LEGEND
- Učlanjen(a)
- 14.12.2009
- Poruka
- 29.042
Prva apoteka u Srbiji
Branislav Krivokapić | 30. 05. 2010. - 00:02h |
Gospodin Pantelejmon Hadži-Stojilov iz Beograda imao je blagovolenije ovog dana javiti mi da su Vaše Sijatelstvo visoku milost imali meni dozvoliti da mogu u Beogradu apoteku otvoriti”, piše 13. aprila 1830. godine u pismu knezu Milošu farmaceut iz Zemuna Matej Ivanović. Uskoro je u kući preko puta Saborne crkve, s gornje strane kafane “Kod znaka pitanja”, počela s radom prva srpska apoteka.
Prva apoteka nalazila se preko puta Saborne crkve, u kući pored kafane „Znak pitanja“
Te 1830. godine sultanovim Hatišerifom prvi put je Srbiji dozvoljeno da može da otvara sudske i zdravstvene ustanove, bolnice i apoteke. Kada je primio molbu Mateja Ivanovića, s preporukom srpskog konzula u Zemunu Hadži Stojilova, knez Miloš je beogradskom knezu Petru Lazareviću odmah naložio da od vezira beogradskog zatraži dozvolu za otvaranje apoteke. O dobijenoj dozvoli od vezira, Lazarević je Miloša obavestio 30. aprila 1830. godine, pa se taj dan može smatrati danom osnivanja prve srpske apoteke, ali i danom kada je otvorena prva zdravstvena ustanova u Srbiji.
Braća farmaceuti
O Mateju Ivanoviću se malo zna. Dragan Stupar, profesor Farmaceutskog fakulteta u penziji i dugogodišnji šef katedre za istoriju farmacije, kaže da nije sačuvana nijedna njegova fotografija, niti se zna gde je sahranjen. Najviše što se zna o osnivaču prve apoteke profesor Stupar je sabrao u tekst za monografiju o istoriji srpske farmacije objavljenu 1996. godine, a čiji smo jedan primerak pronašli u Apotekarskoj ustanovi Beograd.
Matej Ivanović je rođen u Zemunu, farmaciju je završio u Pešti, a nakon prakse pokušao je da dobije koncesiju za otvaranje apoteke u Zemunu, ali nije uspeo. Matej je sin prote Jeftimija Ivanovića (1773–1849) na čiju je inicijativu, a uz saglasnost vožda Karađorđa, u srpske škole 1813. godine uvedena proslava Savindana. Zabeleženo je da je prota Jeftimije posle sloma Prvog srpskog ustanka odlazio u manastir Fenek i pokušavao da duhovno oporavi Karađorđa koji nije mogao da se pomiri s činjenicom da se u Srbiji čuo samo lelek narodni i zveket oružja turskog.
I Matejin mlađi brat Aleksandar takođe je završio farmaciju u Pešti i priključio se bratu, pa se apoteka od 1840. godine zvala “Apoteka braće Ivanović”. Posle 40 godina rada, braća su 1870. godine prodala apoteku, a kupio ju je farmaceut Jovan Dilber iz Smedereva. Danas je apoteka “Mr. ph Matej Ivanović” u sastavu Apotekarske ustanove Beograd, a od 1964. godine nalazi se na poznatoj adresi u Knez Mihailovoj 27. Kuća u Ulici kralja Petra broj osam, poznata kao Ičkova kuća, srušena je 1938. godine. Na zgradi koja je umesto nje podignuta Farmaceutsko društvo Srbije je 1955. podiglo spomen-ploču prvoj srpskoj apoteci.
Lekovi na recept
Iako je bila jedina u kojoj su građani mogli da dobiju ispravno sačinjen lek, apoteka Mateja Ivanovića prvih nekoliko godina nije bila rentabilna. Veliki problem predstavljala je raširena pojava da nestručne osobe prodaju otrove i lekove. Matej Ivanović se požalio knezu s molbom da lažnim lekarima i apotekarima, kao i trgovcima, zabrani da prodaju kojekakve smese bez terapijskog efekta od kojih se bolesnici truju. Tek 1837. godine knez Miloš donosi Ukaz kojim se zabranjuje prodaja lekova i otrova po dućanima, izuzev većih varoši gde jedan ovlašćeni trgovac uz dozvolu diplomiranog lekara ima pravo da ih nabavi, prodaje i naznači u koju svrhu će se upotrebiti.
U varošima gde je postojala apoteka bilo je dozvoljeno davati lekove jakog dejstva na recept koji je propisao diplomirani lekar. Lekove je mogao da izdaje apotekar koji je po završetku studija položio zakletvu da ih neće izdavati mimo zakonskih propisa (izuzetak su bili čajevi). Cela Srbija tada je imala samo devet lekara i fizikusa koji su, po pravilniku „Nastavlenija za okružne lekare i fizikuse“ donetom 1839. godine, bili u obavezi da imaju ručnu apoteku.
Kneževe stipendije
Knez Miloš je više puta pokušavao da iz Austrije dovede školovane lekare i farmaceute, ali bez uspeha. Otuda je odlučio da počne da stipendira studente medicine i farmacije koji su se obavezali da će se nakon diplomiranja vratiti u Srbiju. Stipendiju je dobilo više studenata medicine i samo jedan student farmacije – Pavle Ilić, koji je 1836, po nalogu Državnog sovjeta i uz kneževu saglasnost, osnovao prvu državnu apoteku u Srbiji – Pravitelstvenu apoteku u Kragujevcu.
Zbog političke situacije apoteka je ubrzo premeštena u Beograd i ubrzo je postala centralni snabdevač lekovima ne samo Beograda, već i cele Srbije. Pavle Ilić je 1861. godine položio zakletvu kao prvi srpski državni hemičar, odnosno direktor Državne hemijske laboratorije u kojoj su se analizirale mineralne vode.
Treću apoteku u Beogradu, na Dorćolu, otvorio je opet jedan Zemunac, trgovac i samouki lekar Antonije Delini. Zato što nije bio kvalifikovani farmaceut, apoteka mu je često zatvarana i “proradila” je tek kad ju je preuzeo njegov sin mr ph. Andreja Delini, a potom unuk Nikola Delini.
Žene preuzele primat
Na početku Prvog svetskog rata u Beogradu je bilo 20 apoteka, a prva proizvodna laboratorija nastala je 1920. godine u sastavu veledrogerije “Mišković i kompanija”.
Patrijarhalna sredina u Srbiji dugo je pružala otpor da u farmaciji vidi žene. Prva žena farmaceut bila je Desanka Ruvidić, koja je diplomirala 1913. godine u Beču, a prva farmaceutkinja u Beogradu Savka Kaljević-Stefanović koja je studije započela u Lozani, a diplomirala je posle rata u Zagrebu. Danas, 180 godina nakon što je Matej Ivanović otvorio prvu apoteku, u srpskoj farmaciji više od 90 odsto zaposlenih čine pripadnice nežnijeg pola.
Lek za jektiku u vinu
Protivnici kneza Miloša su 1838. godine optužili kneževog lekara i kuma dr Bartolomea Kuniberta i engleskog konzula u Beogradu pukovnika Hodžesa da su otrov blajcuker, nabavljen u apoteci Mateja Ivanovića, stavili u vino koje dr Kunibert poneo u Kragujevac za krsnu slavu kneževu. Kada je knez od državnog apotekara Pavla Ilića zatražio stručno mišljenje o blajcukeru, obavešten je da je u pitanju lek protiv jektike (tuberkuloze). Za svaki slučaj knez je naterao dr Kuniberta da prvi popije čašu vina koje mu je doneo na poklon.
Izvor: Blic
Branislav Krivokapić | 30. 05. 2010. - 00:02h |
Gospodin Pantelejmon Hadži-Stojilov iz Beograda imao je blagovolenije ovog dana javiti mi da su Vaše Sijatelstvo visoku milost imali meni dozvoliti da mogu u Beogradu apoteku otvoriti”, piše 13. aprila 1830. godine u pismu knezu Milošu farmaceut iz Zemuna Matej Ivanović. Uskoro je u kući preko puta Saborne crkve, s gornje strane kafane “Kod znaka pitanja”, počela s radom prva srpska apoteka.
Prva apoteka nalazila se preko puta Saborne crkve, u kući pored kafane „Znak pitanja“
Te 1830. godine sultanovim Hatišerifom prvi put je Srbiji dozvoljeno da može da otvara sudske i zdravstvene ustanove, bolnice i apoteke. Kada je primio molbu Mateja Ivanovića, s preporukom srpskog konzula u Zemunu Hadži Stojilova, knez Miloš je beogradskom knezu Petru Lazareviću odmah naložio da od vezira beogradskog zatraži dozvolu za otvaranje apoteke. O dobijenoj dozvoli od vezira, Lazarević je Miloša obavestio 30. aprila 1830. godine, pa se taj dan može smatrati danom osnivanja prve srpske apoteke, ali i danom kada je otvorena prva zdravstvena ustanova u Srbiji.
Braća farmaceuti
O Mateju Ivanoviću se malo zna. Dragan Stupar, profesor Farmaceutskog fakulteta u penziji i dugogodišnji šef katedre za istoriju farmacije, kaže da nije sačuvana nijedna njegova fotografija, niti se zna gde je sahranjen. Najviše što se zna o osnivaču prve apoteke profesor Stupar je sabrao u tekst za monografiju o istoriji srpske farmacije objavljenu 1996. godine, a čiji smo jedan primerak pronašli u Apotekarskoj ustanovi Beograd.
Matej Ivanović je rođen u Zemunu, farmaciju je završio u Pešti, a nakon prakse pokušao je da dobije koncesiju za otvaranje apoteke u Zemunu, ali nije uspeo. Matej je sin prote Jeftimija Ivanovića (1773–1849) na čiju je inicijativu, a uz saglasnost vožda Karađorđa, u srpske škole 1813. godine uvedena proslava Savindana. Zabeleženo je da je prota Jeftimije posle sloma Prvog srpskog ustanka odlazio u manastir Fenek i pokušavao da duhovno oporavi Karađorđa koji nije mogao da se pomiri s činjenicom da se u Srbiji čuo samo lelek narodni i zveket oružja turskog.
I Matejin mlađi brat Aleksandar takođe je završio farmaciju u Pešti i priključio se bratu, pa se apoteka od 1840. godine zvala “Apoteka braće Ivanović”. Posle 40 godina rada, braća su 1870. godine prodala apoteku, a kupio ju je farmaceut Jovan Dilber iz Smedereva. Danas je apoteka “Mr. ph Matej Ivanović” u sastavu Apotekarske ustanove Beograd, a od 1964. godine nalazi se na poznatoj adresi u Knez Mihailovoj 27. Kuća u Ulici kralja Petra broj osam, poznata kao Ičkova kuća, srušena je 1938. godine. Na zgradi koja je umesto nje podignuta Farmaceutsko društvo Srbije je 1955. podiglo spomen-ploču prvoj srpskoj apoteci.
Lekovi na recept
Iako je bila jedina u kojoj su građani mogli da dobiju ispravno sačinjen lek, apoteka Mateja Ivanovića prvih nekoliko godina nije bila rentabilna. Veliki problem predstavljala je raširena pojava da nestručne osobe prodaju otrove i lekove. Matej Ivanović se požalio knezu s molbom da lažnim lekarima i apotekarima, kao i trgovcima, zabrani da prodaju kojekakve smese bez terapijskog efekta od kojih se bolesnici truju. Tek 1837. godine knez Miloš donosi Ukaz kojim se zabranjuje prodaja lekova i otrova po dućanima, izuzev većih varoši gde jedan ovlašćeni trgovac uz dozvolu diplomiranog lekara ima pravo da ih nabavi, prodaje i naznači u koju svrhu će se upotrebiti.
U varošima gde je postojala apoteka bilo je dozvoljeno davati lekove jakog dejstva na recept koji je propisao diplomirani lekar. Lekove je mogao da izdaje apotekar koji je po završetku studija položio zakletvu da ih neće izdavati mimo zakonskih propisa (izuzetak su bili čajevi). Cela Srbija tada je imala samo devet lekara i fizikusa koji su, po pravilniku „Nastavlenija za okružne lekare i fizikuse“ donetom 1839. godine, bili u obavezi da imaju ručnu apoteku.
Kneževe stipendije
Knez Miloš je više puta pokušavao da iz Austrije dovede školovane lekare i farmaceute, ali bez uspeha. Otuda je odlučio da počne da stipendira studente medicine i farmacije koji su se obavezali da će se nakon diplomiranja vratiti u Srbiju. Stipendiju je dobilo više studenata medicine i samo jedan student farmacije – Pavle Ilić, koji je 1836, po nalogu Državnog sovjeta i uz kneževu saglasnost, osnovao prvu državnu apoteku u Srbiji – Pravitelstvenu apoteku u Kragujevcu.
Zbog političke situacije apoteka je ubrzo premeštena u Beograd i ubrzo je postala centralni snabdevač lekovima ne samo Beograda, već i cele Srbije. Pavle Ilić je 1861. godine položio zakletvu kao prvi srpski državni hemičar, odnosno direktor Državne hemijske laboratorije u kojoj su se analizirale mineralne vode.
Treću apoteku u Beogradu, na Dorćolu, otvorio je opet jedan Zemunac, trgovac i samouki lekar Antonije Delini. Zato što nije bio kvalifikovani farmaceut, apoteka mu je često zatvarana i “proradila” je tek kad ju je preuzeo njegov sin mr ph. Andreja Delini, a potom unuk Nikola Delini.
Žene preuzele primat
Na početku Prvog svetskog rata u Beogradu je bilo 20 apoteka, a prva proizvodna laboratorija nastala je 1920. godine u sastavu veledrogerije “Mišković i kompanija”.
Patrijarhalna sredina u Srbiji dugo je pružala otpor da u farmaciji vidi žene. Prva žena farmaceut bila je Desanka Ruvidić, koja je diplomirala 1913. godine u Beču, a prva farmaceutkinja u Beogradu Savka Kaljević-Stefanović koja je studije započela u Lozani, a diplomirala je posle rata u Zagrebu. Danas, 180 godina nakon što je Matej Ivanović otvorio prvu apoteku, u srpskoj farmaciji više od 90 odsto zaposlenih čine pripadnice nežnijeg pola.
Lek za jektiku u vinu
Protivnici kneza Miloša su 1838. godine optužili kneževog lekara i kuma dr Bartolomea Kuniberta i engleskog konzula u Beogradu pukovnika Hodžesa da su otrov blajcuker, nabavljen u apoteci Mateja Ivanovića, stavili u vino koje dr Kunibert poneo u Kragujevac za krsnu slavu kneževu. Kada je knez od državnog apotekara Pavla Ilića zatražio stručno mišljenje o blajcukeru, obavešten je da je u pitanju lek protiv jektike (tuberkuloze). Za svaki slučaj knez je naterao dr Kuniberta da prvi popije čašu vina koje mu je doneo na poklon.
Izvor: Blic