- Učlanjen(a)
- 04.10.2009
- Poruka
- 5.207
Albanizacija Kosova
Tema: Analiza
U Oblasti Brankovića na Kosovu (1393-1455) pravoslavni Srbi su činili ogromnu etničku većinu 98,9%. U Metohiji i na Kosovu su se sukcesivno doseljavali albanski plemenici, Malisori i Mirditi, etapnim migracijama iz severne Albanije posle austro-turskih ratova (1683-1690. i 1737-1739) i velikih istorijskih migracija Srba pod patrijarsima, da bi preveravanjem iz katoličanstva u islam zadobili povlašćeni položaj u sistemu Otomanskog carstva i time se identifikovali sa zavojevačem. Postali su većinsko stanovništvo tek posle srpsko&turskih ratova 1876&1878, kada je sa Kosova, do pred balkanske ratove (1912-1913), pod nesnosnim albanskim pritiskom i terorom u smislu akcije Prizrenske lige izbeglo oko 150.000 Srba i Crnogoraca.
PIŠE: PROF. DR MILOVAN RADOVANOVIć
Etnički sastav stanovništva Kosova i Metohije kao i čitave ostale Stare Srbije predstavlja rezultantu dugo- trajnih i složenih isto- rijskih, antropogeografskih, etno- demografskih i civilizacijskih pro- cesa. Diferencijalne karakteristike geografskog, regionalno-istorijskog i etnografskog položaja Metohije, Kosova, Laba i Gornjomoravske oblasti između Gornje i Donje Zete (Crne Gore, Brda i severne Albanije), Polimlja, Raške oblasti sa gornjim i srednjim Ibrom, Toplice, južnog Pomoravlja, Kumanovske i Skopske kotline, gornjeg i srednjeg Povardarja, kao i između planinskih sistema Prokletija, Paštrika i Koritnika, Rogozne, Kopaonika, Skopske Crne Gore (Karadaga) i Šarske planinske grupe, na glavnim pravcima i ukrsnicama uzdužnih (Ibarsko-kosovski i Bosanski put) i poprečnih komunikacija (Zetski put - antička Via de Zenta), usmeravale su se i kanalisale, u sadejstvu s političko- istorijskim događajima, ljudska seoba kretanja, trgovačke veze, civilizacijske uticaje i vojne operacije u ratovima koji su ove oblasti povremeno pustošili od XI do samog kraja XX veka.
Fundamentalnu, određujuću ulogu i funkciju u etničkim promenama imaju migracije stanovništva različitog identiteta i srpskog srednjevekovnog doba, od doseljavanja Slovena u VI i VII veku, do Kosovske bitke 1389. i konačnog turskog osvajanja 1455. godine, osobiti značaj imaju onomastički podaci (toponimija i antroponimija) sadržani u vizantijskim izvorima, naročito u darovnim poveljama (hrisovuljama) srpskih vladara manastirskim vlastelinstvima. Tako hrisovulja kralja Milutina Svetostefanskom (Banjskom) vlastelinstvu (osnovanom 1313-1318) beleži oko 75 srpskih sela i 8 vlaških katuna (stočarske naseobine romanizovanog starobalkanskog stanovništva). Povelja Stefana Nemanje manastiru Hilandaru iz 1198, Žička povelja Stefana Prvovenčanog iz 1220, povelja kralja Dragutina iz 1276, kralja Milutina iz 1308/9, kralja Stefana Dečanskog iz 1326, Milutinova povelja manastiru Gračanici iz 1322, povelje Stefana Dečanskog manastiru Dečanima (u tri verzije, prva 1330, treća 1343-1345), povelja cara Stefana Dušana manastiru Sv. Arhanđela kod Prizrena iz 1348, kao i više drugih Dušanovih povelja izdatih između 1343. i 1355, potvrđuju da su u Metohiji (Hvosnu), na Kosovu, u Labu, Drenici, Podrimlju, Prizrenskoj oblasti i u Gornjoj Moravi, ogromnu većinu stanovništva činili pravoslavni Srbi i da srpsko-slovenski onomastikoni preovlađuju i u limitrofnoj (mešovitoj i prelaznoj) srpsko-arbanaškoj zoni između Metohije i doline glavnog Drima u istorijskoj Donjoj Zeti - severnoj Albaniji (na primer, u slivu Valbone, Skadarsko-lješkom primorju i dr.).
Na teritoriji Dečanskog vlastelinstva površine 2500 km2 bilo je 2097 srpskih zemljoradničkih kuća (porodica), 69 kuća sokalnika (posebna socijalna kategorija Srba), 266 vlaških kuća, jedan arbanaški katun i dva arbanaška sela. Najveće je bilo selo Čabić u Podrimlju sa 690 muških glava, od kojih 10 sveštenika. Svetoarhanđelsko vlastelinstvo je imalo 93 naselja, od kojih 8 vlaških i 9 arbanaških katuna. Vlaške naseobine su bile mno- goljudnije, a za njihove žitelje je karakterističan prelaz na stalno- sedelački način život i odmakli proces posrbljavanja. Arbanaški katuni su napuštani i obnavljani i samo su neki od njih prerasli u stalna naselja. Zato vladarske povelje beleže, po pravilu, imena vlaških muških glava i njihovih čelnika (kneževa i promićura), dok su antroponomijski podaci za arbanaške katune znatno oskudniji. Etnolingvistička analiza stanovništva Dečanskog vlastelinstva beleži 6363 ličnih imena odraslih muškaraca, od kojih 5842 slovenskih, 546 kanedarskih i 335 ostalih; među njima je i 159 ličnih imena sveštenika.
Najveća koncentracija pravoslavnih Srba u ovom vlastelinstvu bila je u južnoj Metohiji, u župama Reka i Zatrnava kod Đakovice, kao i u pojedinim metosima oko reke Kline, u Drenici i Podrimlju - dakle u onim krajevima koji su među prvima bili izloženi arbanaškom prodiranju iz Malesije i Mirditije. Tako su nekadašnje primanastirske metohije, odnosno predeone celine koje su predstavljale pretežno zemljoradničke naseobinske i proizvodne jedinice Srba, postale od kraja XVII veka zone najvećeg stepena arbanaške etničke homogenizacije, definitivno za vreme i nakon Drugog svetskog rata kada su konačno poništeni efekti međuratne (1919-1940) kolonizacije Crnogoraca i Srbijanaca. Do takve kardinalne promene u etničkom sastavu je najpre došlo proterivanjem kolonista od strane profašističke albanske agenture, a neposredno posle Drugog svetskog rata privremenom zabranom povratka kolonista na osnovu odluke br. "153. Nacionalnog komiteta oslobođenja Jugoslavije od 6. travnja 1945", iza koje je usledio "Zakon o reviziji dodeljivanja zemlje kolo- nistima i agrarnim interesentima od 3. kolovoza 1945".(Zakoni su napisani u hrvatskoj jezičkoj verziji - p.a.) i Zakon o agrarnoj reformi i unutrašnjoj kolonizaciji NR Srbije od 24. novembra 1945.
Uvođenjem ovih mera komunističke vlasti bitno je reduciran povratak kolonista na njihova imanja. Od 60-ih godina XX veka, tokom tzv. "postbrionskog perioda" forsirane albanizacije Kosova i Metohije, povratnici su se s masom starosedelačkog srpskog stanovništva definitivno iselili u Centralnu Srbiju i Vojvodinu. Prizrenska oblast (Podrimlje, Podgor, Prizrensko polje, šar- planinske župe Gora, Opolje i Sredska) obrazuje posebnu etnokulturnu celinu, najvećim delom u sastavu Svetoarhanđelskog vlastelinstva, sa više hilandarskih metoha, u kojoj je stv- orena najgušća koncentrcija pravoslavnih crkava i manastira, ne računajući crkvene objekte u carskom gradu Prizrenu: samo u Velikoj Hoči 14 crkava; u Koriši i Selu Svetog Petra koje su uništili kabaški Arnauti, 13 crkva i manastira; u susednoj Ljubiždi 11 crkava; u Mušutištu 10 crkava i 2 manastira; u Sredačkoj župi 26 crkava; u sastavu prizrenskoga kompleksa je i manastir Sv. Arhanđela Mihaila i Gavrila koji je car Dušan izgradio kao svoju zadužbinu između 1343. i 1352. godine.
Prizrenska oblast je tada bila u neposrednom kontaktu s albanskim plemenima Malisora i Mirdita koji su u ovoj oblasti i u gradu Prizrenu imali nekoliko katoličkih crkava, te je logično što su ovde nastali arbanaški katuni i prva stalna arbanaška naselja. Početkom XVII veka rimski vizitatori pominju Albance, već tada većinom islamizovane, u Suvoj Reci, i to kao prebeglice iz dukađinskih planina pred razbojnicima ("fugitivi dalli monti di Dukagini per la causa de assassini"). Budući da se Prizrensko-šarplaninska oblast Stare Srbije naslanja na limitrofne krajeve Gornjeg i donjeg Pilota (u zaleđu Đakovice), kao i na Drimsku udolinu i Ljumu izraženih svojstava srpsko- arbanaške etničke simbioze, dolina Drima je glavna geografska direktrisa i razmeđa Srbije i Albanije u izveš- tajima katoličkih velikodostojnika i misionara, kao i u radovima stranih istraživača. Tako barski nadbiskup i titularni primas Srbije Marin Bici određuje 1610. godine reku Drim, od stava Belog i Crnog Drima do njenog ušća u Jadransko more kod Lješa, kao granicu koja razdvaja severnu Albaniju od Srbije; istočno od Drima preovlađuju šizmatici (pravoslavni jeretici) koji govore jezikom Dalmata, odnosno srpskim jezikom, a na zapadnoj strani su albanske provincije "koje imaju poseban jezik". Barski nadbiskup i primas Srbije Petar Mazarek, inače Albanac, izveštava 1623/24. godine Rimsku stolicu da su zapadno od ove granice, u Zeti i severnoj Albaniji, Albanci i Srbi izmeštani, dok "u Prizrenu i okolini žive katolici srpske i albanske narodnosti"; Kosovo je, pak, "puno šizmatičkih (tj. srpskih pravoslavnih) sela". Skadarski i lješki biskup Ursini opisuje Pilot kao oblast u kojoj su "pravoslavni prešli u katolike (i time krenuli putem arbanašenja - nap. M.R.), a kaluđeri (pravoslavni - nap. M. R.) se razbežali". Barski nadbiskup Đorđe Bianki deli 1637/38. godine Srbiju na Gornju (Prokuplje, Novo Brdo, Trepča, Priština, Janjevo, Skopska Crna Gora, Skoplje i Kratovo) i Donju (Prizren, Suva Reka, Đakovica, Gori /Has/ i druga mesta).
Misionar fra Kerubin opisuje okolinu Đakovice kao predeo u kome žive Srbi; ovde se nalazi "prelepi manastir sa prelepom crkvom" u kojoj se čuvaju mošti Svetog Kralja Stefana Dečanskog. Biskup Benlić oko 1650. godine ističe Prizren kao "glavni grad Srbije" ("capo di Servia"). Skopski nadbiskup i katolički administrator nad svim katolicima u Srbiji, Andrija Bogdani, naglašava u svom izveštaju iz 1662. da se "katolička vera u Srbiji naziva "albanska vera" ("la fede albanese")". Barski i zadarski biskup i apostolski vizitator za Srbiju, Albaniju, Makedoniju i Bugarsku, Vićentije-Vicko Zmajević, opisuje Srbiju kao zemlju u kojoj su gradovi Skoplje, Prokuplje, Novo Brdo, Priština, Trepča, Prizren, Peć, Kačanik, Tetovo, Janjevo, Vučitrn, Mitrovica, Đakovica i Novi Pazar, a "granica između Srbije i Albanije ide rekom Drimom", tako da na albanskoj strani ostaju dijeceze Drača, Lješa i Sape. U okolini Đakovice "žive Srbi i "divlji" Albanci koje su ovde Turci naselili". Skopski nadbiskup Matija Mazarek, inače Albanac, u nekoliko izveštaja urađenih za Rimsku kongre- gaciju govori o stalnoj kolonizaciji Albanaca po Srbiji, naglašavajući da poturčivanjem oni "postaju najgori neprijatelj hrišćanskog stanovništva, pa i svojih sunarodnika", jer "su Turci i mogu da čine svako zlo koje im se svidi".
Skopski nadbiskup Matija Mazarek kaže da svaku svoju litaniju završava rečima "libera nos, Domine, ab Albanensibus" ("oslobodi nas, Gospode, od Albanaca"), dodajući u ogorčenju zbog arbanaških zuluma: "Extermina et dele istos Albaneses de terra vivantum" ("iskoreni i izbriši ove Albance sa zemlje živih"). U svom pismu iz Janjeva, gde je u to vreme bila preneta biskupska stolica iz Skoplja. Pored pomenutih, raspolažemo mnogim drugim izvorima pohranjenim u vatikanskim i drugim katoličkim arhivama kojima su se služili inostrani, hrvatski, srpski i albanski istoričari i geografi K. Jireček, F. Rački, G. Vajgand, N. Jokl, F. Kanic, F. Miklošič, E. Fermendžin, K. Draganović, P. Matković, M. Šuflaj, I. S. Jastrebov, St. Novaković, J. Tomić, J. Radonić, V. Stojančević, D. Bogdanović, M. Jačov, S. Pulaha, M. Krasnići, H. Kaleši, A. Hadri, S. Rizaj, P. Imami i drugi. S početka XIV veka datiraju spisi i poslanica barskog nadbiskupa Gijoma Adama (poreklom iz Južne Francuske) koji su pripisivani dominikanskom kaluđeru Burkardu (Brokar), a u kojima se Rimska stolica i evropske katoličke sile pozivaju da svrgnu šizmatičkog (jeretičkog) srpskog kralja Milutina i da u svom krstaškom pohodu u Svetu Zemlju (Palestinu) osvoje kraljevinu Rasiju (Srbiju). Ta zemlja je, kako stoji u ovom spisu, "mnogo bogata žitom, vinom, uljem i mesom"; u njoj ima "pet rudnika zlata i isto toliko rudnika srebra", sa rudom srebra "pomešanoga sa zlatom" (misli se na čuveno glamsko srebro po kome su srpski rudnici bili nadaleko čuveni).
Na ove spise su obratili pažnju Jovan Ristić, Petar Matković, Stojan Novaković, Ivan Jastrebov i Milan Šuflaj, a pominjemo ih iz tog razloga što se u jednom od njih preporučuje francuskom kralju Filipu de Valoa da se u pohodu u Svetu Zemlju, pri usputnom osvajanju Srbije i Vizantije, osloni na Albaniju "gde su ljudi pobožni i pokorni Crkvi rimskoj" i gde se može računati na 15000 izvrsnih albanskih boraca koji bi krenuli u boj "protiv prokletih Slovena" i "tlačiteljske slovenske vlastele". Iz rečenog sledi da je još tada postojao etnički, verski i civilizacijski antagonizam između Albanaca i Srba, iako je albanska vlastela pod nominalnom vlašću srpskih vladara uživala prava i privilegije određene ustrojstvom srpske feudalne države i njenim zakonskim aktima, posebno Zakonikom cara Stefana Dušana. Ta vlastela se sa većim delom albanskog naroda dugo suprotstavljala turskom zavojevaču, podležući u onim krajevima Donje Zete i Albanije koji su islamizovani i u kojima je krenulo formiranje moćnih albanskih feudalnih gospodara, begova, valija i pašalara, sve do velikih vezira- sadrazama, kao što je bio Kodža Sinan- paša rodom iz sela Topoljna u Ljumi koji je spalio mošti Svetog Save na Vračaru 1594. godine. Ubrzo je taj proces zahvatio čitavu transferzalu od Skadra, preko Peći, Đakovice i Prizrena, do Prištine, Gnjilana, Tetova i Skoplja. Međutim, istovremeno obnavljanje srpsko-crnogorskog i albanskog plemenskog društva u Staroj Crnoj Gori, Brdima, Staroj Hercegovini, Malesiji, Mirditiji - odnosno u istorijskoj Zeti i severnoj Albaniji, uz asimilaciju preostalog starobalkanskog stanovništva i pojave etničke simbioze brđanskih crnogorskih i malisorskih plemena, čiji su međusobni odnosi regulisani patrijarhalnim normama običajnog prava, stvorili su svojevrstan sistem međuetničkih i društvenih odnosa slobodnih i borbenih gorštaka i pokretali zajedničke ustanke arbanaških katolika i pravoslavnih crnogorskih Srba protiv Turaka i muslimanskih konvertita.
U susednoj kosovsko-metohijskoj Staroj Srbiji nisu postojali elementarni uslovi za srpsko-albansku oslobodilačku akciju zbog njihovog dijametralno različitog socijalno-ekonomskog statusa i divergentnih političkih ciljeva podvlašćenog albanskog i povlašćenog srpskog kolektiviteta. Pravoslavni Srbi su u ogromnoj većini bili raja na spahilucima i carskim hasovima, dok su islamizovani Albanci i ostali muslimani bili vojnički organizovani u barjake i činili glavni sastav turske vojske na južnom frontu prema srpskim ustanicima 1804-1813. i 1815. godine. Tako su Srbi, zaključno krajem XIX veka, na Kosovu i Metohiji postali etnička manjina usled masovne emigracije i pogroma u ratovima, kao i usled sistematskog potiskivanja od strane arbanaških doseljenika. "Arbanaški useljenik - veli Sreten Vukosavljević - ima iz osnova drukčiji stav prema raji nego što ga ima najveći deo turskih useljenika. Turčinu raja treba da mu radi; zemlja mu sama ne treba, Arbanas hoće sam da radi o stočarstvu i ratarstvu. Njemu treba zemlja, raja mu smeta. Zato je istiskuje ili uništava. On ne traži ni da je islamizuje. Ona se ponegde islamizuje sama - da bi dobila zaštitu vlasti". Vukosavljević je takođe objasnio specifičnu geografsku, socijalnu i ekonomsku osnovu albanskog zaposedanja teritorije: "Arbanasi su prvo zauzeli sela u planinskim oblastima", iz kojih su se "dalje širili u okolna sela, prvo planinska, pa posle župljanska... U oblastima u koje se usele, Arbanasi stalno održavaju retku naseljenost, šaljući iseljenike u naredne naše oblasti... Oko toga oni stvaraju sukobe sa našim življem, a u tim sukobima su uvek jači, jer su povlašćeni". Plemenska anarhija, slabljenje turske centralne vlasti, najviše su doprineli imovinskoj i ličnoj nesigurnosti i razvoju pljaš- kaškog načina privređivanja koje je pustošilo čitave krajeve i ometalo trgovački saobraćaj na glavnim putevima i prolazima. Od XVII do kraja XI X veka etnički procesi na Kosovu i Metohiji izvan gradova i rudarskih centara odvijali su se u znaku etnogeografske polarizacije na homogene albanske oblasti, čijoj je kompaktnosti i širenju posebno doprinelo arbanašenje Srba, preostalih Vlaha i muslimanskih Cigana (Roma), i srpske krajeve i župe čije se stanovništvo delimično obnavljalo useljavanjem crnogorskih Srba, Hercegovaca, južnomoravskih i pološko-kičevskih Starosrbijanaca, uz koje se pribijaju pravoslavni Cigani.
Etnički Turci su živeli skoro isključivo u gradovima; osnovali su samo dva seoska naselja - Dobrčane u Gornjoj Moravi i Mamušu u Podrimi. Posebnu etnokulturnu kategoriju čine nelbanizovani muslimani srpskog porekla i jezika: iz crnogorskog dela Sandžaka i plavsko-gusinjske oblasti; iz Sandžaka u Ibarskom Kolašinu, Banjskoj i severnom Kosovu, i Starosrbijanci u Podrimi, oko Prizrena i u šarskim župama Gori i Sredskoj. Posle ruskog osvajanja Kavkaza Turci doseljavaju na Kosovo 1864. godine oko 1500 porodica Čerkeza-Aigejaca, koji su se posle balkanskih i Prvog svetskog rata skoro svi iselili u Tursku; poslednja grupa od 23 čerkeske porodice iselila se sa Kosova 1998. godine u Majkop, glavni grad Adigejske Republike u sastavu Ruske Federacije. Etnološka proučavanja su utvrdila i proslojke nemačkih rudara Sasa, Grka, Bugara, Šopova, rumunskih Lingura, Tatara, turskih Juruka i Čitaka u etnogenezi stanovništva nekih krajeva, osobito u Gornjoj Moravi, koje su se asimilovale u Srbe i Albance.
Katolici srpskohrvatskog jezika i porekla iz Dubrovačke župe, Dalmacije i Bosne u Janjevu, Novom Brdu i nekim selima Gornje Morave u koje su se utopili pokatoličeni Starosrbijanci, nacionalno se identifikuju od 1948. godina kao Hrvati; 90-ih godina XX veka većinom su se preselili u ona dalmatinska naselja iz kojih su izbegli pravoslavni Srbi. Pomenuću još Egipćane koji tvrde da su dalekom starinom iz Egipta, od starih Kopta, i da su u Makedoniju i na Kosovo došli u davna vremena iz svoje kolonije na Peloponezu. Međutim, svi pomenuti i drugi etniciteti i varijeteti su najvećim delom asimilovani u Albance, ili predstavljaju etnofolklorni kolorit nekih krajeva i oaza čije je učešće u etnonacionalnom sastavu stanovništva Kosova i Metohije minorno.
Etnički odnosi i promene od završne faze srpsko-turskog dvovlašća u Oblasti Brankovića (1393-1455), kroz rane i poznije periode turske vladavine, pa do kraja 90-ih godina XX veka mogu se najbolje pratiti na osnovu turskih katastarskih popisa i deftera, putopisa i izveštaja stranih i domaćih istraživača, iz podataka sadržanih u antropogeografskim monografijama Jovana Cvijića i njegovih učenika i sledbenika, na osnovu istorijsko- geografskih i onomatoloških istraživanja, iz podataka jugoslovenske popisne statistike i relevantnih demografskih studija, najzad - iz materijala o izbeglicama i raseljenim licima registrovanih od nadležnih službi Ujedinjenih nacija i Republike Srbije za period juni 1999. - april 2000. godine. Kao crvena nit objektivnog naučnog poznavanja etnografskog, antropogeografskog, istorijsko-geografskog, sociološkog i civilizacijskog procesa proteže se njegova jedinstvena ontologija i dijalektika čija su osnovna obeležja: albanizacija, islamizacija, desrbizacija (deslovenizacija) i dehristijanizacija, plemenska, feudalna i samoupravna anarhija, etnička homogenizacija i getoizacija, civilizacijska inkompatibilnost dva različita homeostazna sistema, eksplo- zivni demografski rast albanskog i nasilnički usmeravan demografski rast albanskog i nasilnički usmeravan demografski sunovrat srpskog naroda, srastanje krvi i tla, prilagođavanje malobrojnijih i nezaštićenih do najdubljih oblika mimikrije, temeljno uništenje Srpskog Orleana sadejstvom tradicionalnog i modernog varvarstva - akulturacija, najzad - geopolitička prekompozicija srpskog istorijskog, etničkog i kulturnog prostora i rađanje druge albanske države u istom prostoru. Od 60-ih godina XX veka do ovog časa, celokupan proces je jednosmeran, ireverzibilan, civilizacijski para- doksalan, tehnološki modernizovan i sofisticiran.
(Autor je profesor Univerziteta u penziji i naučni savetnik Geo- grafskog instituta SANU)
EGZODUS KOJI DUGO TRAJE Na Kosovu je 1389.godine srušeno Srpsko carstvo na braniku hrišćanske Evrope, u njenoj Oblasti Brankovića (1393-1455) pravoslavni Srbi su činili ogromnu etničku većinu (98,9% od 12.989 kuća - porodica prema turskim katastarskom popisu od 1455.godine). U Metohiji i na Kosovu su se sukcesivno doseljavali albanski plemenici, Malisori i Mirditi, etapnim migracijama iz severne Albanije posle austro-turskih ratova (1683-1690. i 1737-1739) i velikih istorijskih migracija Srba pod patrijarsima, da bi preveravanjem iz katoličanstva u islam zadobili povlašćeni položaj u sistemu Otomanskog carstva i time se identifikovali sa zavojevačem. Postali su većinsko stanovništvo tek posle srpsko-turskih ratova 1876- 1878, kada je sa Kosova, do pred balkanske ratove (1912-1913), pod nesnosnim albanskim pritiskom i terorom u smislu akcije Prizrenske lige (Arbanaška kongra), izbeglo oko 150.000 Srba i Crnogoraca. Većinski položaj u etničkoj strukturi kosmetski Albanci su ostvarili i arbanašenjem, odnosno mimikrijom islamizovanih Srba, Vlaha i Roma, u ratnom periodu 1941-1944 progonom srpsko-crnogorskih kolonista (preko 12 000 prognanih porodica), da bi od 60-tih godina XX veka, kroz spregu albanske nacional-komunističke partokratije s komandnom antisrpskom titoističkom oligarhijom razvili u okviru legalnih institucija sistema i njihovih paralelnih subverzivnih organizacija sve moguće oblike pritisaka na iseljavanje Srba i Crnogoraca. Tako se samo u periodu 1961-1981. godine sa Kosova i Metohije iselilo 113.816 Srba i Crnogoraca, u periodu 1961-1991.godine 162.128, a od momenta povlačenja srpske vojske i policije do aprila 2000.godine, iz Pokrajine je prognano i izbeglo 141.396 Srba i 7748 Crnogoraca, i to samo u Centralnu Srbiju i Vojvodinu (takođe 4265 Muslimana - uglavnom Goranaca, i 19.551. Rom). To su dve faze prisilnog egzodusa srpskog naroda iz njegovih matičnih oblasti i u okviru države Srbije: prva faza u mirnodopskim uslovima (!); druga faza u interregnumu od 9.juna do kraja jula i avgusta 1999, kada je prognano i izbeglo 125.653 lica (65,7% od ukupnog broja), a u trećem kvartalu 1999.godine 35.523 lica, i to pod okriljem vojne i civilne uprave medjunarodne zajednice (podaci preuzeti iz dokumenata Visokog komesarijata Ujedinjenih nacija za izbeglice i Komesarijata za izbeglice Republike Srbije). (Prof. dr Milovan Radovanović nedavno je u izdanju "Liber presa" objavio knjigu "Etnički i demografski procesi na Kosovu i Metohiji")
Tema: Analiza
U Oblasti Brankovića na Kosovu (1393-1455) pravoslavni Srbi su činili ogromnu etničku većinu 98,9%. U Metohiji i na Kosovu su se sukcesivno doseljavali albanski plemenici, Malisori i Mirditi, etapnim migracijama iz severne Albanije posle austro-turskih ratova (1683-1690. i 1737-1739) i velikih istorijskih migracija Srba pod patrijarsima, da bi preveravanjem iz katoličanstva u islam zadobili povlašćeni položaj u sistemu Otomanskog carstva i time se identifikovali sa zavojevačem. Postali su većinsko stanovništvo tek posle srpsko&turskih ratova 1876&1878, kada je sa Kosova, do pred balkanske ratove (1912-1913), pod nesnosnim albanskim pritiskom i terorom u smislu akcije Prizrenske lige izbeglo oko 150.000 Srba i Crnogoraca.
PIŠE: PROF. DR MILOVAN RADOVANOVIć
Etnički sastav stanovništva Kosova i Metohije kao i čitave ostale Stare Srbije predstavlja rezultantu dugo- trajnih i složenih isto- rijskih, antropogeografskih, etno- demografskih i civilizacijskih pro- cesa. Diferencijalne karakteristike geografskog, regionalno-istorijskog i etnografskog položaja Metohije, Kosova, Laba i Gornjomoravske oblasti između Gornje i Donje Zete (Crne Gore, Brda i severne Albanije), Polimlja, Raške oblasti sa gornjim i srednjim Ibrom, Toplice, južnog Pomoravlja, Kumanovske i Skopske kotline, gornjeg i srednjeg Povardarja, kao i između planinskih sistema Prokletija, Paštrika i Koritnika, Rogozne, Kopaonika, Skopske Crne Gore (Karadaga) i Šarske planinske grupe, na glavnim pravcima i ukrsnicama uzdužnih (Ibarsko-kosovski i Bosanski put) i poprečnih komunikacija (Zetski put - antička Via de Zenta), usmeravale su se i kanalisale, u sadejstvu s političko- istorijskim događajima, ljudska seoba kretanja, trgovačke veze, civilizacijske uticaje i vojne operacije u ratovima koji su ove oblasti povremeno pustošili od XI do samog kraja XX veka.
Fundamentalnu, određujuću ulogu i funkciju u etničkim promenama imaju migracije stanovništva različitog identiteta i srpskog srednjevekovnog doba, od doseljavanja Slovena u VI i VII veku, do Kosovske bitke 1389. i konačnog turskog osvajanja 1455. godine, osobiti značaj imaju onomastički podaci (toponimija i antroponimija) sadržani u vizantijskim izvorima, naročito u darovnim poveljama (hrisovuljama) srpskih vladara manastirskim vlastelinstvima. Tako hrisovulja kralja Milutina Svetostefanskom (Banjskom) vlastelinstvu (osnovanom 1313-1318) beleži oko 75 srpskih sela i 8 vlaških katuna (stočarske naseobine romanizovanog starobalkanskog stanovništva). Povelja Stefana Nemanje manastiru Hilandaru iz 1198, Žička povelja Stefana Prvovenčanog iz 1220, povelja kralja Dragutina iz 1276, kralja Milutina iz 1308/9, kralja Stefana Dečanskog iz 1326, Milutinova povelja manastiru Gračanici iz 1322, povelje Stefana Dečanskog manastiru Dečanima (u tri verzije, prva 1330, treća 1343-1345), povelja cara Stefana Dušana manastiru Sv. Arhanđela kod Prizrena iz 1348, kao i više drugih Dušanovih povelja izdatih između 1343. i 1355, potvrđuju da su u Metohiji (Hvosnu), na Kosovu, u Labu, Drenici, Podrimlju, Prizrenskoj oblasti i u Gornjoj Moravi, ogromnu većinu stanovništva činili pravoslavni Srbi i da srpsko-slovenski onomastikoni preovlađuju i u limitrofnoj (mešovitoj i prelaznoj) srpsko-arbanaškoj zoni između Metohije i doline glavnog Drima u istorijskoj Donjoj Zeti - severnoj Albaniji (na primer, u slivu Valbone, Skadarsko-lješkom primorju i dr.).
Na teritoriji Dečanskog vlastelinstva površine 2500 km2 bilo je 2097 srpskih zemljoradničkih kuća (porodica), 69 kuća sokalnika (posebna socijalna kategorija Srba), 266 vlaških kuća, jedan arbanaški katun i dva arbanaška sela. Najveće je bilo selo Čabić u Podrimlju sa 690 muških glava, od kojih 10 sveštenika. Svetoarhanđelsko vlastelinstvo je imalo 93 naselja, od kojih 8 vlaških i 9 arbanaških katuna. Vlaške naseobine su bile mno- goljudnije, a za njihove žitelje je karakterističan prelaz na stalno- sedelački način život i odmakli proces posrbljavanja. Arbanaški katuni su napuštani i obnavljani i samo su neki od njih prerasli u stalna naselja. Zato vladarske povelje beleže, po pravilu, imena vlaških muških glava i njihovih čelnika (kneževa i promićura), dok su antroponomijski podaci za arbanaške katune znatno oskudniji. Etnolingvistička analiza stanovništva Dečanskog vlastelinstva beleži 6363 ličnih imena odraslih muškaraca, od kojih 5842 slovenskih, 546 kanedarskih i 335 ostalih; među njima je i 159 ličnih imena sveštenika.
Najveća koncentracija pravoslavnih Srba u ovom vlastelinstvu bila je u južnoj Metohiji, u župama Reka i Zatrnava kod Đakovice, kao i u pojedinim metosima oko reke Kline, u Drenici i Podrimlju - dakle u onim krajevima koji su među prvima bili izloženi arbanaškom prodiranju iz Malesije i Mirditije. Tako su nekadašnje primanastirske metohije, odnosno predeone celine koje su predstavljale pretežno zemljoradničke naseobinske i proizvodne jedinice Srba, postale od kraja XVII veka zone najvećeg stepena arbanaške etničke homogenizacije, definitivno za vreme i nakon Drugog svetskog rata kada su konačno poništeni efekti međuratne (1919-1940) kolonizacije Crnogoraca i Srbijanaca. Do takve kardinalne promene u etničkom sastavu je najpre došlo proterivanjem kolonista od strane profašističke albanske agenture, a neposredno posle Drugog svetskog rata privremenom zabranom povratka kolonista na osnovu odluke br. "153. Nacionalnog komiteta oslobođenja Jugoslavije od 6. travnja 1945", iza koje je usledio "Zakon o reviziji dodeljivanja zemlje kolo- nistima i agrarnim interesentima od 3. kolovoza 1945".(Zakoni su napisani u hrvatskoj jezičkoj verziji - p.a.) i Zakon o agrarnoj reformi i unutrašnjoj kolonizaciji NR Srbije od 24. novembra 1945.
Uvođenjem ovih mera komunističke vlasti bitno je reduciran povratak kolonista na njihova imanja. Od 60-ih godina XX veka, tokom tzv. "postbrionskog perioda" forsirane albanizacije Kosova i Metohije, povratnici su se s masom starosedelačkog srpskog stanovništva definitivno iselili u Centralnu Srbiju i Vojvodinu. Prizrenska oblast (Podrimlje, Podgor, Prizrensko polje, šar- planinske župe Gora, Opolje i Sredska) obrazuje posebnu etnokulturnu celinu, najvećim delom u sastavu Svetoarhanđelskog vlastelinstva, sa više hilandarskih metoha, u kojoj je stv- orena najgušća koncentrcija pravoslavnih crkava i manastira, ne računajući crkvene objekte u carskom gradu Prizrenu: samo u Velikoj Hoči 14 crkava; u Koriši i Selu Svetog Petra koje su uništili kabaški Arnauti, 13 crkva i manastira; u susednoj Ljubiždi 11 crkava; u Mušutištu 10 crkava i 2 manastira; u Sredačkoj župi 26 crkava; u sastavu prizrenskoga kompleksa je i manastir Sv. Arhanđela Mihaila i Gavrila koji je car Dušan izgradio kao svoju zadužbinu između 1343. i 1352. godine.
Prizrenska oblast je tada bila u neposrednom kontaktu s albanskim plemenima Malisora i Mirdita koji su u ovoj oblasti i u gradu Prizrenu imali nekoliko katoličkih crkava, te je logično što su ovde nastali arbanaški katuni i prva stalna arbanaška naselja. Početkom XVII veka rimski vizitatori pominju Albance, već tada većinom islamizovane, u Suvoj Reci, i to kao prebeglice iz dukađinskih planina pred razbojnicima ("fugitivi dalli monti di Dukagini per la causa de assassini"). Budući da se Prizrensko-šarplaninska oblast Stare Srbije naslanja na limitrofne krajeve Gornjeg i donjeg Pilota (u zaleđu Đakovice), kao i na Drimsku udolinu i Ljumu izraženih svojstava srpsko- arbanaške etničke simbioze, dolina Drima je glavna geografska direktrisa i razmeđa Srbije i Albanije u izveš- tajima katoličkih velikodostojnika i misionara, kao i u radovima stranih istraživača. Tako barski nadbiskup i titularni primas Srbije Marin Bici određuje 1610. godine reku Drim, od stava Belog i Crnog Drima do njenog ušća u Jadransko more kod Lješa, kao granicu koja razdvaja severnu Albaniju od Srbije; istočno od Drima preovlađuju šizmatici (pravoslavni jeretici) koji govore jezikom Dalmata, odnosno srpskim jezikom, a na zapadnoj strani su albanske provincije "koje imaju poseban jezik". Barski nadbiskup i primas Srbije Petar Mazarek, inače Albanac, izveštava 1623/24. godine Rimsku stolicu da su zapadno od ove granice, u Zeti i severnoj Albaniji, Albanci i Srbi izmeštani, dok "u Prizrenu i okolini žive katolici srpske i albanske narodnosti"; Kosovo je, pak, "puno šizmatičkih (tj. srpskih pravoslavnih) sela". Skadarski i lješki biskup Ursini opisuje Pilot kao oblast u kojoj su "pravoslavni prešli u katolike (i time krenuli putem arbanašenja - nap. M.R.), a kaluđeri (pravoslavni - nap. M. R.) se razbežali". Barski nadbiskup Đorđe Bianki deli 1637/38. godine Srbiju na Gornju (Prokuplje, Novo Brdo, Trepča, Priština, Janjevo, Skopska Crna Gora, Skoplje i Kratovo) i Donju (Prizren, Suva Reka, Đakovica, Gori /Has/ i druga mesta).
Misionar fra Kerubin opisuje okolinu Đakovice kao predeo u kome žive Srbi; ovde se nalazi "prelepi manastir sa prelepom crkvom" u kojoj se čuvaju mošti Svetog Kralja Stefana Dečanskog. Biskup Benlić oko 1650. godine ističe Prizren kao "glavni grad Srbije" ("capo di Servia"). Skopski nadbiskup i katolički administrator nad svim katolicima u Srbiji, Andrija Bogdani, naglašava u svom izveštaju iz 1662. da se "katolička vera u Srbiji naziva "albanska vera" ("la fede albanese")". Barski i zadarski biskup i apostolski vizitator za Srbiju, Albaniju, Makedoniju i Bugarsku, Vićentije-Vicko Zmajević, opisuje Srbiju kao zemlju u kojoj su gradovi Skoplje, Prokuplje, Novo Brdo, Priština, Trepča, Prizren, Peć, Kačanik, Tetovo, Janjevo, Vučitrn, Mitrovica, Đakovica i Novi Pazar, a "granica između Srbije i Albanije ide rekom Drimom", tako da na albanskoj strani ostaju dijeceze Drača, Lješa i Sape. U okolini Đakovice "žive Srbi i "divlji" Albanci koje su ovde Turci naselili". Skopski nadbiskup Matija Mazarek, inače Albanac, u nekoliko izveštaja urađenih za Rimsku kongre- gaciju govori o stalnoj kolonizaciji Albanaca po Srbiji, naglašavajući da poturčivanjem oni "postaju najgori neprijatelj hrišćanskog stanovništva, pa i svojih sunarodnika", jer "su Turci i mogu da čine svako zlo koje im se svidi".
Skopski nadbiskup Matija Mazarek kaže da svaku svoju litaniju završava rečima "libera nos, Domine, ab Albanensibus" ("oslobodi nas, Gospode, od Albanaca"), dodajući u ogorčenju zbog arbanaških zuluma: "Extermina et dele istos Albaneses de terra vivantum" ("iskoreni i izbriši ove Albance sa zemlje živih"). U svom pismu iz Janjeva, gde je u to vreme bila preneta biskupska stolica iz Skoplja. Pored pomenutih, raspolažemo mnogim drugim izvorima pohranjenim u vatikanskim i drugim katoličkim arhivama kojima su se služili inostrani, hrvatski, srpski i albanski istoričari i geografi K. Jireček, F. Rački, G. Vajgand, N. Jokl, F. Kanic, F. Miklošič, E. Fermendžin, K. Draganović, P. Matković, M. Šuflaj, I. S. Jastrebov, St. Novaković, J. Tomić, J. Radonić, V. Stojančević, D. Bogdanović, M. Jačov, S. Pulaha, M. Krasnići, H. Kaleši, A. Hadri, S. Rizaj, P. Imami i drugi. S početka XIV veka datiraju spisi i poslanica barskog nadbiskupa Gijoma Adama (poreklom iz Južne Francuske) koji su pripisivani dominikanskom kaluđeru Burkardu (Brokar), a u kojima se Rimska stolica i evropske katoličke sile pozivaju da svrgnu šizmatičkog (jeretičkog) srpskog kralja Milutina i da u svom krstaškom pohodu u Svetu Zemlju (Palestinu) osvoje kraljevinu Rasiju (Srbiju). Ta zemlja je, kako stoji u ovom spisu, "mnogo bogata žitom, vinom, uljem i mesom"; u njoj ima "pet rudnika zlata i isto toliko rudnika srebra", sa rudom srebra "pomešanoga sa zlatom" (misli se na čuveno glamsko srebro po kome su srpski rudnici bili nadaleko čuveni).
Na ove spise su obratili pažnju Jovan Ristić, Petar Matković, Stojan Novaković, Ivan Jastrebov i Milan Šuflaj, a pominjemo ih iz tog razloga što se u jednom od njih preporučuje francuskom kralju Filipu de Valoa da se u pohodu u Svetu Zemlju, pri usputnom osvajanju Srbije i Vizantije, osloni na Albaniju "gde su ljudi pobožni i pokorni Crkvi rimskoj" i gde se može računati na 15000 izvrsnih albanskih boraca koji bi krenuli u boj "protiv prokletih Slovena" i "tlačiteljske slovenske vlastele". Iz rečenog sledi da je još tada postojao etnički, verski i civilizacijski antagonizam između Albanaca i Srba, iako je albanska vlastela pod nominalnom vlašću srpskih vladara uživala prava i privilegije određene ustrojstvom srpske feudalne države i njenim zakonskim aktima, posebno Zakonikom cara Stefana Dušana. Ta vlastela se sa većim delom albanskog naroda dugo suprotstavljala turskom zavojevaču, podležući u onim krajevima Donje Zete i Albanije koji su islamizovani i u kojima je krenulo formiranje moćnih albanskih feudalnih gospodara, begova, valija i pašalara, sve do velikih vezira- sadrazama, kao što je bio Kodža Sinan- paša rodom iz sela Topoljna u Ljumi koji je spalio mošti Svetog Save na Vračaru 1594. godine. Ubrzo je taj proces zahvatio čitavu transferzalu od Skadra, preko Peći, Đakovice i Prizrena, do Prištine, Gnjilana, Tetova i Skoplja. Međutim, istovremeno obnavljanje srpsko-crnogorskog i albanskog plemenskog društva u Staroj Crnoj Gori, Brdima, Staroj Hercegovini, Malesiji, Mirditiji - odnosno u istorijskoj Zeti i severnoj Albaniji, uz asimilaciju preostalog starobalkanskog stanovništva i pojave etničke simbioze brđanskih crnogorskih i malisorskih plemena, čiji su međusobni odnosi regulisani patrijarhalnim normama običajnog prava, stvorili su svojevrstan sistem međuetničkih i društvenih odnosa slobodnih i borbenih gorštaka i pokretali zajedničke ustanke arbanaških katolika i pravoslavnih crnogorskih Srba protiv Turaka i muslimanskih konvertita.
U susednoj kosovsko-metohijskoj Staroj Srbiji nisu postojali elementarni uslovi za srpsko-albansku oslobodilačku akciju zbog njihovog dijametralno različitog socijalno-ekonomskog statusa i divergentnih političkih ciljeva podvlašćenog albanskog i povlašćenog srpskog kolektiviteta. Pravoslavni Srbi su u ogromnoj većini bili raja na spahilucima i carskim hasovima, dok su islamizovani Albanci i ostali muslimani bili vojnički organizovani u barjake i činili glavni sastav turske vojske na južnom frontu prema srpskim ustanicima 1804-1813. i 1815. godine. Tako su Srbi, zaključno krajem XIX veka, na Kosovu i Metohiji postali etnička manjina usled masovne emigracije i pogroma u ratovima, kao i usled sistematskog potiskivanja od strane arbanaških doseljenika. "Arbanaški useljenik - veli Sreten Vukosavljević - ima iz osnova drukčiji stav prema raji nego što ga ima najveći deo turskih useljenika. Turčinu raja treba da mu radi; zemlja mu sama ne treba, Arbanas hoće sam da radi o stočarstvu i ratarstvu. Njemu treba zemlja, raja mu smeta. Zato je istiskuje ili uništava. On ne traži ni da je islamizuje. Ona se ponegde islamizuje sama - da bi dobila zaštitu vlasti". Vukosavljević je takođe objasnio specifičnu geografsku, socijalnu i ekonomsku osnovu albanskog zaposedanja teritorije: "Arbanasi su prvo zauzeli sela u planinskim oblastima", iz kojih su se "dalje širili u okolna sela, prvo planinska, pa posle župljanska... U oblastima u koje se usele, Arbanasi stalno održavaju retku naseljenost, šaljući iseljenike u naredne naše oblasti... Oko toga oni stvaraju sukobe sa našim življem, a u tim sukobima su uvek jači, jer su povlašćeni". Plemenska anarhija, slabljenje turske centralne vlasti, najviše su doprineli imovinskoj i ličnoj nesigurnosti i razvoju pljaš- kaškog načina privređivanja koje je pustošilo čitave krajeve i ometalo trgovački saobraćaj na glavnim putevima i prolazima. Od XVII do kraja XI X veka etnički procesi na Kosovu i Metohiji izvan gradova i rudarskih centara odvijali su se u znaku etnogeografske polarizacije na homogene albanske oblasti, čijoj je kompaktnosti i širenju posebno doprinelo arbanašenje Srba, preostalih Vlaha i muslimanskih Cigana (Roma), i srpske krajeve i župe čije se stanovništvo delimično obnavljalo useljavanjem crnogorskih Srba, Hercegovaca, južnomoravskih i pološko-kičevskih Starosrbijanaca, uz koje se pribijaju pravoslavni Cigani.
Etnički Turci su živeli skoro isključivo u gradovima; osnovali su samo dva seoska naselja - Dobrčane u Gornjoj Moravi i Mamušu u Podrimi. Posebnu etnokulturnu kategoriju čine nelbanizovani muslimani srpskog porekla i jezika: iz crnogorskog dela Sandžaka i plavsko-gusinjske oblasti; iz Sandžaka u Ibarskom Kolašinu, Banjskoj i severnom Kosovu, i Starosrbijanci u Podrimi, oko Prizrena i u šarskim župama Gori i Sredskoj. Posle ruskog osvajanja Kavkaza Turci doseljavaju na Kosovo 1864. godine oko 1500 porodica Čerkeza-Aigejaca, koji su se posle balkanskih i Prvog svetskog rata skoro svi iselili u Tursku; poslednja grupa od 23 čerkeske porodice iselila se sa Kosova 1998. godine u Majkop, glavni grad Adigejske Republike u sastavu Ruske Federacije. Etnološka proučavanja su utvrdila i proslojke nemačkih rudara Sasa, Grka, Bugara, Šopova, rumunskih Lingura, Tatara, turskih Juruka i Čitaka u etnogenezi stanovništva nekih krajeva, osobito u Gornjoj Moravi, koje su se asimilovale u Srbe i Albance.
Katolici srpskohrvatskog jezika i porekla iz Dubrovačke župe, Dalmacije i Bosne u Janjevu, Novom Brdu i nekim selima Gornje Morave u koje su se utopili pokatoličeni Starosrbijanci, nacionalno se identifikuju od 1948. godina kao Hrvati; 90-ih godina XX veka većinom su se preselili u ona dalmatinska naselja iz kojih su izbegli pravoslavni Srbi. Pomenuću još Egipćane koji tvrde da su dalekom starinom iz Egipta, od starih Kopta, i da su u Makedoniju i na Kosovo došli u davna vremena iz svoje kolonije na Peloponezu. Međutim, svi pomenuti i drugi etniciteti i varijeteti su najvećim delom asimilovani u Albance, ili predstavljaju etnofolklorni kolorit nekih krajeva i oaza čije je učešće u etnonacionalnom sastavu stanovništva Kosova i Metohije minorno.
Etnički odnosi i promene od završne faze srpsko-turskog dvovlašća u Oblasti Brankovića (1393-1455), kroz rane i poznije periode turske vladavine, pa do kraja 90-ih godina XX veka mogu se najbolje pratiti na osnovu turskih katastarskih popisa i deftera, putopisa i izveštaja stranih i domaćih istraživača, iz podataka sadržanih u antropogeografskim monografijama Jovana Cvijića i njegovih učenika i sledbenika, na osnovu istorijsko- geografskih i onomatoloških istraživanja, iz podataka jugoslovenske popisne statistike i relevantnih demografskih studija, najzad - iz materijala o izbeglicama i raseljenim licima registrovanih od nadležnih službi Ujedinjenih nacija i Republike Srbije za period juni 1999. - april 2000. godine. Kao crvena nit objektivnog naučnog poznavanja etnografskog, antropogeografskog, istorijsko-geografskog, sociološkog i civilizacijskog procesa proteže se njegova jedinstvena ontologija i dijalektika čija su osnovna obeležja: albanizacija, islamizacija, desrbizacija (deslovenizacija) i dehristijanizacija, plemenska, feudalna i samoupravna anarhija, etnička homogenizacija i getoizacija, civilizacijska inkompatibilnost dva različita homeostazna sistema, eksplo- zivni demografski rast albanskog i nasilnički usmeravan demografski rast albanskog i nasilnički usmeravan demografski sunovrat srpskog naroda, srastanje krvi i tla, prilagođavanje malobrojnijih i nezaštićenih do najdubljih oblika mimikrije, temeljno uništenje Srpskog Orleana sadejstvom tradicionalnog i modernog varvarstva - akulturacija, najzad - geopolitička prekompozicija srpskog istorijskog, etničkog i kulturnog prostora i rađanje druge albanske države u istom prostoru. Od 60-ih godina XX veka do ovog časa, celokupan proces je jednosmeran, ireverzibilan, civilizacijski para- doksalan, tehnološki modernizovan i sofisticiran.
(Autor je profesor Univerziteta u penziji i naučni savetnik Geo- grafskog instituta SANU)
EGZODUS KOJI DUGO TRAJE Na Kosovu je 1389.godine srušeno Srpsko carstvo na braniku hrišćanske Evrope, u njenoj Oblasti Brankovića (1393-1455) pravoslavni Srbi su činili ogromnu etničku većinu (98,9% od 12.989 kuća - porodica prema turskim katastarskom popisu od 1455.godine). U Metohiji i na Kosovu su se sukcesivno doseljavali albanski plemenici, Malisori i Mirditi, etapnim migracijama iz severne Albanije posle austro-turskih ratova (1683-1690. i 1737-1739) i velikih istorijskih migracija Srba pod patrijarsima, da bi preveravanjem iz katoličanstva u islam zadobili povlašćeni položaj u sistemu Otomanskog carstva i time se identifikovali sa zavojevačem. Postali su većinsko stanovništvo tek posle srpsko-turskih ratova 1876- 1878, kada je sa Kosova, do pred balkanske ratove (1912-1913), pod nesnosnim albanskim pritiskom i terorom u smislu akcije Prizrenske lige (Arbanaška kongra), izbeglo oko 150.000 Srba i Crnogoraca. Većinski položaj u etničkoj strukturi kosmetski Albanci su ostvarili i arbanašenjem, odnosno mimikrijom islamizovanih Srba, Vlaha i Roma, u ratnom periodu 1941-1944 progonom srpsko-crnogorskih kolonista (preko 12 000 prognanih porodica), da bi od 60-tih godina XX veka, kroz spregu albanske nacional-komunističke partokratije s komandnom antisrpskom titoističkom oligarhijom razvili u okviru legalnih institucija sistema i njihovih paralelnih subverzivnih organizacija sve moguće oblike pritisaka na iseljavanje Srba i Crnogoraca. Tako se samo u periodu 1961-1981. godine sa Kosova i Metohije iselilo 113.816 Srba i Crnogoraca, u periodu 1961-1991.godine 162.128, a od momenta povlačenja srpske vojske i policije do aprila 2000.godine, iz Pokrajine je prognano i izbeglo 141.396 Srba i 7748 Crnogoraca, i to samo u Centralnu Srbiju i Vojvodinu (takođe 4265 Muslimana - uglavnom Goranaca, i 19.551. Rom). To su dve faze prisilnog egzodusa srpskog naroda iz njegovih matičnih oblasti i u okviru države Srbije: prva faza u mirnodopskim uslovima (!); druga faza u interregnumu od 9.juna do kraja jula i avgusta 1999, kada je prognano i izbeglo 125.653 lica (65,7% od ukupnog broja), a u trećem kvartalu 1999.godine 35.523 lica, i to pod okriljem vojne i civilne uprave medjunarodne zajednice (podaci preuzeti iz dokumenata Visokog komesarijata Ujedinjenih nacija za izbeglice i Komesarijata za izbeglice Republike Srbije). (Prof. dr Milovan Radovanović nedavno je u izdanju "Liber presa" objavio knjigu "Etnički i demografski procesi na Kosovu i Metohiji")
Poslednja izmena: