- Učlanjen(a)
- 25.08.2009
- Poruka
- 38.979
Svetinje dele sudbinu naroda
Dragana MATOVIĆ | 28. januar 2011. 20:42 | Večernje novosti
Vladimir Radovanović, direktor Muzeja SPC, o blagu koje čuva ova ustanova, ali i o onom rasutom po svetu.Na skučenom prostoru, u pet nevelikih soba, izložen je tek deo raznovrsne zbirke od 10.000 eksponata
Deo zbirke koja se čuva u Muzeju Srpske pravoslavne crkve
ISTORIJA srpskih svetinja slična je istoriji srpskog naroda. Pritisnut raznim nedaćama naš narod se često selio sa jednog prostora na drugi, noseći sa sobom dragocene relikvije. O tome najbolje svedoči istorija nekih predmeta koji se nalaze pod svodovima Patrijaršijskog dvora u Beogradu, u Muzeju Srpske pravoslavne crkve.
- U velikim seobama narod je prvo sklanjao sakralne vrednosti - podseća Vladimir Radovanović, v. d. upravnik Muzeja SPC. - Pored moštiju svetaca, nosio je i relikvije koje je poštovao. Ako pratimo istorijski put tih predmeta, vidimo da su oni došli sa Kosova i Metohije i iz centralne Srbije u predele današnje Vojvodine, najviše u fruškogorske manastire. Ali, tamo se njihov put nije završio. Veliki deo tog blaga danas se čuva u Muzeju SPC. Verovatno da u privatnim kolekcijama, kao i u muzejima i drugim institucijama postoji određeni broj predmeta, za koje mi danas ne znamo, a ranije su bili deo bogatih manastirskih riznica. Jedan deo našeg blaga je tokom dugog istorijskog perioda, u vidu poklona, privatnih nabavki ili ko zna kako, završio i u nekim stranim muzejima.
U crkvi svetog Petra u Vatikanu čuva se ikona poznata kao “vatikanska ikona apostola Petra i Pavla” iz 13. veka, koju je poklonila kraljica Jelena Anžujska, supruga kralja Stefana Uroša. Natpis “Sveti Petar i sveti Pavle” je ćirilični, a na ikoni je predstavljena kraljica sa sinovima Milutinom i Dragutinom. I ikona kralja Milutina iz riznice crkve svetog Nikole u Bariju poklon je kraljice i njenih sinova. Čuveni krst od drveta sa raspetim Hristom, ukrašen zlatom, dragim kamenjem i biserima, poklon je grobnoj crkvi njenog muža - crkvi svete Trojice u Sopoćanima. Ne zna se kad i kako je krst stigao u Beč, na habzburški dvor, ali se zna da su deliće ovog časnog krsta, uvijene u svilu, austrijski prinčevi nosili kao relikviju. Nacionalni muzej u Raveni čuva ikonu iz 1663. godine, na kojoj je naslikan Gospod Isus Hristos kako blagosilja srpskog patrijarha Pajsija Janjevca.
- Na više nego skučenom prostoru Muzeja SPC, u pet nevelikih soba, izložen je tek deo rukopisa, ikona, bogoslužbenih knjiga i predmeta od drveta, platna i metala iz velike i raznovrsne zbirke od 10.000 eksponata. Dragulji ovog muzeja su Pokrov za glavu sv. kneza Lazara iz 1402. godine, plaštanica kralja Milutina iz 13. veka i plašt sv. kneza Lazara nastala pre Kosovske bitke. Pokrov za glavu sv. Kneza Lazara uradila je na crvenom atlasu srebrnom i pozlaćenom žicom monahinja i prva srpska pesnikinja Jefimija. Tekst sadrži pohvalu knezu. Haljina sv. kneza Lazara urađena je pre 1389. i na njoj se nalaze heraldički znaci.
Plaštenica kralja Milutina vezena je na tamnocrvenoj svili. U centru je prikazan Gospod Isus Hristos, a preko njegovog pasa prebačen je ornamentisani pokrivač. Uokvirena je venecijanskim brokatom, protkanim zlatom, iz 16. veka. Plaštanica je značajna ne samo za našu istoriju, nego i u svetskim razmerama - u pitanju je originalan rad carigradskih carskih radionica. Jedna je od retkih plaštanica rađenih u tekstilu u tim dimenzijam a da je sačuvana do današnjeg dana.
- Nedovoljan prostor nas ograničava u mnogim stvarima. Predmeti jesu u adekvatnim uslovima, ali bi oni mogli da budu još bolji, budući da su mnogi eksponati nulte kategorije.
Po bogatstvu, istorijskoj i umetničkoj vrednosti, predmeti Muzeja SPC dolaze odmah posle dragocenosti koje se čuvaju u riznici manastira Hilandar.
- Muzej prevashodno baštini tradiciju manastirskih riznica. Riznica bi možda bila i adekvatniji naziv za naš muzej. Utvrdili smo da veliki broj manastira ima veću posećenost nego muzeji po Srbiji. Cilj nam je da se manastirske riznice adekvatno zaštite i da se predmeti iz istih izlože i budu dostupni posetiocima manastira. Kada uzmete relikviju iz manastira i izložite je u okruženju koje nije autentično vi joj oduzimate život i umanjujete vrednost, a ona samim tim postaje samo jedan od mnogobrojnih muzejskih eksponata. Ovako posmatrati predmet na mestu na kom je stvaran, gde je korišćen - izaziva kod posmatrača mnogo jači osećaj i doživljaj samog predmeta. Mada, ako bi se danas iz pojedinih muzeja izdvojili predmeti koji su nastali u krugu srpske crkve, onda bi fondovi tih muzeja bili osetno siromašniji.
Veliki deo istorijskog, liturgijskog i umetničkog blaga Srpske pravoslavne crkve je opljačkan, naročito u Drugom svetskom ratu. Posle rata, polako je prikupljan deo po deo te bogate riznice, za šta je posebno zaslužan protojerej-stavrofor dr Radoslav Grujić, tadašnji upravnik Muzeja. To je bio samo početak mukotrpnog vraćanja srpskog blaga u riznice SPC. Nažalost, i tokom poslednjih sukoba na području bivše SFRJ stradale su svetinje i kulturno-umetničke dragocenosti Srpske crkve i našeg naroda.
DARODAVCI
NA listi darodavaca Muzeja SPC su veliki slikar Paja Jovanović, vajar Đorđe Jovanović, patrijarh German, arhitekta Aleksandar Deroko i drugi. Najdragoceniji poklon ostavio je prota dr Radoslav Grujić, jedan od osnivača današnjeg muzeja, koji bi po svojoj sadržini, umetničkoj i istorijskoj vrednosti, mogao da čini jedan zaseban muzej.
Dragana MATOVIĆ | 28. januar 2011. 20:42 | Večernje novosti
Vladimir Radovanović, direktor Muzeja SPC, o blagu koje čuva ova ustanova, ali i o onom rasutom po svetu.Na skučenom prostoru, u pet nevelikih soba, izložen je tek deo raznovrsne zbirke od 10.000 eksponata
Deo zbirke koja se čuva u Muzeju Srpske pravoslavne crkve
ISTORIJA srpskih svetinja slična je istoriji srpskog naroda. Pritisnut raznim nedaćama naš narod se često selio sa jednog prostora na drugi, noseći sa sobom dragocene relikvije. O tome najbolje svedoči istorija nekih predmeta koji se nalaze pod svodovima Patrijaršijskog dvora u Beogradu, u Muzeju Srpske pravoslavne crkve.
- U velikim seobama narod je prvo sklanjao sakralne vrednosti - podseća Vladimir Radovanović, v. d. upravnik Muzeja SPC. - Pored moštiju svetaca, nosio je i relikvije koje je poštovao. Ako pratimo istorijski put tih predmeta, vidimo da su oni došli sa Kosova i Metohije i iz centralne Srbije u predele današnje Vojvodine, najviše u fruškogorske manastire. Ali, tamo se njihov put nije završio. Veliki deo tog blaga danas se čuva u Muzeju SPC. Verovatno da u privatnim kolekcijama, kao i u muzejima i drugim institucijama postoji određeni broj predmeta, za koje mi danas ne znamo, a ranije su bili deo bogatih manastirskih riznica. Jedan deo našeg blaga je tokom dugog istorijskog perioda, u vidu poklona, privatnih nabavki ili ko zna kako, završio i u nekim stranim muzejima.
U crkvi svetog Petra u Vatikanu čuva se ikona poznata kao “vatikanska ikona apostola Petra i Pavla” iz 13. veka, koju je poklonila kraljica Jelena Anžujska, supruga kralja Stefana Uroša. Natpis “Sveti Petar i sveti Pavle” je ćirilični, a na ikoni je predstavljena kraljica sa sinovima Milutinom i Dragutinom. I ikona kralja Milutina iz riznice crkve svetog Nikole u Bariju poklon je kraljice i njenih sinova. Čuveni krst od drveta sa raspetim Hristom, ukrašen zlatom, dragim kamenjem i biserima, poklon je grobnoj crkvi njenog muža - crkvi svete Trojice u Sopoćanima. Ne zna se kad i kako je krst stigao u Beč, na habzburški dvor, ali se zna da su deliće ovog časnog krsta, uvijene u svilu, austrijski prinčevi nosili kao relikviju. Nacionalni muzej u Raveni čuva ikonu iz 1663. godine, na kojoj je naslikan Gospod Isus Hristos kako blagosilja srpskog patrijarha Pajsija Janjevca.
- Na više nego skučenom prostoru Muzeja SPC, u pet nevelikih soba, izložen je tek deo rukopisa, ikona, bogoslužbenih knjiga i predmeta od drveta, platna i metala iz velike i raznovrsne zbirke od 10.000 eksponata. Dragulji ovog muzeja su Pokrov za glavu sv. kneza Lazara iz 1402. godine, plaštanica kralja Milutina iz 13. veka i plašt sv. kneza Lazara nastala pre Kosovske bitke. Pokrov za glavu sv. Kneza Lazara uradila je na crvenom atlasu srebrnom i pozlaćenom žicom monahinja i prva srpska pesnikinja Jefimija. Tekst sadrži pohvalu knezu. Haljina sv. kneza Lazara urađena je pre 1389. i na njoj se nalaze heraldički znaci.
Plaštenica kralja Milutina vezena je na tamnocrvenoj svili. U centru je prikazan Gospod Isus Hristos, a preko njegovog pasa prebačen je ornamentisani pokrivač. Uokvirena je venecijanskim brokatom, protkanim zlatom, iz 16. veka. Plaštanica je značajna ne samo za našu istoriju, nego i u svetskim razmerama - u pitanju je originalan rad carigradskih carskih radionica. Jedna je od retkih plaštanica rađenih u tekstilu u tim dimenzijam a da je sačuvana do današnjeg dana.
- Nedovoljan prostor nas ograničava u mnogim stvarima. Predmeti jesu u adekvatnim uslovima, ali bi oni mogli da budu još bolji, budući da su mnogi eksponati nulte kategorije.
Po bogatstvu, istorijskoj i umetničkoj vrednosti, predmeti Muzeja SPC dolaze odmah posle dragocenosti koje se čuvaju u riznici manastira Hilandar.
- Muzej prevashodno baštini tradiciju manastirskih riznica. Riznica bi možda bila i adekvatniji naziv za naš muzej. Utvrdili smo da veliki broj manastira ima veću posećenost nego muzeji po Srbiji. Cilj nam je da se manastirske riznice adekvatno zaštite i da se predmeti iz istih izlože i budu dostupni posetiocima manastira. Kada uzmete relikviju iz manastira i izložite je u okruženju koje nije autentično vi joj oduzimate život i umanjujete vrednost, a ona samim tim postaje samo jedan od mnogobrojnih muzejskih eksponata. Ovako posmatrati predmet na mestu na kom je stvaran, gde je korišćen - izaziva kod posmatrača mnogo jači osećaj i doživljaj samog predmeta. Mada, ako bi se danas iz pojedinih muzeja izdvojili predmeti koji su nastali u krugu srpske crkve, onda bi fondovi tih muzeja bili osetno siromašniji.
Veliki deo istorijskog, liturgijskog i umetničkog blaga Srpske pravoslavne crkve je opljačkan, naročito u Drugom svetskom ratu. Posle rata, polako je prikupljan deo po deo te bogate riznice, za šta je posebno zaslužan protojerej-stavrofor dr Radoslav Grujić, tadašnji upravnik Muzeja. To je bio samo početak mukotrpnog vraćanja srpskog blaga u riznice SPC. Nažalost, i tokom poslednjih sukoba na području bivše SFRJ stradale su svetinje i kulturno-umetničke dragocenosti Srpske crkve i našeg naroda.
DARODAVCI
NA listi darodavaca Muzeja SPC su veliki slikar Paja Jovanović, vajar Đorđe Jovanović, patrijarh German, arhitekta Aleksandar Deroko i drugi. Najdragoceniji poklon ostavio je prota dr Radoslav Grujić, jedan od osnivača današnjeg muzeja, koji bi po svojoj sadržini, umetničkoj i istorijskoj vrednosti, mogao da čini jedan zaseban muzej.