- Učlanjen(a)
- 25.08.2009
- Poruka
- 38.979
Istine o Jerininom gradu
U Monografiji „Maglički zamak“ arheolog Marko Popović rasvetljava prošlost jednog od najočuvanijih srednjovekovnih utvrđenja. Izgradnja zamka tekla paralelno sa obnovom Žiče u poslednjim godinama 13. veka. Nije poznato ko su bili neimari, niti ko je bio prvi gospodar
Tvrđava Maglič je jedno od najočuvanijih srednjovekovnih utvrđenja
TVRĐAVA Maglič je jedno od najočuvanijih srednjovekovnih utvrđenja. Za grad u dolini Ibra, smešten između Kraljeva i Ušća ne zna se pouzdano kad je sagrađen, niti ko je bio njegov prvi gospodar. Možda u vreme kad i Žiča, radi njene zaštite ili u doba kralja Milutina zbog zaštite od Kumana i Tatara. Postoji legenda da ga je sazidala Irina Kantakuzin, žena despota Đurđa Brankovića, omražena i zato nazvana prokletom Jerinom. Zdanje se i danas u narodu naziva Jerinin grad. Stručnjaci, međutim, tu legendu odbacuju, jer bi to značilo da je sagrađeno početkom 15 veka.
Tvrđava, koja je i u 21. veku teško osvojiva, do nje se dolazi preko nesigurnog visećeg mosta na Ibru, a zatim uskim puteljkom, dugo vremena privlači interesovanje arheologa dr Marka Popovića. Svoja saznanja pretočio je u monografiju „Maglički zamak“, koju su objavili Arheološki institut SANU i Zavod za zaštitu spomenika Kraljevo.
- Kroz analizu arheoloških ostataka, na bregu iznad Ibra u 12. veku, podignuto je utvrđenje, koje je bilo preteča Magličkog zamka. Ovo starije utvrđenje u Magliču ne spominje se u istorijskim izvorima - piše Popović. - Bez sumnje je to bio relativno mali dvorac na prirodno branjenom položaju, kakvi su građeni u vreme dinastije Komnina. Njegova sudbina tokom srpsko-vizantijskih sukoba nije poznata, arheološki ostaci ukazuju na to da je posle jednog požara došlo do obnove. Takođe se može pretpostaviti da je konačno uništenje usledilo nakon spaljivanja, ali nema pouzdanih podataka kada se to dogodilo.
Popović navodi da je za nastanak Magličkog zamka od presudnog značaja bilo zasnivanje manastira u Žiči. Zadužbina Stefana Prvovenčanog, koja je postala sedište autokefalne srpske arhiepiskopije, građena je, što je i poznato, tokom druge decenije 13. veka. Poveljama ktitora dobila je imanja od kojih se najveći deo nalazio u široj okolini manastira. Žičkom vlastelinstvu darovana su i sela u okolini Magliča, ali se među darovanim naseljima ne spominje grad u Magliču.
- Pretpostavlja se da je utvrđenje već tada bilo napušteno, ali postoji mogućnost, mada malo verovatna, da je u to vreme bila u rukama nekog drugog posednika. Ipak, skloni smo mišljenju da je maglički breg sa ruševinama pripadao žičkom vlastelinstvu.
Autor monografije sagledava i širi istorijski kontekst koji je prethodio izgradnji Magličkog zamka:
- Možda je to bio nagoveštaj namere da se državno sedište preseli ka severu, ali takvu zamisao koja je mogla poteći od umnih Nemanjinih sinova, Stefana i Save, unuci i naslednici nisu uspeli da ostvare. Državno sedište je tokom 13. veka bilo u Rasu, da bi preseljenje vladarskog sedišta na Kosovo nagovestilo pravac širenja Nemanjićke države ka jugu. Žiča je ostala još udaljenija od vladarskog dvora, bez organizovane odbrane i pribežišta u slučaju opasnosti.
Izgradnja Magličkog zamka je, smatra autor monografije, tekla paralelno sa obnovom Žiče u poslednjim godinama 13. veka.- Nije poznato ko su bili maglički neimari, niti odakle su poticali. Sudeći po onome što su ostvarili može se zaključiti da im je bila bliska arhitektura Romejskog carstva. To bi značilo da su došli iz grčkih zemalja, što je bilo čest slučaj. Ne isključuje se ni učešće graditelja sa područja srpskog primorja, kojima vizantijske tradicije nisu bile strane.
Kao jedan od glavnih problema na koje je naišao tokom istraživanja Popović navodi to što se ne zna ko je u to doba živeo iza zidina Magliča. Vojska i nekoliko monaha sigurno nisu bili glavni korisnici dvorane i prekrasnih palata. Do turskog osvajanja Magličkog zamka slike se nižu fragmentarno, kaže on, sastavljene na osnovu arheoloških istraživanja, ali preciznih podataka nema. Čak nije poznato ni da li je pre konačnog turskog osvajanja opsedan i napadan.
- Tokom arheoloških istraživanja nije bilo nalaza koji bi ukazivali na borbe oko zamka ili na rušenje bedema - piše. - U vreme turskog zaposedanja, Maglič je po svoj prilici zauzet bez borbe. Za razliku od ustaljene turske prakse da posle konačnog osvajanja zauzeta utvrđenja osvoje, Maglič spada u red malobrojnih tvrđava koje su zadržane i zaposednute posedima.
Rezultati arheoloških istraživanja opovrgli su dosadašnje mišljenje da je tvrđava napuštena tokom 16. veka, po svemu sudeći bili su tu sve dok ratovi nisu zahvatili ovo područje. Sačuvana su svedočanstva da su u toku rata 1688-1690. Autrijanci smatrali Maglič turskim uporištem. Tih godina zaposeli su ga srpski ustanici, a poslednje borbe oko Magliča vođene su 1815. godine.
- Te borbe su nagovestile oslobađanje Srbije. Ostalo je zabeleženo da su na samom početku Drugog srpskog ustanka u borbama sa Turcima oko Karanovca, današnjeg Kraljeva, srpski vojnici koristili magličke bedeme i kule.
Ruševine Magliča privlačile su pažnju putnika i znatiželjnika koji su u osvit 19. veka i kasnije prolazili Ibarskom dolinom. U knjizi su dati sačuvani zapisi koji svedoče o ranim pokušajima da se o utvrđenju nešto sazna. Svoje viđenje dali su Joakim Vujić, Feliks Kanic, Đurđe Bošković, Milan Kašanin i drugi.
CRKVA SVETOG ĐORĐA
U SAMOM središtu zamka podignuta je Crkva svetog Đorđa, čiji su ostaci do danas sačuvani. Zamak je završen u doba arhiepiskopa Danila II (1324-1337). Navodeći sva dobra dela koja je za života učinio njegov životopisac je napisao da je u Magliču podigao „prekrasne palate i da je u Crkvi svetog Đorđa utvrdio božanstveni zakon“.
- Iz ovog teksta skloni smo da pomislimo da je u njegovo vreme crkva konačno završena i osvećena - kaže Popović.
- Na dogradnjama u vreme Danila primetni su elementi gotike, što je karakteristično i za druge hramove koje je podigao.
DVORAC
NESPORNO je da je u pitanju zamak kao utvrđeni rezidencijalni kompleks sa tipičnim srednjovekovnim dvorom, namenjen obitavanju velikodostojnika - piše Popović.
- Moglo bi se čak i pretpostaviti da je bio zamak srpskog arhiepiskopa, ali bi to mišljenje trebalo uzeti sa rezervom, jer pisani izvori ne govore da je Danilo II u bilo kom razdoblju duže boravio u njemu.
Izvor: Večernje novosti
U Monografiji „Maglički zamak“ arheolog Marko Popović rasvetljava prošlost jednog od najočuvanijih srednjovekovnih utvrđenja. Izgradnja zamka tekla paralelno sa obnovom Žiče u poslednjim godinama 13. veka. Nije poznato ko su bili neimari, niti ko je bio prvi gospodar
Tvrđava Maglič je jedno od najočuvanijih srednjovekovnih utvrđenja
TVRĐAVA Maglič je jedno od najočuvanijih srednjovekovnih utvrđenja. Za grad u dolini Ibra, smešten između Kraljeva i Ušća ne zna se pouzdano kad je sagrađen, niti ko je bio njegov prvi gospodar. Možda u vreme kad i Žiča, radi njene zaštite ili u doba kralja Milutina zbog zaštite od Kumana i Tatara. Postoji legenda da ga je sazidala Irina Kantakuzin, žena despota Đurđa Brankovića, omražena i zato nazvana prokletom Jerinom. Zdanje se i danas u narodu naziva Jerinin grad. Stručnjaci, međutim, tu legendu odbacuju, jer bi to značilo da je sagrađeno početkom 15 veka.
Tvrđava, koja je i u 21. veku teško osvojiva, do nje se dolazi preko nesigurnog visećeg mosta na Ibru, a zatim uskim puteljkom, dugo vremena privlači interesovanje arheologa dr Marka Popovića. Svoja saznanja pretočio je u monografiju „Maglički zamak“, koju su objavili Arheološki institut SANU i Zavod za zaštitu spomenika Kraljevo.
- Kroz analizu arheoloških ostataka, na bregu iznad Ibra u 12. veku, podignuto je utvrđenje, koje je bilo preteča Magličkog zamka. Ovo starije utvrđenje u Magliču ne spominje se u istorijskim izvorima - piše Popović. - Bez sumnje je to bio relativno mali dvorac na prirodno branjenom položaju, kakvi su građeni u vreme dinastije Komnina. Njegova sudbina tokom srpsko-vizantijskih sukoba nije poznata, arheološki ostaci ukazuju na to da je posle jednog požara došlo do obnove. Takođe se može pretpostaviti da je konačno uništenje usledilo nakon spaljivanja, ali nema pouzdanih podataka kada se to dogodilo.
Popović navodi da je za nastanak Magličkog zamka od presudnog značaja bilo zasnivanje manastira u Žiči. Zadužbina Stefana Prvovenčanog, koja je postala sedište autokefalne srpske arhiepiskopije, građena je, što je i poznato, tokom druge decenije 13. veka. Poveljama ktitora dobila je imanja od kojih se najveći deo nalazio u široj okolini manastira. Žičkom vlastelinstvu darovana su i sela u okolini Magliča, ali se među darovanim naseljima ne spominje grad u Magliču.
- Pretpostavlja se da je utvrđenje već tada bilo napušteno, ali postoji mogućnost, mada malo verovatna, da je u to vreme bila u rukama nekog drugog posednika. Ipak, skloni smo mišljenju da je maglički breg sa ruševinama pripadao žičkom vlastelinstvu.
Autor monografije sagledava i širi istorijski kontekst koji je prethodio izgradnji Magličkog zamka:
- Možda je to bio nagoveštaj namere da se državno sedište preseli ka severu, ali takvu zamisao koja je mogla poteći od umnih Nemanjinih sinova, Stefana i Save, unuci i naslednici nisu uspeli da ostvare. Državno sedište je tokom 13. veka bilo u Rasu, da bi preseljenje vladarskog sedišta na Kosovo nagovestilo pravac širenja Nemanjićke države ka jugu. Žiča je ostala još udaljenija od vladarskog dvora, bez organizovane odbrane i pribežišta u slučaju opasnosti.
Izgradnja Magličkog zamka je, smatra autor monografije, tekla paralelno sa obnovom Žiče u poslednjim godinama 13. veka.- Nije poznato ko su bili maglički neimari, niti odakle su poticali. Sudeći po onome što su ostvarili može se zaključiti da im je bila bliska arhitektura Romejskog carstva. To bi značilo da su došli iz grčkih zemalja, što je bilo čest slučaj. Ne isključuje se ni učešće graditelja sa područja srpskog primorja, kojima vizantijske tradicije nisu bile strane.
Kao jedan od glavnih problema na koje je naišao tokom istraživanja Popović navodi to što se ne zna ko je u to doba živeo iza zidina Magliča. Vojska i nekoliko monaha sigurno nisu bili glavni korisnici dvorane i prekrasnih palata. Do turskog osvajanja Magličkog zamka slike se nižu fragmentarno, kaže on, sastavljene na osnovu arheoloških istraživanja, ali preciznih podataka nema. Čak nije poznato ni da li je pre konačnog turskog osvajanja opsedan i napadan.
- Tokom arheoloških istraživanja nije bilo nalaza koji bi ukazivali na borbe oko zamka ili na rušenje bedema - piše. - U vreme turskog zaposedanja, Maglič je po svoj prilici zauzet bez borbe. Za razliku od ustaljene turske prakse da posle konačnog osvajanja zauzeta utvrđenja osvoje, Maglič spada u red malobrojnih tvrđava koje su zadržane i zaposednute posedima.
Rezultati arheoloških istraživanja opovrgli su dosadašnje mišljenje da je tvrđava napuštena tokom 16. veka, po svemu sudeći bili su tu sve dok ratovi nisu zahvatili ovo područje. Sačuvana su svedočanstva da su u toku rata 1688-1690. Autrijanci smatrali Maglič turskim uporištem. Tih godina zaposeli su ga srpski ustanici, a poslednje borbe oko Magliča vođene su 1815. godine.
- Te borbe su nagovestile oslobađanje Srbije. Ostalo je zabeleženo da su na samom početku Drugog srpskog ustanka u borbama sa Turcima oko Karanovca, današnjeg Kraljeva, srpski vojnici koristili magličke bedeme i kule.
Ruševine Magliča privlačile su pažnju putnika i znatiželjnika koji su u osvit 19. veka i kasnije prolazili Ibarskom dolinom. U knjizi su dati sačuvani zapisi koji svedoče o ranim pokušajima da se o utvrđenju nešto sazna. Svoje viđenje dali su Joakim Vujić, Feliks Kanic, Đurđe Bošković, Milan Kašanin i drugi.
CRKVA SVETOG ĐORĐA
U SAMOM središtu zamka podignuta je Crkva svetog Đorđa, čiji su ostaci do danas sačuvani. Zamak je završen u doba arhiepiskopa Danila II (1324-1337). Navodeći sva dobra dela koja je za života učinio njegov životopisac je napisao da je u Magliču podigao „prekrasne palate i da je u Crkvi svetog Đorđa utvrdio božanstveni zakon“.
- Iz ovog teksta skloni smo da pomislimo da je u njegovo vreme crkva konačno završena i osvećena - kaže Popović.
- Na dogradnjama u vreme Danila primetni su elementi gotike, što je karakteristično i za druge hramove koje je podigao.
DVORAC
NESPORNO je da je u pitanju zamak kao utvrđeni rezidencijalni kompleks sa tipičnim srednjovekovnim dvorom, namenjen obitavanju velikodostojnika - piše Popović.
- Moglo bi se čak i pretpostaviti da je bio zamak srpskog arhiepiskopa, ali bi to mišljenje trebalo uzeti sa rezervom, jer pisani izvori ne govore da je Danilo II u bilo kom razdoblju duže boravio u njemu.
Izvor: Večernje novosti