- Učlanjen(a)
- 25.08.2009
- Poruka
- 39.024
Koža memoriše sve loše uticaje
Starenje kože je prirodan proces uslovljen genetikom, dok je fotostarenje izazvano štetnim delovanjem iz spoljne sredine
KOŽA KAO najveći ljudski organ najizloženija je lošim uticajima, zbog čega stručnjaci tvrde da koža "pamti", odnosno sabira sve štetne efekte kojima je bila izložena još od najranijeg detinjstva.
Da li će koža biti zdrava, kako će izgledati u zrelom dobu i hoće li pre vremena ostariti, dakle, najviše zavisi od ponašanja naših roditelja, odnosno od zaštite koju smo dobijali kao deca.
Kada i kojom brzinom koža počinje da stari, šta treba uraditi da bi se izbegli problemi i posledice štetnih delovanja, za čitaoce "Života plus" objašnjava dermatovenerolog prof. dr Ljiljana Medenica, direktorka Klinike za dermatovenerologiju Kliničkog centra Srbije i šef Katedre za dermatovenerologiju Medicinskog fakulteta u Beogradu.
- Nismo sigurni da li starenje kože počinje odmah po rođenju ili oko dvadesete godine, ali je sigurno da se taj proces ubrzava u poslednjim decenijama života. Starenje kože je dvosmerni proces koji je sa jedne strane determinisan genetskom predispozicijom, odnosno unutrašnjim, hronološkim starenjem. Sa druge strane, starenje kože je uslovljeno i kumulativnim delovanjem faktora iz spoljašnje sredine. Kada je reč o prirodnom, odnosno hronološkom procesu starenja smatra se da skraćenje telomera, povećana produkcija slobodnih radikala i mitohondrijalno oštećenje igraju glavnu ulogu u tome. Telomere predstavljaju zaštitne delove DNK materijala na krajevima svakog hromozoma u svakoj ćeliji u telu i one su, zapravo, "biološki sat" koji određuje životni vek ćelije. Naučne studije pokazale su da su kratke telomere povezane sa starošću i disfunkcijama koje je prate, pa i sa starenjem kože. Dokazi jasno pokazuju da mlađi ljudi imaju duže telomere, odnosno osobe sa dužim telomerama su zdravije i duže žive.
A starenje kože uslovljeno delovanjem faktora iz spoljašnje sredine?
- Najznačajniji od svih je ultravioletni faktor, odnosno UV zraci, pod čijim uticajem najviše i dolazi do spoljašnjeg, odnosno do takozvanog fotostarenja kože. UV zraci imaju kumulativno, odnosno produženo dejstvo, koje počinje da se ispoljava i u trenutku kada koža nije izložena direktnom delovanju. UV zraci kožu oštećuju mehanizmom oksidativnog stresa i generisanjem slobodnih radikala, koji oštećuju ćelijske strukture u različitim slojevima kože. Slobodni radikali pokreću takozvanu citokinsku, odnosno ćelijsku kaskadu, dovodeći do inflamatornih reakcija koje su odgovorne za fotostarenje kože. Na ova oštećenja i ubrzanije starenje u velikoj meri utiče još i stil života, stres, zagađenje atmosfere, pušenje, oksidativni stres, nutricioni defekti...
Šta je oksidativni stres?
- Definiše se kao neravnoteža između proizvodnje reaktivnih kiseoničkih vrsta poznatijih kao slobodni radikali i sposobnosti naše kože da ih etoksikuje. Koža je, zapravo, glavna meta oksidativnog stresa, upravo zbog UV zračenja, zagađenja životnog okruženja, radijacije, dima cigareta, mikroorganizama...
Da li i koliko na fotostarenje utiču solarijumi?
- Veštački izvori koji emituju UV zračenja, kao što je, recimo, solarijum, utiču na prosec starenja kože. Upotreba solarijuma u tinejdžerskom dobu može dovesti do prevremenog starenja, čiji znaci mogu biti vidljivi i u ranim dvadesetim godinama. Koža u procesu fotostarenja postaje suva, gubi tonus, zadebljala je, gruba, žućkasto prebojena, sa proširenim porama, dubokim borama, hiperpigmentisana ili hipopigmentisana i keratozna. Sa druge strane, koža osobe koja stari prirodnim putem je tanka, takođe suva, ali sa finim borama i naglašenim izražajnim crtama. Tokom vremena ovakva koža dobija i pigmentne promene, odnosno staračke fleke. Nažalost, za sada nije moguće zaustaviti genetske procese i prirodan proces starenja, ali je zato moguće uticati na faktore rizika iz spoljašnje sredine. Fotoprotekcijom, odnosno zaštitom od uticaja UV zračenja, hidriranjem kože i primenom antioksidanasa moguće je blokirati ili ublažiti fotostarenje kože.
S obzirom na kumulativno dejstvo UV zraka, koliko je opasno izlagati kožu u dečjem uzrastu sunčevom delovanju?
- Koža ništa ne zaboravlja! Izlaganje dece sunčevom delovanju dovodi do toga da UV zračenje oštećuje naslednu građu ćelija njihove kože, slabi lokalni sistem kože, a može da dovede i do opšteg slabljenja otpornosti organizma. Istina, koža se vremenom prilagođava na nove UV "napade" prilikom izlaganja suncu, odnosno organizam stvara sopstvene zaštitne mehanizme koji popravljaju nanetu štetu. Ali uprkos tome, naša koža pamti i beleži svaki trenutak koji smo proveli na suncu, dodaje ga svim prethodnim, praveći tako kumulativni zapis koji se ne može obrisati. S vremenom, zaštitni mehanizmi slabe, pri čemu imuni sistem više nije u stanju da se bori sa štetnim uticajem UV zračenja. Epilog dešavanja je rano starenje ili fotostarenje kože, a sa zadrškom od 15 do 40 godina može da se javi i karcinom.
Šta su metode izbora u lečenju i koliko su one delotvorne?
- Danas postoji veliki broj antiejdžing procedura čija primena doprinosi podmlađivanju kože. Neke od njih blokiraju pojavu fotostarenja, dok je neke odlažu pojavu ublažavaju. Postoje i metode koje leče postojeća umerena do teška fotooštećenja, ublažavaju ih ili odlažu njihovu progresiju. Ukoliko primenjujemo samo topikalne agense, odnosno voćne kiseline ili samo topikalne retinoide delimično će se usporiti proces starenja i njegovi znaci. Međutim, ukoliko se kombinovano primene takozvana topikalna sredstva, sa jednom ili više dermatokozmetskih procedura za podmlađivanje, antiejdžing efekat biće odličan. Da li će to biti hemijski piling, augmentacija mekih tkiva, fileri, mezoterapija, laseri ili procedure u plastičnoj hirurgiji treba da proceni stručnjak.
KAKO SE ZAŠTITITI?
Fotoprotektivne, odnosno zaštitne mere protiv UV zračenja, obuhvataju izbegavanje naglog, intenzivnog i direktnog izlaganja suncu, posebno između 11 i 15 časova.
Nošenje fotoprotektivne odeće, posebno od gusto tkanog materijala, majica dugih rukava i šešira sa širokim obodom, takođe je dobar način da se koža zaštitu.
Neophodna je i upotreba antisolarnih kremova i losiona koji predstavljaju "zlatni standard" za zaštitu kože od štetnog delovanja sunca. Antisolarne kreme moraju da sadrže visoke faktore zaštite koji blokiraju UVB i UVA zrake, odgovorne za starenje kože.
Treba ih nanositi svakodnevno na sve otvorene regije kože, 15 do 30 minuta pre izlaska iz kuće. Nanošenje krema treba da se ponavlja svaka dva do tri sata, u dovoljno debelom sloju da zaista postignu zaštitni efekat.
Sa navedenim merama zaštite treba početi još u najranijem detinjstvu, jer njihova konstantna upotreba može da redukuje faktore rizika i blokira pojavu fotostarenja.
Što se tiče solarijuma, apsolutno ga treba izbegavati, što posebno važi za decu i tinejdžere, upozorava dr Medenica.
(Večernje novosti)
Starenje kože je prirodan proces uslovljen genetikom, dok je fotostarenje izazvano štetnim delovanjem iz spoljne sredine
KOŽA KAO najveći ljudski organ najizloženija je lošim uticajima, zbog čega stručnjaci tvrde da koža "pamti", odnosno sabira sve štetne efekte kojima je bila izložena još od najranijeg detinjstva.
Da li će koža biti zdrava, kako će izgledati u zrelom dobu i hoće li pre vremena ostariti, dakle, najviše zavisi od ponašanja naših roditelja, odnosno od zaštite koju smo dobijali kao deca.
Kada i kojom brzinom koža počinje da stari, šta treba uraditi da bi se izbegli problemi i posledice štetnih delovanja, za čitaoce "Života plus" objašnjava dermatovenerolog prof. dr Ljiljana Medenica, direktorka Klinike za dermatovenerologiju Kliničkog centra Srbije i šef Katedre za dermatovenerologiju Medicinskog fakulteta u Beogradu.
- Nismo sigurni da li starenje kože počinje odmah po rođenju ili oko dvadesete godine, ali je sigurno da se taj proces ubrzava u poslednjim decenijama života. Starenje kože je dvosmerni proces koji je sa jedne strane determinisan genetskom predispozicijom, odnosno unutrašnjim, hronološkim starenjem. Sa druge strane, starenje kože je uslovljeno i kumulativnim delovanjem faktora iz spoljašnje sredine. Kada je reč o prirodnom, odnosno hronološkom procesu starenja smatra se da skraćenje telomera, povećana produkcija slobodnih radikala i mitohondrijalno oštećenje igraju glavnu ulogu u tome. Telomere predstavljaju zaštitne delove DNK materijala na krajevima svakog hromozoma u svakoj ćeliji u telu i one su, zapravo, "biološki sat" koji određuje životni vek ćelije. Naučne studije pokazale su da su kratke telomere povezane sa starošću i disfunkcijama koje je prate, pa i sa starenjem kože. Dokazi jasno pokazuju da mlađi ljudi imaju duže telomere, odnosno osobe sa dužim telomerama su zdravije i duže žive.
A starenje kože uslovljeno delovanjem faktora iz spoljašnje sredine?
- Najznačajniji od svih je ultravioletni faktor, odnosno UV zraci, pod čijim uticajem najviše i dolazi do spoljašnjeg, odnosno do takozvanog fotostarenja kože. UV zraci imaju kumulativno, odnosno produženo dejstvo, koje počinje da se ispoljava i u trenutku kada koža nije izložena direktnom delovanju. UV zraci kožu oštećuju mehanizmom oksidativnog stresa i generisanjem slobodnih radikala, koji oštećuju ćelijske strukture u različitim slojevima kože. Slobodni radikali pokreću takozvanu citokinsku, odnosno ćelijsku kaskadu, dovodeći do inflamatornih reakcija koje su odgovorne za fotostarenje kože. Na ova oštećenja i ubrzanije starenje u velikoj meri utiče još i stil života, stres, zagađenje atmosfere, pušenje, oksidativni stres, nutricioni defekti...
Šta je oksidativni stres?
- Definiše se kao neravnoteža između proizvodnje reaktivnih kiseoničkih vrsta poznatijih kao slobodni radikali i sposobnosti naše kože da ih etoksikuje. Koža je, zapravo, glavna meta oksidativnog stresa, upravo zbog UV zračenja, zagađenja životnog okruženja, radijacije, dima cigareta, mikroorganizama...
Da li i koliko na fotostarenje utiču solarijumi?
- Veštački izvori koji emituju UV zračenja, kao što je, recimo, solarijum, utiču na prosec starenja kože. Upotreba solarijuma u tinejdžerskom dobu može dovesti do prevremenog starenja, čiji znaci mogu biti vidljivi i u ranim dvadesetim godinama. Koža u procesu fotostarenja postaje suva, gubi tonus, zadebljala je, gruba, žućkasto prebojena, sa proširenim porama, dubokim borama, hiperpigmentisana ili hipopigmentisana i keratozna. Sa druge strane, koža osobe koja stari prirodnim putem je tanka, takođe suva, ali sa finim borama i naglašenim izražajnim crtama. Tokom vremena ovakva koža dobija i pigmentne promene, odnosno staračke fleke. Nažalost, za sada nije moguće zaustaviti genetske procese i prirodan proces starenja, ali je zato moguće uticati na faktore rizika iz spoljašnje sredine. Fotoprotekcijom, odnosno zaštitom od uticaja UV zračenja, hidriranjem kože i primenom antioksidanasa moguće je blokirati ili ublažiti fotostarenje kože.
S obzirom na kumulativno dejstvo UV zraka, koliko je opasno izlagati kožu u dečjem uzrastu sunčevom delovanju?
- Koža ništa ne zaboravlja! Izlaganje dece sunčevom delovanju dovodi do toga da UV zračenje oštećuje naslednu građu ćelija njihove kože, slabi lokalni sistem kože, a može da dovede i do opšteg slabljenja otpornosti organizma. Istina, koža se vremenom prilagođava na nove UV "napade" prilikom izlaganja suncu, odnosno organizam stvara sopstvene zaštitne mehanizme koji popravljaju nanetu štetu. Ali uprkos tome, naša koža pamti i beleži svaki trenutak koji smo proveli na suncu, dodaje ga svim prethodnim, praveći tako kumulativni zapis koji se ne može obrisati. S vremenom, zaštitni mehanizmi slabe, pri čemu imuni sistem više nije u stanju da se bori sa štetnim uticajem UV zračenja. Epilog dešavanja je rano starenje ili fotostarenje kože, a sa zadrškom od 15 do 40 godina može da se javi i karcinom.
Šta su metode izbora u lečenju i koliko su one delotvorne?
- Danas postoji veliki broj antiejdžing procedura čija primena doprinosi podmlađivanju kože. Neke od njih blokiraju pojavu fotostarenja, dok je neke odlažu pojavu ublažavaju. Postoje i metode koje leče postojeća umerena do teška fotooštećenja, ublažavaju ih ili odlažu njihovu progresiju. Ukoliko primenjujemo samo topikalne agense, odnosno voćne kiseline ili samo topikalne retinoide delimično će se usporiti proces starenja i njegovi znaci. Međutim, ukoliko se kombinovano primene takozvana topikalna sredstva, sa jednom ili više dermatokozmetskih procedura za podmlađivanje, antiejdžing efekat biće odličan. Da li će to biti hemijski piling, augmentacija mekih tkiva, fileri, mezoterapija, laseri ili procedure u plastičnoj hirurgiji treba da proceni stručnjak.
KAKO SE ZAŠTITITI?
Fotoprotektivne, odnosno zaštitne mere protiv UV zračenja, obuhvataju izbegavanje naglog, intenzivnog i direktnog izlaganja suncu, posebno između 11 i 15 časova.
Nošenje fotoprotektivne odeće, posebno od gusto tkanog materijala, majica dugih rukava i šešira sa širokim obodom, takođe je dobar način da se koža zaštitu.
Neophodna je i upotreba antisolarnih kremova i losiona koji predstavljaju "zlatni standard" za zaštitu kože od štetnog delovanja sunca. Antisolarne kreme moraju da sadrže visoke faktore zaštite koji blokiraju UVB i UVA zrake, odgovorne za starenje kože.
Treba ih nanositi svakodnevno na sve otvorene regije kože, 15 do 30 minuta pre izlaska iz kuće. Nanošenje krema treba da se ponavlja svaka dva do tri sata, u dovoljno debelom sloju da zaista postignu zaštitni efekat.
Sa navedenim merama zaštite treba početi još u najranijem detinjstvu, jer njihova konstantna upotreba može da redukuje faktore rizika i blokira pojavu fotostarenja.
Što se tiče solarijuma, apsolutno ga treba izbegavati, što posebno važi za decu i tinejdžere, upozorava dr Medenica.
(Večernje novosti)