- Učlanjen(a)
- 25.08.2009
- Poruka
- 39.023
Prezimena luda nalaze se svuda
Knjiga Srpka Leštarića o nastanku neobičnih porodičnih imena u našem narodu, sa 5.500 odrednica. Tek je knez Aleksandar Karađorđević 1851. naredio uspostavljanje naslednih patronima, prema precima
Karikatura Toše Borkovića
GODINAMA se Srpko Leštarić, inače naš vrhunski arabista, susretao sa raznim zanimljivim i neobičnim našim prezimenima koja su mu, kako kaže, često izazivala osmeh. Pojavljivala su se neumorno kao pčele iz košnice, pa je počeo da ih beleži i sakuplja. Pronalazio ih je u novinskim člancima, na filmskim i TV špicama, u telefonskim imenicima, bibliografskim pregledima, u časopisima i knjigama, čituljama... Taj lov na nesvakidašnja prezimena završio se izuzetno duhovitom i poučnom knjigom „Zanimljivi srpski prezimenik“ (izdavač „Službeni glasnik“) koji sadrži 5.500 prezimena.
Do nekih odrednica autor je dolazio sasvim slučajno slušajući razgovor na ulici. Jednom prilikom prisustvovao je susretu ispred nekadašnjeg dragstora u Nušićevoj dvojice ljudi koji su po letnjoj vrućini nazdravljali pivskim bocama. Nisu se znali, pa se jedan predstavio: „Gazivoda“, a drugi odgovorio „Vodogaza“. Dok su raščistili da tu niko nikoga ne zafrkava morali su da popiju još po jednu. Obojica su na spisku u knjizi u grupi s Popivodom, Parivodom i Varivodom.
- Ovaj prezimenar svojevrstan je opis životnih okruženja u raznim krajevima, i raznim okolnostima u kojima je živeo srpski narod, naročito kroz poslednja dva ili tri stoleća - kaže Leštarić. - Mnoga neobična prezimena nastala su samo zato da bi izrazila specifičnu osećajnost koju je nesvesno gajila neka sredina u periodu njihovog nastanka. Ona nam predočavaju stvarnost minulih epoha, kroz predmete, pojave, zanimanja, odeću i oružja, jela, voće i povrće, likove i karaktere koja sva ta prezimena konstatuju ili opisuju svojim često veoma nadahnutim oblicima.
Odmah posle uvoda Leštarić je pod naslovom „Izlog“ dao zabavnu listu od sto upečatljivih prezimena među kojima su: Dlakić, Prcović, Kurandić, Reponjić, Dosadović, Zvrmbalović, Ladičorbić, Suvočesmaković, Dživdžanović, Ždrakanović, Trtovac, Čprljak, Peško, Kenjalo, Ćoćkalo, Šupak, Motika, Lelekur, Lakobrija, Zlomužnica...
Prva prezimena su u celom svetu nastajala kao prisvojni pridevi od očevog imena (otud termin patronimi) a ređe od majčinog (matronimi). Tek sa porastom stanovništva i formiranjem mesta i urbanih celina pripadnici određenih bratstava počeli su sebe da označavaju zajedničkim imenom, najviše po starešini bratstva ili kakvom znamenitom pretku.
- U poluoslobođenoj Srbiji sredinom 19. veka stalne promene prezimena po tradicionalnom obrascu (očevo ime s deminutivno-prisvojnim nastavkom) stvarala su velike probleme poreskim, sudskim i policijskim vlastima, kao i školstvu i crkvi - podseća Leštarić. - Stoga je knez Aleksandar Karađorđević 1851. naredio uspostavljanje trajnih, naslednih prezimena po najstarijim i najznačajnim precima. Njegovoj uredbi trebalo je čitavih pola veka da zaživi u našem narodu i tek oko 1900. godine prezimena su u Srbiji ustaljena, a tek po završetku Prvog svetskog rata sistem identifikacije pomoću prezimena našao se u punoj primeni na celom Balkanu.
Naša prezimena nastajala su na najrazličitije načine i prema najrazličitijim pojavama. Tako su među prezimenima naravi, sklonosti, ponašanja, duševnih stanja i intelektualnih odlika nalaze: Dobrić i Lošić, Brzić i Gužvić, Gordić i Oštrić, Žestić i Zvocić, Durić i Kavgić, Zlomislić i Kukavčević, Mazić i Čepić, Trpić i Trošić, Leleković i Plakalović, Vedrić i Mrzić, Mudrić i Blesić, Balvanović i Zvekanović, kao i ona koja nisu na „ić“: Bistrica i Zvekan, Magarac i Mudreša, Šušumiga i Šupljeglav. Zanimljiv je i spisak takozvanih krvoločnih imena, među kojima su Koljivratić i Koljibabić, Derikravić i Derikonjić, Mačkodavić i Mučibabić, Derjarac i Mačkoder, Konjoder, Gulivrana, Gulikrava, Derikobila...
Mnoga prezimena nastajala su prema bubama, ribama, žabama, zmijama i drugim životinjama: Crvić, Zoljić, Krpeljević, Gušterević, Somić, Mrenović, Vrana, Jejina, Štiglić, Jarebica, Klen, Jazavac, Vidra, Patković, Majmunović, Kamilić, Vepričić, Svinjarević, Srndalječević, Gusković... Prema jelima i pićima nastali su Pitić, Sirić, Šunkić, Čvarković, Projević, Salatić, Kajmaković, Kobasičić, a prema telesnim organima Nosić, Ustić, Grudić, Trtić, Repić, Zubić, Petić... I začini su bili „inspiracija“ (Solić, Biberčić, Peršić, Papričić...) kao i voće i povrće (Kruškić, Oskorušić, Trešnjić, Tikvić, Krtolić, Paprikić, Mrkić). Vremenske prilike i nepogode „izrodili“ su Kišiće, Magliće, Lediće, Smrzliće, Munjiće, Mrazoviće, Jutroniće, Zorniće.
Posebno je dug spisak prezimena prema zanimanjima: Čamdžić, Krznarić, Svilarić, Bunardžić, Kazandžić, Sapundžić, Kujundžić, Čizmašević, Zidarević, Kupusarević, Creparević, Kočijašević, Kasapović, Iglarević... U jednom odeljku su navedena i lascivna i opscena prezimena, kao što su: Kurić, Pikić, Drčić, Sprčić, Prčetić, Picajkić, Spičanović, Prcović, Kurkić, Kurucić, Kresojević, Kecojević, Kurilo, Kuronja, Kuruc, Kurevija, Kurubasa, Šupak, Šupeljak, Kurnoga... Prema Rečniku SANU ovde spadaju i Kuravica, Kuraga, Kurica, Kurkan, Kuroman, Kurspahija, Kurcup... No, upozorava Leštarić, nisu sva prezimena na Kur izvedena od značenja muški ud, jer kuri označava i loženje vatre, dok kurat dolazi od italijanske reči curat što znači sveštenik.
Zanimljive su i podudarnosti koje se mogu sresti između prezimena i zanimanja pojedinaca koji ih nose. Evo nekih primera. Poznati horovođa beogradskih madrigalista preziva se Brujić, poslastičarka u Ljigu je Svetlana Šećerov a rukovodilac prodaje u Fabrici bombona „Pionir“ Maja Šećerov; šef računovodstva u jednom preduzeću nosi prezime Računica, tehnolog u železari Čeliković, a direktor fabrike oružja - Gromović. Slavu našeg šaha pronosili su uz mnoge druge, velemajstori, Matanović, Matulović i Šahović. U Zemunu je na razmeđu dva prethodna veka živeo gostioničar Arkadije Bokalić, a jedan ginekolog preziva se Ribić. Klinički psiholog Dinojla Šmrkić između ostalog bavi se i lečenjem od alkoholizma i narkomanije. Jedna Beograđanka zove se Zvezdana a preziva Muzika a takođe su zanimljiva imena i prezimena njenih sugrađana - Neven Tikvica i Sunčica Travica, manekenka, dok se jedna Novosađanka preziva Vrbajac a ime joj je - Cveće. Postoje i mnoge druge nezgodne kombinacije, pa se tako svojevremeni predsednik organizacije „Mladi gorani“ prezivao Paligorić, jedan naš vrsni gastronom preziva se Gladić, jedan lekar - Bolesnikov a jedan stomatolog - Radobolja.
- Mogućnosti koje život pruža za dalje kreativno kombinovanje takvih prezimena praktično su neiscrpna - navodi Leštarić. - Neki od nas se još sećaju slučaja drugarice Dušice Pušice, funkcionerke iz partijskog komiteta koja je, kad se udala, svom prezimenu pridodala i muževljevo, pa joj je puno ime i prezime glasilo Dušica Pušica-Pandurica.
Autor „Zanimljivog srpskog prezimenika“ kaže da sa ovom knjigom njegov posao na ovu temu nije završen. U međuvremenu je nakupio još 400 zanimljivih dopuna pa će, po svoj prilici, biti znatno proširen kada se, posle popisa, gotovo sva postojeća srpska prezimena nađu na nekoliko ogromnih spiskova.
- S uzbuđenjem očekujem čas kada će se rešiti misterija koja me proganja decenijama, jer tada ću napokon saznati koliko će biti ukupno odrednica u toj krunskoj verziji ovog prezimenika - kaže Leštarić.
SNAŽNO “R“
U KNjIZI je dat i izbor upečatljivih prezimena koja sadrže jedan od najzanimljivijih morfoloških elemenata - naglašeno slovo r. Vuk Karadžić je rekao da je srpsko r tako jako da se čopor divljih svinja uplaši i pobegne kad ga čuje. To možda liči na lovačku priču, ali je srpski jedan od malobrojnih jezika koji poseduju tako snažno i štaviše slogotvorno r. Izbor „najrskijih“ prezimena to ilustruje, pokazajući da ih nema baš malo - čak 417.
NAJVIŠE JOVANOVIĆA
NAJRAŠIRENIJA srpska prezimena Jovanović, Petrović, Pavlović, Nikolić i Đorđević nastala su od muških ličnih imena preuzetih od hrišćanskih svetaca i potiču iz tuđih jezika. Prvo iz aramejskog a ostala iz grčkog. Samo u Beogradu Jovanovića ima blizu 40.000. Petrovića - 30.000, Nikolića - 25.000, Đorđevića – 20.000.
JEDINI NOSIOCI
ODELjENjE za demografiju beogradskog Zavoda za informatiku i statistiku uradilo je analizu iz koje se vidi da je u Beogradu prijavljeno 28 osoba koje su u srpskoj prestonici jedini nosioci svojih prezimena. To su: Aligrudić, Badanjac, Bauković, Ciglenjak, Crnokraka, Čorba, Govedarević, Mars, Milosrdni, Nemeček, Oplakan, Popravak, Poslušni, Rešetarović, Alasović, Badem, Banini, Barjaktar, Basnić, Beč, Bistrica, Breskvar, Darović, Detelić, Ejdus, Plačkić, Jazavac, Kalendar.
Izvor: Večernje novosti
Knjiga Srpka Leštarića o nastanku neobičnih porodičnih imena u našem narodu, sa 5.500 odrednica. Tek je knez Aleksandar Karađorđević 1851. naredio uspostavljanje naslednih patronima, prema precima
Karikatura Toše Borkovića
GODINAMA se Srpko Leštarić, inače naš vrhunski arabista, susretao sa raznim zanimljivim i neobičnim našim prezimenima koja su mu, kako kaže, često izazivala osmeh. Pojavljivala su se neumorno kao pčele iz košnice, pa je počeo da ih beleži i sakuplja. Pronalazio ih je u novinskim člancima, na filmskim i TV špicama, u telefonskim imenicima, bibliografskim pregledima, u časopisima i knjigama, čituljama... Taj lov na nesvakidašnja prezimena završio se izuzetno duhovitom i poučnom knjigom „Zanimljivi srpski prezimenik“ (izdavač „Službeni glasnik“) koji sadrži 5.500 prezimena.
Do nekih odrednica autor je dolazio sasvim slučajno slušajući razgovor na ulici. Jednom prilikom prisustvovao je susretu ispred nekadašnjeg dragstora u Nušićevoj dvojice ljudi koji su po letnjoj vrućini nazdravljali pivskim bocama. Nisu se znali, pa se jedan predstavio: „Gazivoda“, a drugi odgovorio „Vodogaza“. Dok su raščistili da tu niko nikoga ne zafrkava morali su da popiju još po jednu. Obojica su na spisku u knjizi u grupi s Popivodom, Parivodom i Varivodom.
- Ovaj prezimenar svojevrstan je opis životnih okruženja u raznim krajevima, i raznim okolnostima u kojima je živeo srpski narod, naročito kroz poslednja dva ili tri stoleća - kaže Leštarić. - Mnoga neobična prezimena nastala su samo zato da bi izrazila specifičnu osećajnost koju je nesvesno gajila neka sredina u periodu njihovog nastanka. Ona nam predočavaju stvarnost minulih epoha, kroz predmete, pojave, zanimanja, odeću i oružja, jela, voće i povrće, likove i karaktere koja sva ta prezimena konstatuju ili opisuju svojim često veoma nadahnutim oblicima.
Odmah posle uvoda Leštarić je pod naslovom „Izlog“ dao zabavnu listu od sto upečatljivih prezimena među kojima su: Dlakić, Prcović, Kurandić, Reponjić, Dosadović, Zvrmbalović, Ladičorbić, Suvočesmaković, Dživdžanović, Ždrakanović, Trtovac, Čprljak, Peško, Kenjalo, Ćoćkalo, Šupak, Motika, Lelekur, Lakobrija, Zlomužnica...
Prva prezimena su u celom svetu nastajala kao prisvojni pridevi od očevog imena (otud termin patronimi) a ređe od majčinog (matronimi). Tek sa porastom stanovništva i formiranjem mesta i urbanih celina pripadnici određenih bratstava počeli su sebe da označavaju zajedničkim imenom, najviše po starešini bratstva ili kakvom znamenitom pretku.
- U poluoslobođenoj Srbiji sredinom 19. veka stalne promene prezimena po tradicionalnom obrascu (očevo ime s deminutivno-prisvojnim nastavkom) stvarala su velike probleme poreskim, sudskim i policijskim vlastima, kao i školstvu i crkvi - podseća Leštarić. - Stoga je knez Aleksandar Karađorđević 1851. naredio uspostavljanje trajnih, naslednih prezimena po najstarijim i najznačajnim precima. Njegovoj uredbi trebalo je čitavih pola veka da zaživi u našem narodu i tek oko 1900. godine prezimena su u Srbiji ustaljena, a tek po završetku Prvog svetskog rata sistem identifikacije pomoću prezimena našao se u punoj primeni na celom Balkanu.
Naša prezimena nastajala su na najrazličitije načine i prema najrazličitijim pojavama. Tako su među prezimenima naravi, sklonosti, ponašanja, duševnih stanja i intelektualnih odlika nalaze: Dobrić i Lošić, Brzić i Gužvić, Gordić i Oštrić, Žestić i Zvocić, Durić i Kavgić, Zlomislić i Kukavčević, Mazić i Čepić, Trpić i Trošić, Leleković i Plakalović, Vedrić i Mrzić, Mudrić i Blesić, Balvanović i Zvekanović, kao i ona koja nisu na „ić“: Bistrica i Zvekan, Magarac i Mudreša, Šušumiga i Šupljeglav. Zanimljiv je i spisak takozvanih krvoločnih imena, među kojima su Koljivratić i Koljibabić, Derikravić i Derikonjić, Mačkodavić i Mučibabić, Derjarac i Mačkoder, Konjoder, Gulivrana, Gulikrava, Derikobila...
Mnoga prezimena nastajala su prema bubama, ribama, žabama, zmijama i drugim životinjama: Crvić, Zoljić, Krpeljević, Gušterević, Somić, Mrenović, Vrana, Jejina, Štiglić, Jarebica, Klen, Jazavac, Vidra, Patković, Majmunović, Kamilić, Vepričić, Svinjarević, Srndalječević, Gusković... Prema jelima i pićima nastali su Pitić, Sirić, Šunkić, Čvarković, Projević, Salatić, Kajmaković, Kobasičić, a prema telesnim organima Nosić, Ustić, Grudić, Trtić, Repić, Zubić, Petić... I začini su bili „inspiracija“ (Solić, Biberčić, Peršić, Papričić...) kao i voće i povrće (Kruškić, Oskorušić, Trešnjić, Tikvić, Krtolić, Paprikić, Mrkić). Vremenske prilike i nepogode „izrodili“ su Kišiće, Magliće, Lediće, Smrzliće, Munjiće, Mrazoviće, Jutroniće, Zorniće.
Posebno je dug spisak prezimena prema zanimanjima: Čamdžić, Krznarić, Svilarić, Bunardžić, Kazandžić, Sapundžić, Kujundžić, Čizmašević, Zidarević, Kupusarević, Creparević, Kočijašević, Kasapović, Iglarević... U jednom odeljku su navedena i lascivna i opscena prezimena, kao što su: Kurić, Pikić, Drčić, Sprčić, Prčetić, Picajkić, Spičanović, Prcović, Kurkić, Kurucić, Kresojević, Kecojević, Kurilo, Kuronja, Kuruc, Kurevija, Kurubasa, Šupak, Šupeljak, Kurnoga... Prema Rečniku SANU ovde spadaju i Kuravica, Kuraga, Kurica, Kurkan, Kuroman, Kurspahija, Kurcup... No, upozorava Leštarić, nisu sva prezimena na Kur izvedena od značenja muški ud, jer kuri označava i loženje vatre, dok kurat dolazi od italijanske reči curat što znači sveštenik.
Zanimljive su i podudarnosti koje se mogu sresti između prezimena i zanimanja pojedinaca koji ih nose. Evo nekih primera. Poznati horovođa beogradskih madrigalista preziva se Brujić, poslastičarka u Ljigu je Svetlana Šećerov a rukovodilac prodaje u Fabrici bombona „Pionir“ Maja Šećerov; šef računovodstva u jednom preduzeću nosi prezime Računica, tehnolog u železari Čeliković, a direktor fabrike oružja - Gromović. Slavu našeg šaha pronosili su uz mnoge druge, velemajstori, Matanović, Matulović i Šahović. U Zemunu je na razmeđu dva prethodna veka živeo gostioničar Arkadije Bokalić, a jedan ginekolog preziva se Ribić. Klinički psiholog Dinojla Šmrkić između ostalog bavi se i lečenjem od alkoholizma i narkomanije. Jedna Beograđanka zove se Zvezdana a preziva Muzika a takođe su zanimljiva imena i prezimena njenih sugrađana - Neven Tikvica i Sunčica Travica, manekenka, dok se jedna Novosađanka preziva Vrbajac a ime joj je - Cveće. Postoje i mnoge druge nezgodne kombinacije, pa se tako svojevremeni predsednik organizacije „Mladi gorani“ prezivao Paligorić, jedan naš vrsni gastronom preziva se Gladić, jedan lekar - Bolesnikov a jedan stomatolog - Radobolja.
- Mogućnosti koje život pruža za dalje kreativno kombinovanje takvih prezimena praktično su neiscrpna - navodi Leštarić. - Neki od nas se još sećaju slučaja drugarice Dušice Pušice, funkcionerke iz partijskog komiteta koja je, kad se udala, svom prezimenu pridodala i muževljevo, pa joj je puno ime i prezime glasilo Dušica Pušica-Pandurica.
Autor „Zanimljivog srpskog prezimenika“ kaže da sa ovom knjigom njegov posao na ovu temu nije završen. U međuvremenu je nakupio još 400 zanimljivih dopuna pa će, po svoj prilici, biti znatno proširen kada se, posle popisa, gotovo sva postojeća srpska prezimena nađu na nekoliko ogromnih spiskova.
- S uzbuđenjem očekujem čas kada će se rešiti misterija koja me proganja decenijama, jer tada ću napokon saznati koliko će biti ukupno odrednica u toj krunskoj verziji ovog prezimenika - kaže Leštarić.
SNAŽNO “R“
U KNjIZI je dat i izbor upečatljivih prezimena koja sadrže jedan od najzanimljivijih morfoloških elemenata - naglašeno slovo r. Vuk Karadžić je rekao da je srpsko r tako jako da se čopor divljih svinja uplaši i pobegne kad ga čuje. To možda liči na lovačku priču, ali je srpski jedan od malobrojnih jezika koji poseduju tako snažno i štaviše slogotvorno r. Izbor „najrskijih“ prezimena to ilustruje, pokazajući da ih nema baš malo - čak 417.
NAJVIŠE JOVANOVIĆA
NAJRAŠIRENIJA srpska prezimena Jovanović, Petrović, Pavlović, Nikolić i Đorđević nastala su od muških ličnih imena preuzetih od hrišćanskih svetaca i potiču iz tuđih jezika. Prvo iz aramejskog a ostala iz grčkog. Samo u Beogradu Jovanovića ima blizu 40.000. Petrovića - 30.000, Nikolića - 25.000, Đorđevića – 20.000.
JEDINI NOSIOCI
ODELjENjE za demografiju beogradskog Zavoda za informatiku i statistiku uradilo je analizu iz koje se vidi da je u Beogradu prijavljeno 28 osoba koje su u srpskoj prestonici jedini nosioci svojih prezimena. To su: Aligrudić, Badanjac, Bauković, Ciglenjak, Crnokraka, Čorba, Govedarević, Mars, Milosrdni, Nemeček, Oplakan, Popravak, Poslušni, Rešetarović, Alasović, Badem, Banini, Barjaktar, Basnić, Beč, Bistrica, Breskvar, Darović, Detelić, Ejdus, Plačkić, Jazavac, Kalendar.
Izvor: Večernje novosti