većinskim hrišćanskim stanovništvom koje je što se kriza carstva sve više produbljivala bilo izloženo sve većim pritiscima i progonima. Do 1867. godine, Grčka, Srbija i Crna Gora su osigurale svoju nezavisnost, koja je i potvrđena na Berlinskom kongresu deceniju kasnije.
Krajem 19-og i početkom 20-og veka Osmanlijsko carstvo se nalazilo u velikoj krizi i stalno su ga potresali kako unutrašnji tako i spoljašnji udari tako da njegova diplomatija i armija nisu bile u situaciji da brane interese i integritet carstva. Italijanska pobeda u Tursko-italijanskom ratu je imala veliki uticaj na Balkanske države da se pripreme za rat protiv Osmanlijskog carstva tako da su Balkanske države pod pokroviteljstvom Rusije, u proleće 1912. godine počele sa pregovorima a početkom jeseni 1912. godine i stvorile Balkanski savez. Članice Balkanskog saveza su napale Osmanlijsko carstvo, malo pre završetka Tursko-italijanskog rata.
I pre početka rata neke od članica Balkanskog Saveza (posebno Srbija i Bugarska) su imale planove za širenje svojih granica. Krajem 19-og i početkom 20-og veka pojavljivale su se u određenim srpskim krugovima želje za teritorijalnim širenjem, a jedan od potencijalnih pravaca je bio zapad ili Bosna i Hercegovina. Međutim i u Beču su već dugo postojali planovi koji su se ticali Bosne i Hercegovine i njenog pripajanja monarhiji što je i učinjeno Austro-Ugarskom okupacijom (1878) pa onda i aneksijom Bosne i Hercegovine (u oktobru 1908). Austro-Ugarskom aneksijom Bosne i Hercegovine Srbiji je uskraćena prilika da se širi prema zapadu, zato se Kosmet i jug Srbije nametao kao logični i jedini pravac prema kome je Srbija mogla da širi svoje granice. Bugarska, koja je u aprilu 1909. osigurala potvrdu o svojoj nezavisnosti i od Osmanlijskog carstva, uživala je ujedno i prijateljstvo i podršku Rusije, takođe je imala pretenzije na Trakiju i Makedoniju kao moguće pravce za širenje svojih granica.
1.1.2 Početak rata
Reagujući na stvaranje Saveza, velike sile, naročito Francuska i Austro-Ugarska, su pokušale da odgovore članice saveza da idu u rat ali im to nije uspelo. Krajem septembra i članice Balkanskog saveza i Osmanlijsko carstvo su mobilisali svoje armije i spremili se za rat. Crna Gora je bila prva članica saveza koja je 8. oktobra, objavila rat Osmanlijskom carstvu. Ostale tri članice su, 13. oktobra poslale ultimatum Porti koji je ona nije mogla da prihvati tako da su se 17. i 18. oktobra u rat uključile i ostale članice.
1.2 Teritorijalne aspiracije Balkanskih država
1.2.1 Plan rata
Saveznici nisu razradili zajednički plan nastupanja niti su načinili bilo kakav pokušaj koordinacije među sobom. Tako da je svaka država za sebe vodila rat, mada su se bitke vodile na četiri različita fronta. Bugari su se suočili sa većinom Osmanlijskih snaga, koje su štitile puteve do Carigrada, u Trakiji, sa sekundarnim operacijama prema Makedoniji; Srbi i Crnogorci su operisali na prema Kosovu i Metohiji, Sandžaku, Severnoj Makedoniji i Albaniji; Grci su operisali u Južnoj Makedoniji, u pravcu Soluna kao i prema Epiru i Joniji (Janjinama).
1.2.2 Carevina Bugarska
Bugarska, često nazivana „Pruska Balkana“, je bila vojnički najjača od sve četiri države saveznice, sa velikom, dobro obučenom i dobro opremljenom armijom. U periodu mira armija je brojila 60.000 vojnika, u toku rata taj broj je povećan na 370.000 vojnika, a do kraja rata mobilisano je skoro 600.000 vojnika, što je bio ogroman broj vojnika za jednu državu koja je tada imala 4.300.000 stanovnika. Bugarske snage brojile su; 9 pešadijskih divizija, 1 konjičku diviziju i 1.116 artiljerijskih cevi. Zvanično vrhovni komandant bugarskih snaga je bio car Ferdinand, mada je zapravo komanda bila u rukama njegovog zamenika, generala Mihajla Savova. Bugari su takođe posedovali malu mornaricu od šest torpednih čamaca, koji su uglavnom patrolirali bugarskom obalom Crnog mora.
Glavni bugarski ciljevi su bili osvajanje Trakije i Makedonije. Međutim, Makedonija je trebala biti podeljena između Bugarske, Srbije i Grčke, ali Bugari su se i dalje nadali da će njima pripasti najveći deo Makedonije zajedno sa važnim lučkim gradom Solunom. Bugari su razvili većinu snaga u Trakiji, formirajući tri armije; Prva armija, pod komandom generala Vasila Kutinčeva, imala je u svom sastavu 3 pešadijske divizije i bila je razvijena južno od Jambola, sa zadatkom da operiše niz reku Tundžu. Druga armija, pod komandom generala Nikole Ivanova, imala je u svom sastavu 2 pešadijske divizije i 1 pešadijsku brigadu, bila je razvijena zapadno od Prve armije sa zadatkom da zauzme jaku grad-tvrđavu Jedrene (Adrijanopolj). Treća armija, pod komandom generala Radka Dimitrieva, bila je razvijena istočno i iza Prve armije, i bila je ojačana konjičkom divizijom koja je bila skrivena od Osmanlijske komande. Treća armija je u svom sastavu imala 3 pešadijske divizije i imala je zadatak da pređe preko planine Stranje i zauzme tvrđavu (Lozengrad) Kirk Kilisse. Druga i 7-ma divizija dobile su zasebne uloge, i operisale su u Zapadnoj Trakiji i istočnoj Makedoniji.
Mir i posledice rata
Londonski ugovor o miru zaključen je 30. maja 1913. godine uz posredstvo velikih sila i okončao je Prvi balkanski rat. Ovim ugovorom Osmanlijsko carstvo je bilo prinuđeno da se odrekne svih svojih evropskih provincija zapadno od linije Enos - Midija. Iako su članice Balkanskog saveza kao pobednice Prvog balkanskog rata trebale same da diktiraju mirovne uslove u sklapanje mirovnog ugovora su se umešale i velike sile. Srbija, Grčka i Crna Gora su morale da napuste Albaniju. Na stvaranju Albanije insistirale su Italija koja je imala svoje planove prema Albaniji i Austrougarska koja je time želela da spreči Srbiju da izađe na more i time je oslabi u predstojećem sukobu koji je bio neminovan posle proterivanja Turaka sa Balkana.
Ovim ugovorom je:
nastala je nova država - Albanija
Grčkoj je dodeljen Krit.
Sandžak je podeljen između Srbije i Crne Gore
Bugarska je dobila deo Trakije zapadno od linije Enos - Midija.
Nije bila donesena definitivna odluka o Makedoniji, koja je ostala predmet neslaganja među saveznicama.
Nezadovoljstvo Londonskim ugovorom o miru koji je stvoren uz uticaj velikih sila i neslaganja među saveznicama oko osvojenih teritorija u Makedoniji, dovešće do izbijanja Drugog balkanskog rata u junu 1913. godine koji će između sebe voditi dojučerašnje saveznice. Konačan mir je postignut Bukureštanskim sporazumom 12. avgusta 1913. godine.